خوش‌بینی به تمدید مأموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر با وجود لابی‌های جمهوری اسلامی
گفت‌و‌گو با شادی امین و حسن نایب‌هاشم
شورای حقوق بشر سازمان ملل درباره تمدید مأموریت گزارشگر ویژه در امور ایران تصمیم‌گیری می‌کند. نقض مداوم حقوق بشر در جمهوری اسلامی این مأموریت را اجتناب‌ناپذیر کرده.
رضا حاجی‌حسینی
سه‌شنبه ۸ اسفند/۲۷ فوریه: سخنرانی علیرضا آوایی در مقر سازمان ملل در ژنو
سی‌وپنجمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو با گزارش‌هایی درباره نقض سیستماتیک حقوق بشر در ایران از سوی سازمان ملل و گزارشگر ویژه حقوق بشر این سازمان در امور ایران همراه شد. از آنجا که شورای حقوق بشر سازمان ملل باید درباره تمدید ماموریت گزارشگر ویژه برای ایران تصمیم‌گیری کند، مدافعان حقوق بشر ایرانی و بین‌المللی امیدوارند این گزارش‌ها موجب رای موافق و همراهی اکثریت اعضا با تمدید ماموریت گزارشگر ویژه شوند. همچنین با توجه به درگذشت عاصمه جهانگیر که به عنوان گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران مشغول به کار بود، در صورت تمدید ماموریت گزارشگر ویژه، باید فرد جدیدی برای این ماموریت انتخاب و معرفی شود.
زمانه برای بررسی احتمال تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران با دو فعال حقوق بشر گفت‌و‌گو کرده است.
شادی امین، فعال حقوق همجنسگرایان و ترنس‌جندرها از سازمان شش رنگ، شبکه لزبین‌ها و ترنس‌جندرهای ایرانی و حسن نایب‌هاشم، پزشک و مدافع حقوق بشر که در ژنو به سر می‌برد، با وجود ابراز خوش‌بینی درباره تمدید ماموریت گزارشگر ویژه، از لابی‌های سنگین جمهوری اسلامی برای بالا بردن شمار آرای مخالف خبر می‌دهند.
شادی امین در این‌باره به زمانه می‌گوید: «ما در کنار دیگر سازمان‌های فعال حقوق بشر ایرانی و بین‌المللی در تلاشیم تا درخواست خودمان برای تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل را به شکلی اساسی ارائه دهیم.»
او در ادامه می‌گوید: «وقتی که می‌گویم "ما" اینجا منظورم شش رنگ، شبکه لزبین‌ها و ترنس‌جندرهای ایرانی است که چنانکه گفتم همراه شماری از سازمان‌های حقوق بشری ایرانی و بین‌المللی داریم یک "جوینت استیتمنت" یا تقاضای مشترک یا بیانیه مشترک را آماده می‌کنیم برای درخواست تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران.»
شادی امین: ماموریت گزارشگر ویژه تمدید می‌شود
در نشست قبلی شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو (سی و چهارمین اجلاس شورای عالی حقوق بشر سازمان ملل)، ۴۱ نهاد حقوق بشری خواستار تمدید ماموریت عاصمه جهانگیر به عنوان گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران شده بودند.
سازمان عفو بین‌الملل، دیدبان حقوق بشر، سازمان حقوق بشر ایران، عدالت برای ایران، بنیاد عبدالرحمن برومند، مدافعان برای حقوق بشر، همه حقوق بشر برای همه در ایران، عرصه سوم، ماده ۱۸، ماده ۱۹، انجمن حقوق بشر مردم آذربایجانی در ایران، جمعیت حقوق بشر کردستان در ایران-ژنو، گروه حقوق بشر بلوچستان، جامعه بین‌المللی بهایی، مرکز حقوق بشر در ایران (کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران سابق)، مرکز حامیان حقوق بشر، شبکه بین‌المللی حقوق کودک، شبکه حقوق بشر کردستان و سازمان شش رنگ، از جمله نهادها و سازمان‌هایی بودند که خواهان تمدید مأموریت عاصمه جهانگیر شده بودند و این ماموریت هم تمدید شد.
شادی امین اما به نمایندگی از شش رنگ درباره احتمال تمدید شدن ماموریت گزارشگر ویژه در این دوره به زمانه می‌گوید: «ارزیابی خود من این است که این ماموریت به دلایل گوناگون تمدید خواهد شد. هم خیزش دی ماه و سرکوب وسیعی که در ایران صورت گرفت و هم موضوع حضور علیرضا آوایی، وزیر دادگستری ایران در ژنو که خود متهم به نقض حقوق بشر است، انعکاس وسیعی یافتند که این مساله بر رای‌گیری برای تمدید ماموریت گزارشگر ویژه تاثیرگذار خواهد بود چرا که هم موضوع مسئولیت‌ناپذیری و هم تاریخ جنایت در ایران بار دیگر برجسته شد.»
