کردهای شمال سوریه: روسیه شریک جرم ترکیه است

«یگان‌های مدافع خلق» (ی‌ پ گ)، شاخه نظامی حزب چپ‌گرای «اتحاد دموکراتیک» کردها در شمال سوریه اعلام کرد که بر اثر حملات هوایی جنگنده‌های ترکیه به اهداف متعلق به این نیروها در عفرین تا کنون دست‌کم ۹ تن کشته شده‌اند که شش تن از آنها غیرنظامی‌اند. کردهای شمال سوریه، روسیه را نیز همچون ترکیه مسئول آغاز این حمله می‌دانند. همزمان ارتش ترکیه نیز گفته است که ۱۰۸ هدف مشخص‌شده از ۱۱۳ هدف متعلق به ی پ گ را بمباران کرده است.

حمله هوایی و زمینی ترکیه با استفاده از نیروهای شبه‌نظامی «ارتش آزاد سوریه» به عفرین شنبه ۲۰ ژانویه / ۳۰ دی‌ماه آغاز شد. ارتش ترکیه این عملیات را «شاخه زیتون» نامیده است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه که شنبه آغاز عملیات زمینی را اعلام کرده بود، از ادامه عملیات به سمت شهر منبیج (منبج) در شمال حلب در شرق عفرین نیز خبر داد.

بر اساس گزارش‌ها، ارتش ترکیه با استفاده از ۷۲ جنگنده به ۱۰۸ هدف متعلق به ی‌پ‌گ، عمدتاً در مسیر پیشروی احتمالی نیروهای پیاده ارتش آزاد به سوی عفرین حمله کرده است. هرچند به گفته منابع نزدیک به ی پ گ، جنگنده‌های ترکیه شنبه‌شب مناطق گسترده‌تری را هدف قرار دادند و به مرکز شهر عفرین و دیگر منطقه‌های این شهر نیز یورش بردند.

به گزارش شبکه خبری «فرات‌نیوز»، نزدیک به حزب کارگران کردستان ترکیه (پ ک ک)، نخستین حملات به شهر عفرین کمی پس از ساعت چهار عصر به وقت محلی آغاز شدند و محله‌ اشرفیه در عفرین را هدف قرار دادند. شرا، شرآوا، راجو و بلبله نیز در عفرین هدف حملات هوایی ترکیه قرار گرفته‌اند.

ی پ گ اعلام کرده که یک سرباز این گروه به علاوه دو سرباز یگان‌های مدافع خلق زنان (ی پ ژ) و نیز شش غیرنظامی دیگر تا کنون در این حملات هوایی کشته شده‌اند. این گروه همچنین از مجروح‌شدن ۲۵ تن خبر داده که در میان آنها ۱۳ غیرنظامی، از جمله دو کودک به چشم می‌خورند. حال سه تن از این مجروحان وخیم اعلام شده.

با این حال ارتش ترکیه مجروح‌شدن غیرنظامیان را تکذیب کرده است.

فرماندهی مرکز ارتش ترکیه در بیانیه‌ای که شنبه‌شب منتشر شد، ادعا کرده که تمام جان‌باختگان حملات هوایی و مجروحان انتقال‌دیده به بیمارستان‌ها اعضای مسلح ی پ گ بودند.

ابهام در چندوچون عملیات زمینی

بنعلی ییلدریم، نخست‌وزیر ترکیه در زمینه بمباران‌ها شنبه‌شب گفت که تقریباً مرحله حملات هوایی با هدف‌قراردادن اغلب اهداف تعیین‌شده پایان یافته است و گلوله‌باران و آتش توپخانه برای تضعیف مواضع دفاعی کردها همچنان ادامه دارد. او از آغاز احتمالی عملیات زمینی گسترده در یکشنبه سخن گفت.

اطلاع دقیقی از حملات زمینی در عفرین مخابره نشده. منابع نزدیک به دولت ترکیه از آغاز درگیری‌ها و ورود به چند روستا خبر داده‌اند اما جزئیات دقیق درگیری‌های احتمالی منتشر نشده است.

منابع نزدیک به ی پ گ اما ادعا می‌کنند که حملات شبه‌نظامیان ارتش آزاد در بخش‌هایی از عفرین و نیز شهبا را دفع کرده‌اند. ی‌پ‌گ مدعی شده که در نخستین ساعات مقاومت در برابر حمله شبه‌نظامیان تحت حمایت ترکیه به شهبا، دو تن از آنها را کشته و ۱۲ تن دیگر را زخمی کرده است. به گفته کردها، شبه‌نظامیان ارتش آزاد پس از چند تلاش برای پیشروی زمینی به مواضع خود عقب‌نشینی کرده‌اند.

دیگر خبرگزاری‌ها از وقوع درگیری‌های پراکنده زمینی در نقاظ مختلفی در حوالی عفرین و شهبا خبر می‌دهند. گروه «دیده‌بان حقوق بشر سوریه» جمعه پیش‌بینی کرده بود که حمله احتمالی ترکیه به عفرین از «۱۰ جبهه» صورت می‌پذیرد.

خبرگزاری دولتی «آناتولی» یکشنبه ۲۱ ژانویه از حمله خمپاره‌ای از شهری در سوریه به شهر مرزی کیلیس ترکیه خبر داد. بنا بر این گزارش، چهار راکت در این شهر فرود آمدند که سه راکت به دو خانه اصابت کرده و راکت چهارم نیز در زمینی خالی در مرکز شهر فرود آمده است. این حمله راکتی تلفاتی در پی نداشت. نیروهای امنیتی ترکیه نیز عکس‌العملی تلافی‌جویانه نشان دادند و محل پرتاب موشک‌ها را گلوله‌باران کردند.

