بُلشویسم علیه زنانِ انقلابی

حزبِ بلشویک، پس از بدست گرفتنِ قدرت در ۷ نوامبر ۱۹۱۷، که به انقلابِ اکتبر شهرت یافته است، در واقع توانست بر امپراتوری روسیه غلبه و زندگی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آنرا زیر و رو کند . اما تاریخِ رسمیِ اتحادِ جماهیرِ شورویِ  سوسیالیستی، سعی بر آن داشته است تا ظرفیت های درخشانِ پاره ای از زنانِ انقلابی را نادیده انگارد و به این نقش آفرینان، تهمت و افترا روا دارد.

     گی کنوپ نیکی(۲)

انقلاب ِ روسیه بر پایه‌ی چهره‌های مردانه بنا شده است . لنین، رهبرِ مقتدر، تروتسکی، سازمان دهنده‌ی ارتشِ سرخ و صد البته، استالین، که عنوانِ  «پدر توده‌ها» را به او دادند . ولی با آن حال، دو زن را که وفادار به لنین بودند، می توان نام برد: همسر وی نادجدا کروپسکای (۳) و دلباخته اش  انیس ارمان (۴) . در میان این زنان، مسلما  نباید الکساندرا کلونتای(۵)، فمنیستِ مشهور را فراموش کرد که از آرمان ها یش  عدول کرد تا بتواند سفیر شورویِ سوسیالیستی و شخصِ مورد اطمینانِ ِ استالین و مشاورش در تهیه‌ی توافق نامه با هیتلر شود . شخصیت وی، الهام بخش ِ ارنست لوبیچ (۶) و بیلی وایلدر (۷) برای نوشتن سناریو و تهیه‌ی فیلمی کمدی بنام نینوچکا شد که یکی از شاهکارهای بی بدیل ِ سینمای سیاسی جهان است. نینوچکا، چون کلونتای، از ایده آل‌های انقلابی و فمینیستی خود چشم پوشی، و به ماموریت‌های پیش پا افتاده‌ای چون دست‌یابی به گنجینه‌های مهاجران ِ سفید، دل خوش می‌کند . علاوه بر آن، این دیپلمات عالی رتبه،  به جمع آوری طلاهای خاندان ِ رومانوف می‌پردازد که بعدها، کِرنسکی آنها را به فنلاند منتقل می‌کند.

کلونتای، بخوبی یک مبارزِ دفاع از حقوق زنان بود که در دولتِ بلشویک،پست ِ عضوِ کمیسیونِ دفاع از خلق را اشغال و سقط جنین را آزاد اعلام کرد . ولی شانس زیادی برای پیشبرد هدف هایش نداشت و مدت زیادی نتوانست در این سمت باقی بماند. لنین در گفتمانی مقابلِ کنگرهِ جوانانِ انقلابی، با لحن تندی به تئوری های آزادی خواهانه ی الکساندرا کلونتای حمله کرد و پروژه های عدمِ  الزام به  ازدواج و بهره وری  از عشق ِ آزاد را،   به عنوان یک نهادِ بر آمده از بورژوازی ، ممنوع اعلام کرد . لنین و تروتسکی، از انقلابِ جنسی سخن به میان می آوردند و در مخالفت با تئوری های  کلونتای، از اصطلاحِ انحطاطِ بورژوازی برای کوبیدن وی بهره می گرفتند و از اصولِ سنتیِ ازدواج و وفا داری همسران دفاع میکردند . البته، اصولی را که به دفاع از آن برخاسته بودند، تنها زنان را در بر می گرفت و مردان، با سلطه گری مردانه شان  ، از این اصل مستثنی بودند و فقط  آنرا به عنوان ابزاری برای ریا کاری بکار میبردند .

