بودجه ۹۷: عوارض خروج از کشور یا جریمه خارج رفتن؟

طبق اصل ۲۰ قانون اساسی ایران حق مسافرت و آزادی سفر از اعمال عادی و حقوق مسلم فردی و اجتماعی هر شخص است.  اما بیش از ۳۰ سال است که شهروندان ایرانی برای خروج از کشور عوارض می‌پردازند. اکنون به دنبال ارائه لایجه بودجه کشور، عوارض خروج از کشور به ۲۲۰ هزار‌ تومان افزایش یافته: در سفر دوم عوارض ۵۰ درصد و از سفر سوم به بعد صد درصد افزایش پیدا می‌کند. افزایش عوارض خروج از کشور، واکنش شهروندان را در شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشته است.

قانون دریافت عوارض خروج از کشور ایران در سال ۱۳۶۴ در مجلس و شورای نگهبان ایران تصویب شد. شورای نگهبان این قانون را با توجه به وضعیت فوق‌العاده آن زمان کشور و جنگ تایید کرد. بر اساس این قانون، دولت از هر مسافری که با گذرنامه ایرانی سفر کند، عوارض بگیرد. بر اساس این قانون کودکان زیر هفت سال و شاغلان برخی مشاغل یا موارد خاص از پرداخت عوارض خرج از کشور مستثنی هستند و زائران هم ۵۰ درصد تخفیف دارند.

این عوارض برای توسعه گردشگری به خزانه دولت ریخته می‌شود و هیات وزیران هر سه سال یک بار با توجه به نرخ تورم مبلغ جدید را تعیین می‌کند. در سال ۱۳۶۴، عوارض خروج برای بار اول در هر سال پنج هزار تومان و برای بار دوم به بعد ده هزار تومان تعیین شد. این افزایش در حالی صورت گرفته که سه ماه قبل با تصمیم بانک مرکزی، پرداخت ارز دولتی به مسافران هم متوقف شده است و کسانی که به خارج از ایران سفر می‌کنند باید تمام ارز مورد نیاز خود را برای سفر. از بازار آزاد بخرند.

اعتراض کاربران، واکنش احتمالی مجلس

به دنبال افزایش ۵۰ و صددردصدی عوارض خروج از کشور، شهروندان ایرانی با راه‌اندازی یک هشتگ در شبکه‌های اجتماعی به آن اعتراض کرده‌اند و آن را برای اقتصاد شهروندان ایرانی غیرعادلانه دانسته‌اند. دامنه اعتراض‌ها تا آنجا پیش رفته که گروهی از کاربران دولت روحانی را متهم به بدعهدی کرده‌اند و می‌گویند که عملکرد دولت مطابق وعده‌های داده شده نیست.

روزنامه اعتماد محاسبه کرده که «اگر قرار باشد يک شهروند برای بار سوم خروج از كشور به تركيه سفر كند قيمت بليت او ٧٥٠ هزار تومان است و بايد ٤٠٠ هزار تومان هم عوارض بپردازد. نسبت اين اعداد، غيرمنطقی بودن اين تصميم را به خوبی نشان می‌دهد.»

هرچند در میان معترضان برخی هم از افزایش این عوارض دفاع کرده‌اند و سفرهای خارجی را یک تفریح لوکس برای قشر مرفه جامعه دانسته‌اند، اما تعداد بیشتری با اشاره به نامناسب بودن امکانات گردشگری در داخل کشور و مشکلات این صنعت، سفر‌های خارجی قشر متوسط جامعه با انگیزه دیدار فرزندان یا گردشگری ارزان را حق ساده شهروندی دانسته‌اند که از این طبقه سلب می‌شود.

کاربری نوشته است: «در بی‌منطقی #عوارض_خروج_از_كشور همین بس که رقم این عوارض حتی تابعی از قیمت بلیط مسافر هم نیست! یعنی کسی که با بلیط ۲۵۰هزارتومنی داره میره تفلیس، باید همون ۴۴۰هزارتومنی رو بده که مسافر فرست‌کلاس ۱۵میلیون تومنی!»

کاربر دیگری هم چنین توییت کرده: «ارز مسافرتی حذف شد، دلار آزاد شده ۴۲۰۰ و عوارض خروج از کشور هم ۲۲۰ هزار تومن. دیوارهای زندان بزرگی به اسم ایران روز به روز بلندتر میشه.»

در عین حال محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت در واکنش به سه برابر شدن عوارض خروج از کشور، مردم را توصیه کرده که به گردشگری داخلی توجه کنند.

از سوی دیگر، برخی از نمایندگان محلس هم گفته‌اند که مجلس با سه‌برابر شدن عوارض خرج از کشور موافقت نمی‌کند. از جمله باستانی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن گفته است: «اگر استدلال دولت‌ این باشد که هموطنانی که به خارج می‌رود، درآمد بالایی دارند پس باید هزینه «خوشگذرانی‌شان» را هم بپردازند، باید گفت مشخص نیست چه میزان از سفرها سفرهای تفریحی است؟»

عوارض خروج از کشور به شکل عوارض پرواز، در چند کشور دیگر هم وحود دارد اما این مبلغ در بلیت هواپیما گرفته می‌شود. اما به نظر می‌رسد دولت ایران برای تامین کسری‌های بودجه خود حساب زیادی روی افزایش عوارض خروج از کشور کرده تا جایی که علی اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران گفته: «پیش از این از هر عوارض خروجی مبلغی معادل ۱۰ هزار تومان به سازمان میراث اختصاص می‌یافت و با این افزایش مبلغ اختصاصی به سازمان ۴۰ هزار تومان خواهد شد.»

طبق محاسبه این سازمان مبلغ دریافتی در  این حوزه ۱۶۰ میلیارد تومان افزایش می‌یابد و قرار است این پول برای توسعه گردشگری کشور خرج شود.

در سال گذشته (۱۳۹۵) بیش از ۹ میلیون نفر از شهروندان ایران به خارج از این کشور سفر کرده‌اند.

ترکیه، عراق، امارات، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، آلمان و عربستان، مقاصد اصلی مسافران و گردشگران ایرانی‌ است.