واکنش‌ها

پیش از حملات، فوزا یوسف، ریاست مشترک فدراسیون دمکراتیک شمال سوریه جمعه ۱۵ دسامبر / ۲۴ آذر به خبرگزاری «رویترز» گفته بود که «از همان آغاز بحران، تفاوتی بین روس‌ها با ایرانی‌ها و رژیم وجود داشت. روس‌ها معتقدند که کردها آرمانی را دنبال می‌کنند که باید آن را به حساب آورد.»

اما پس از این حملات، فرماندهی مرکزی یگان‌های مدافع خلق عفرین در بیانیه‌ای به تندی از روسیه انتقاد کرد و نوشت:

می‌دانیم که بدون اجازه نیروهای بین‌المللی و به‌ویژه روسیه، که سربازانش در عفرین بودند، ترکیه نمی‌توانست با استفاده از حریم هوایی عفرین به غیرنظامیان حمله کند. ما روسیه را به اندازه ترکیه مسئول می‌دانیم و این کشور را شریک جرم ترکیه در قتل‌عام غیرنظامی‌های عفرین تلقی می‌کنیم.

کنترل آسمان عفرین در دست روسیه بود. ارتش روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد که پرسنل خود و نیروهای مستشاری نظامی در عفرین را تخلیه کرده است. هر چند سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه شب پیش از آن خبر انتقال سربازان روس از عفرین را تکذیب کرده بود.

لاوروف و رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا در تماسی تلفنی شنبه‌شب درباره بازگرداندن آرامش به شمال سوریه رایزنی کردند.

آمریکا پس از آغاز درگیری از ترکیه خواسته بود تا بر جنگ علیه داعش تمرکز کند. هرچند پیش از آغاز حملات ابراهیم کالین، سخنگوی اردوغان جمعه‌شب با هربرت مک‌مستر، مشاور ارشد امنیت ملی کاخ سفید گفتگویی تلفنی برقرار کرد. بر اساس بیانیه دفتر ریاست‌جمهوری در این باره، دو طرف بر ضرورت «مبارزه با تمام تروریست‌ها» و نیز ضرورت یافتن راه‌حل سیاسی برای بحران سوریه به توافق رسیدند.

فرماندهی نیروهای دموکراتیک سوریه، مهم‌ترین نیروی تحت حمایت آمریکا در سوریه به رهبری ی پ گ نیز در بیانیه‌ای به دولت ترکیه هشدار داد که حمله به عفرین فرصتی برای تجدید قوای گروه «دولت اسلامی» (داعش) فراهم خواهد آورد. این بیانیه بهانه‌های آنکارا برای آغاز جنگ، از جمله حمله نیروهای کرد سوریه به ترکیه در امتداد مرزهای دو کشور را تکذیب کرد اما گفت که از مرزهای سوریه در برابر حملات ترکیه دفاع خواهد کرد.

این بیانیه از جامعه بین‌المللی خواست تا راهکاری سیاسی برای بحران سوریه جستجو کنند.

وزارت خارجه بریتانیا نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد که تحولات شمال سوریه را از نزدیک دنبال می‌کند اما مخافظت از امنیت مرزها را حق ترکیه می‌داند.

شنبه‌شب مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه از اطلاع‌رسانی به ایران، آمریکا و روسیه درباره عملیات نظامی و نیز اطلاع‌رسانی به سوریه از طریق ارسال نامه خبر داده بود.

وزارت خارجه سوریه اما یکشنبه در بیانیه‌ای به شدت حمله «بی‌رحمانه» ترکیه به عفرین را محکوم کرد و منکر هرگونه اطلاع‌رسانی درباره این حمله از سوی آنکارا شد. این بیانیه از جامعه جهانی خواسته تا این حمله را محکوم کنند.

کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی سیاست خارجی ایران و وزیر خارجه سابق دوران اصلاحات نیز که در سوریه به سر می‌برد، در دیدار با جانشین دبیرکل حزب بعث این کشور بدون اشاره صریح به عملیات ترکیه در عفرین، به گفتن این جمله بسنده کرده است که «کشور سوریه مشکلاتی از ناحیه آمریکا، ترکیه و تروریست ها دارد که امیدواریم این مسائل نیز به زودی حل شود.»

در ترکیه، علی ارباش، مدیر سازمان امور دینی ترکیه به مساجد این کشور دستور داده تا برای حمایت از عملیات عفرین هر شب «سوره فتح» بخوانند. حزب جمهوری‌خواه خلق، بزرگترین حزب اپوزیسیون بدون مخالفت جدی با این حمله، خواستار تقویت دیپلماسی شده است. اما حزب اپوزیسیون «دموکراتیک خلق‌ها»، حزب حامی کردها در ترکیه از این عملیات نظامی به تندی انتقاد کرده و آن را عامل ناآرامی‌هایی بزرگتر از «کوبانی» در ترکیه دانسته است. نوآم چامسکی، زبان‌شناس و روشنفکر آمریکایی نیز گفته است که «اجازه ندهید عفرین به یک کوبانی دیگر بدل شود.» اشاره‌ای به نبرد طولانی و دشوار کوبانی بین کردها و داعش که اگرچه به ویرانی کوبانی و کشتار ساکنان آن از سوی داعش انجامید، اما با پیروزی کردها پایان یافت.

هنگام نبرد کوبانی، کردها در ترکیه دولت این کشور را به حمایت از داعش و دادن مجوز عبور به سربازان این گروه از مرز ترکیه برای حمله به کوبانی متهم کرده بودند. همزمان با نبرد کوبانی، جنبشی اعتراضی نیز کردستان ترکیه را فراگرفت.

در همین زمینه