رفیق کلونتای، عضوِ کمیسیونِ ِ دفاع از خلق، مقرر میدارد که بساطِ  روسپیگری برچیده شود. ولی، بی آنکه چنین شود، طی هفتاد سال، رژیمی آکنده از خودکامگی و فرسوده از فساد، یکه تازی میکند . بعد از شکست های پی درپی در مقامِ رهبرِ «اُپوزیسیون ِ چپ» در دلِ حزبِ بلشویک  ، الکساندرا کلونتای، در مقابل فشارهای چکا ( پلیسِ سیاسی-امنیتی حزبِ بلشویک )، حتی  قبل از به مسند نشینی استالین،  تسلیم میشود و می پذیرد که به عنوانِ سفیرِ دولتِ بلشویک، از منافع آن در خارج از روسیه، دفاع کند  . در این مرحله، چیزی از آنچه را که او بنام یک فمینیست از آن دفاع میکرد، باقی نمانده بود . استالین، برهمه ی  دستاورد های بدست آمده از انقلاب در رابطه با دفاع از حقوقِ زنان، خطِ بطلان  کشید . نخست، سقط جنین را به بهانه ی کم شدن جمعیتِ حاصلهِ از جنگِ  ۱۹۱۴، ممنوع اعلام کرد و سپس گام به گام تمامِ کتاب ها و متن های مطالبه گرِ حقوقِ زنان را  به سیاه چال ریخت و هیچگاه تجدید چاپ آنها را الکساندرا کلونیای در دورانِ زنده بودنش ندید . سفیرِ استالین، الکساندرا کلونیای، شباهت زیادی به نینوچکا ی ارنست لوبیچ دارد، انقلابی ی  سرخورده ای که،  هرچند دامن های شیکِ پاریسی را به لباس های یکنواختِ و بی ریختِ  بلشویک ها ترجیح میداد، ولی تا دمِ مرگ، به حزب و کشورش وفادار ماند . وی در تمامِ مذاکرات فی مابین کشورش با آلمان و توافق نامه های پایانی جنگ دوم جهانی، نقش مهم و حساسی را ایفا کرده است . پس از مرگش در سالِ   ۱۹۵۲،   روزنامه های  مسکو، تنها به نوشتن چند سطری بعنوانِ یک سیاست مدار از او یاد میکنند، بی آنکه از نقش وی در انقلاب و یا از پیشگام بودنش در جنبش زنان، حرفی به میان آورند . اولین بار در سالِ  ۱۹۷۳، کتابِ وی تحتِ عنوانِ «مارکسیسم و انقلاب جنسی» توسطِ فرانسوا ماس پِرو،  در فرانسه منتشر شد، زیرا  الکساندرا کلونتای پس از مرگش،  در این کشور بعنوانِ چهره ای انقلابی و فمینیستی شناخته شده بود.

بررسی وقایع

میتوان گفت که زنان، در به قدرت رساندنِ بلشویک ها در روسیه، سهمِ به سزائی داشته اند و بطور نمونه میتوان از ورا ژاسولیچ (۸) نام برد که برای اولین بار با ترجمه ی آثارِ  مارکسیستی، به معرفی آنها همت گمارد و کتابِ مانیفستِ کمونیست را در ژنو به چاپ  رساند . وی، چون بسیاری از پایه گذارانِ سوسیالیسم روس، در ابتدا یک نیهیلیست بود و با تپانچه اش در ماهِ مارسِ ۱۸۷۸، رئیس پلیسِ سنت پیترزبورگ را  به خاطر تازیانه زدن به یک زندانی سیاسی ، زخمی کرد . دادگاه بطورِ غیر عادی و استثنائی، مجازاتِ سبکی برای وی تعیین کرد، شاید به این خاطر که  به کار گیری تازیانه، از مواردِ تنبیه بشمار نمی آمد و ناشی از تصمیمِ شخصیِ فرمانده ی پلیس بود . پس از آزاد شدن، ورا ژاسولیچ، پیروزمند و سر بلند، موردِ استقبالِ جمعیتِ انبوهی قرار گرفت . استبدادِ تزاری، تابِ دیدن این صحنه را نداشت و با فرمانی که صادر کرد، وی را به تبعید فرستاد .در تبعید، او نه تنها آثارِ کارل مارکس را کشف کرد و به ترجمه آنها نشست، بلکه مشاورِ وی در زمینه ی اقتصاد روس شد . سپس، به حزبِ کارگرِ سو سیال – دمکراتِ روسیه پیوست، و در میانِ زنانِ آن دوره، جزء نادر کسانی بود که به دفاع از آنچه را که از متن های مارکس فهم کرده بود، پرداخت. ورا ژاسولیچ که با  پلخانف، نخستین تئوریسینِ مارکسیستِ روس، هم صدائی داشت، توجه ی تروتسکی را به خود جلب کرد و او را یک بورژوای انقلابی خواند که آثار مارکس را به ظن خود تفسیر میکند . تروتسکی از این هم فراتر میرود  و در کتابش بنامِ تاریخِ انقلابّ روس، با تحقیر از وی یاد میکند، که در آن چیزی جز زن ستیزی نمیتوان دید . او از نخستین زنانی بود که پس از کنگرهِ ۱۹۰۳ ، خود را بلشویک اعلام کرد . ورا ژاسولیچ، کمتر از کلونتای فمینیست نبود و نمی توانست روایتِ  مارکسیسمِ دگماتیک ( جزم گرا) ی  لنین را بپذیرد . مسلما، حمایتِ وی از دولتِ کرنسکی در سالِ  ۱۹۱۷ و همزمان با آن، تنگ شدن عرصه ی آزادیِ بیان، بسته شدنِ روزنامه ها و قدرت گیری روز افزونِ بلشویک ها، شرایط را برای او بیش از پیش نا مساعد میکرد . سر انجام، بیمار و تنها، در سال ۱۹۱۹در پطروگراد چشم از جهان فرو بست . پس از مرگش، کتاب های مارکس در حجم وسیعی منتشر شد بی آنکه از مترجم این آثار، روا ژاسولیچ، نامی برده شود و گوئی او هرگز  وجود نداشته است . زمان برای زنان که می خواستند وارد سیاست شوند، مناسب نبود، در حالیکه، آنها طی پنجاه سال، نقش آفرینانِ جنبش های انقلابی بشمار می آمدند.