امین معتقد است همه اینها آثاری‌ست از اینکه جهان از یک تغییر جدی با رفرم‌هایی که ادعا می‌شود در ایران در حال انجام است، ناامید شده.
او می‌گوید: «ما امیدواریم که این اتفاق بیفتد و ماموریت تمدید شود اما باید این را هم در نظر گرفت که لابی‌های جمهوری اسلامی نیز بیکار ننشسته‌اند و فعالیت‌های خودشان را برای جذب رای منفی به‌خصوص از کشورهای پیرامونی تقویت خواهند کرد. آنها معمولا در این فضا یک رابطه گسترده برقرار می‌کنند که مبنای آن هم بده-بستان است. به این ترتیب چیزهایی می‌دهند و رای آنها را می‌خرند.»
به گفته این فعال حقوق بشر شماری از کشورهای آفریقایی و شماری از کشورهای آمریکای لاتین ممکن است با جمهوری اسلامی همراه شوند که این مساله رای تمدید را شکننده خواهد کرد؛ با وجود این: «آن‌چه به اروپا و دولت‌ها و گروه‌های نماینده غرب در این شورا برمی‌گردد این امید را ایجاد می‌کند که رای بالایی به تمدید این ماموریت داده شود.»
حسن نایب‌هاشم اما درباره تلاش برای خنثی کردن لابی جمهوری اسلامی در شورای عالی حقوق بشر سازمان ملل به زمانه می‌گوید: «از دو سو با هر کشور صاحب حق رای صحبت می‌شود. یکی از سوی فعالان و مدافعان حقوق بشر و نمایندگان جامعه مدنی مثل ما و سازمان‌های مردم‌نهاد دیگر و یکی هم از جانب هیات نمایندگی جمهوری اسلامی. یعنی از دو سو سعی می‌کنند درباره قطعنامه صحبت کنند که تمدید گزارشگری ویژه تا چه حد لازم است. آنها با استدلال‌های خودشان وارد می‌شوند و ما هم با استدلال‌های خودمان و سعی می‌کنیم تاثیر بگذاریم.»
بر اساس گفته‌های نایب‌هاشم نهادهای حقوق بشری با تمام کشورها صحبت خواهند کرد تا موافقت آنها را که موافق هستند، قطعی بکنند. همچنین: «با آنها که "موافق شرمگین" هستند صحبت می‌کنیم تا به حضور در جلسه و رای دادن به نفع تمدید ماموریت گزارشگر ویژه رضایت بدهند. با صاحبان آرای ممتنع هم صحبت می‌کنیم تا رایشان را به موافق تغییر بدهند و با مخالفان هم سعی می‌کنیم صحبت کنیم تا دست‌‌کم رای ممتنع بدهند.»
به گفته این مدافع حقوق بشر طبیعتا بر عکس جامعه مدنی مستقل ایران را هیات نمایندگی جمهوری اسلامی انجام خواهد داد: «آنها تلاش خواهند کرد مخالفان را قطعی بکند. آرای ممتنع را به مخالف تبدیل کند و ....»
خوش‌بینی نایب‌هاشم به تمدید ماموریت گزارشگر ویژه
با توجه به کاهش شمار کشورهای ناقض حقوق بشر در شورای عالی حقوق بشر سازمان مللِ، حسن نایب‌هاشم به تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل امیدوار است.
او به زمانه می‌گوید: «من بسیار خوش‌بین و امیدوار هستم برای اینکه می‌دانید هر سال یک‌سوم اعضای شورا (شورای حقوق بشر سازمان ملل) تغییر می‌کند و شاید بشود گفت در میان اعضای شورای جدید، شمار ناقضان حقوق بشر قدری کمتر است.»
به گفته نایب‌هاشم روسیه برای بار دوم در شورای حقوق بشر حضور ندارد که خود یک رای مخالف قطعی برای تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران بود: «بنابراین احتمالا تعداد رای‌های مخالف باید در حد سابق یا حتی کمتر باشد. البته شمار آرای موافق هم ممکن است به این دلیل که برخی کشورهای آمریکای لاتین به سمت امتناع بروند -به جای موافقت با قطعنامه- همان مقدار قبلی بماند و حتی کمی کمتر بشود. یعنی ممکن است رای ممتنع در مجموع بیشتر بشود. همچنین ممکن است عدم شرکت را ما بیشتر ببینیم چون کشورهای همسایه ایران یا نزدیک به ایران ممکن است شرکت نکنند. مثلا بعید نیست افغانستان چنین موضعی را بگیرد یا گرجستان که سال گذشته یا سال قبل از آن بود اگر اشتباه نکنم که یک بار از حضور در جلسه خودداری کرد.»
به گفته حسن نایب‌هاشم این کشورها در واقع «موافقان شرمگینی» هستند که به خاطر وضعیت جمهوری اسلامی «رعایت می‌کنند و رای موافق خود را اعلام نمی‌کنند یا اصلا شرکت نمی‌کنند.»
نایب‌هاشم تاکید می‌کند که با وجود این وضعیت، قطعنامه تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران در مجموع رای خواهد آورد.
نایب‌هاشم: تغییرات مثبت حقوق‌بشری در ایران قطره‌چکانی‌ست
با توجه به عدم وجود تغییرات جدی در وضعیت حقوق بشر در ایران، احتمال تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران افزایش می‌یابد.
به گفته حسن نایب‌هاشم اگر جمهوری اسلامی می‌توانست دستاوردهای قابل توجهی در زمینه رعایت حقوق بشر داشته باشد، می‌توانست تاثیرگذاری بیشتری در شورای حقوق بشر سازمان ملل داشته باشد اما: «وضعیت جمهوری اسلامی در این زمینه تغییر چندانی نکرده، تغییرات مثبت بسیار اندک بوده و بسیار قطره‌چکانی (از جمله قانون جدید مبارزه با اعدام که البته باز هم اعدام را به عنوان مجازات برای این جرم لغو نکرده) که در گزارش سازمان ملل هم این مساله مورد توجه قرار گرفته است. ولیکن تغییرات منفی وجود داشته یا وضعیت بدون تغییر باقی مانده که در کنار سرکوب گسترده مردم در اعتراضات اخیر می‌توان امید داشت ماموریت گزارشگر ویژه تمدید شود.»
تعیین تکلیف گزارشگر ویژه، دوم یا سوم فروردین ماه
تصمیم‌گیری برای ادامه یافتن ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران روز دوم یا سوم فروردین ۹۷ انجام خواهد شد اما حسن نایب‌هاشم از احتمال قوی‌تر انجام این رای‌گیری در روز سوم فروردین خبر می‌دهد. او می‌گوید: «احتمال سوم فروردین بیشتر است چرا که فعالان حقوق بشر و در سوی مقابل آنها جمهوری اسلامی، معمولا سعی می‌کنند تا آخرین لحظه مذاکرات و لابی‌گری‌ها را انجام بدهند تا آرا به نفع آنها جابه‌جا شود اما به هر حال بعید هم نیست رای‌گیری روز دوم فروردین انجام شود.»
اگر این قطعنامه تصویب شود که نایب‌هاشم معتقد است به احتمال زیاد می‌شود، پس از آن ثبت‌نام کاندیداهای گزارشگری ویژه انجام خواهد شد و قاعدتا در ماه ژوئن گزارشگر ویژه جدید تعیین خواهد شد.
او درباره مبنای رای دادن کشورها نیز می‌گوید: «اساس رای عمدتا دو گزارش حقوق بشری‌ست. یکی گزارش سازمان ملل که از سوی دبیر کل (در حال حاضر آنتونیو گوترش) ارائه شد و دیگری گزارش عاصمه جهانگیر، گزارشگر فقید حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران. این گزارش‌ها را تمام کشورها مطالعه می‌کنند.»
در این گزارش‌ها از جمله به اعتراضات اخیر و سرکوب آنها از سوی حاکمیت و شکنجه و جان‌باختن برخی از بازداشت‌شدگان در بازداشتگاه‌ها اشاره شده است.
به گفته نایب‌هاشم کشورها بر اساس این گزارش‌ها باید تصمیم بگیرند که اوضاع یک کشور از نظر حقوق بشر تا چه حد تثبیت شده یا تا چه اندازه در حال تغییر و گذار است و این مساله بر رای آنها تاثیر می‌گذارد.
او همچنین می‌گوید: «از سوی دیگر وقتی کشورها ببینند جامعه مدنی در ارتباط با یک کشور (در اینجا ایران) قوی‌تر شده است، در واقع به حرف ما که نمایندگان این جامعه مدنی و مدافعان حقوق بشر هستیم بیشتر توجه می‌کنند تا نمایندگان حکومتی.»
او می‌گوید که تحلیلش درباره احتمال تمدید ماموریت گزارشگر ویژه بر اساس رفتار کشورها و رایشان در مجمع عمومی سازمان ملل و شورای حقوق بشر در چند سال گذشته است اما «قطعی‌ست که وقایع و سرکوب‌های اخیر از جمله برخورد با درویشان گنابادی هم می‌تواند بر این جریان تاثیر بگذارد.»
توجه جدی به موضوع همجنسگرایان
یکی از مواردی که در گزارش‌های اخیر نقض حقوق بشر از سوی سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری به آن توجه شده است، موضوع همجنسگرایان و ترنس‌جندرهاست.
شادی امین درباره این توجه و تاثیر احتمالی آن بر رای به تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل به زمانه می‌گوید: «هم در گزارشی که دبیر کل سازمان ملل ارائه داد و هم در گزارش دیدبان حقوق بشر و هم در گزارش اسما (عاصمه) جهانگیر، ما شاهد این هستیم که به مساله همجنسگرایان و ترنس‌ها در ایران پرداخته شده است، به عمل‌های تغییر جنسیت پرداخته شده است، به نبود استانداردهای لازم اشاره شده است، به سرکوب همجنسگرایان و اعدام متهمان به همجنس‌گرایی در ایران بر اساس قانون اشاره شده است و اینها همه دستاوردهایی هستند که برای ما مهم است و برای حضور در چنین مجامعی و تلاش برای تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر حتما به کار می‌آید.»
به گفته امین توجه بیشتر به این بحث و پرداختن به موضوع همجنسگرایان ضرورتی است که باعث ایجاد گفتمان و افزایش فشار بر جمهوری اسلامی خواهد شد: «ما در تلاشیم که این روند با ارسال گزارش‌های سایه، با ارسال موارد نقض حقوق همجنسگرایان به مسئولان این حوزه و هر جا که امکان طرح این موضوع باشد، به جمهوری اسلامی فشار بیاوریم.»
- در همین زمینه
نظرها
بی‌رنگ
بیانیه مشترک را سازمان‌های بزرگ حقوق بشری تهیه و تنظیم و دیگران امضا می‌کنند. به همین دلیل بعضی از این «دیگرانِ» امضا کننده که از آن خبر دارند متاسفانه با خودبزرگ‌بینی در صدد کسب شهرت هستند.
کوین
همیشه به نهادهای بین المللی احترام گذاشته و می گذارم ؛ به ویژه نهادهای فعال در زمینهء حقوق بشر . اعتقاد دارم نهادهای بین المللی را باید تقویت کرد ؛ و اگر جایی هم مشکل یا تناقض جدی در آنها دیدیم ، حداقل تضعیف شان نکنیم. چرا جملات فوق را نوشتم ؟ چون با چند جملهء بعدی - که درواقع اصل کامنت است - ممکن است بنده را در سلک مخالفین نهادهای مذکور قرار دهند ؛ که ابدا اینطور نیست . و حال مطلب اصلی : ۱- بسیاری از کشورهای غربی مقررات سختی برای ورود ایرانیان وضع نموده اند . حتی ویزای ترانزیت ، توریستی ، درمانی و هر نوع ویزای کوتاه مدت ؛ چه رسد به اجازهء اقامت و .... ۲- حکومت ایران سالهاست اجازهء ورود به گزارشگر ویژه را نداده و در مقابل انواع تهمت ها و دشنام ها را نثار این نهادهای بین المللی نموده است . ۳- حکومت ایران سالهاست به قوانین و عرف دیپلماتیک اهمیتی نداده و به زشت ترین حرکات ممکن دست زده . از اشغال سفارت تا تخریب و آتش زدن و یا قتل و ربودن مقامات سایر کشورها. ۴ و ۵ و ۱۰ و ۱۰۰ را ذکر نمیکنم چون بهتر از بنده اطلاع دارید . و بالاخره خون جگر : چگونه اروپا و نهادهای حقوق بشری اجازه می دهند که جنایتکار رذلی چون آوایی و اراذل همراهش بیاید و رسما همه را به سخره گیرد و در بازگشت هم ببینید چه مزخرفاتی بیان کرده ... چگونه احمدی نژاد ۸سال پیاپی با تشریفات رسمی و پذیرایی کامل به سازمان ملل می رود و .... چگونه تمامی مقامات ارشد این نظام که کارنامهء جنایاتشان سیاه تر از آن دیگری است آزادانه به تمام دول استکباری ! برای سخنرانی و تجارت و گردش و دیدار آقازادگان و خانواده که سالهاست مقیم آنجا هستند ، سفر کرده و در امنیت کامل هم باز می گردند و در منبرها فحاشی را از سر می گیرند ؟ ......
کوین
و اما کلام آخر : احترام امامزاده دست متولی آن است. نشود که حتی فردی چون ترامپ هم بیاید و عینا نظیر خمینی و لاجوردی و آملی و ... به تخطئهء کامل نهادهای بین المللی بپردازد و به ریش همه شان بخندد و خواستار برچیده شدن این نهادها شود ... که این آرزوی دیرینهء تمامی زورمداران جهان است .