سومِ ماهِ مارس ۱۸۸۱،  تزار الکساندر دوم، به دنبالِ یک سوء قصد که توسطِ شاخه ی مسلحانه ی جنبشِ ِ «اراده ِ خلق» برنامه ریزی شده بود، کشته شد . الکساندر اولیانف، برادر بزرگ لنین را که در این سوء قصد نقش مهمی نداشت، اعدام میکنند . این حادثه، گامِ آغازینِ درگیریِ لنین را رقم زد و از  نخستین صحنه ها  ی بر افروختن شعله ی انقلاب بود . برنامه ریزی و دام گذاری این سوء قصد، اساسا کارِ سوفیا پروسکائی (۹) بود، که دوبار، در کیِف و اودسا، به ناکامی کشیده شد و نتوانست به ثمر برسد . سوفیا بروسکائی   در آوریل ۱۸۸۱ دستگیر و به سیاه چال های تزار فرستاده و سرانجام اعدام شد . تولستوی او را «ژاندارک ِ  انقلابِ روس» مینامد. ولی در ۱۹۱۷، انقلاب، شکلِ مردانه به خود گرفته بود و  تلاش بر این بود تا چهره ی زنانِ انارشیست را که شجاعت به خرج داده بودند، تار و کم رنگ نشان دهند و از ژندارکِ تولستوی، حرفی به میان نیاورند .زنانی که در مقابلِ بلشویک ها سر خم نکردند، دست و پا گیر شده بودند، چرا که  میخواستند روشی خود گردان پیشه کنند.

«ظرافت و شجاعت»

در اکتبر ۱۹۱۷، ماریا اسپیریدونووا (۱۰)، تنها زنی بود که در حزبِ سوسیالیست های انقلابی، به ریاست رسید . وی با دولتِ کرنسکی، که با لیبرال ها سازش کرده بود، میانه ای نداشت . او نیز چون لنین، موافق یک صلحِ فوری با آلمانی ها بود . تروتسکی در کتابش از او به عنوانِ « ظریف و شجاع» یاد میکند و میگوید : «او مردم پسند بود زیرا توانسته بود یک شکنجه گر را از پا در آورد . «ماریا اسپیریدونوا، در سال ۱۹۰۶ ژنرال لوجانوویسکیِ،  بانی سرکوبِ دهقانانِ  تظاهر کننده را،  کشت . او در نوامبر   ۱۹۱۷ ، با فروپاشیِ دولتِ کرنسکی، به شوراها پیوست . روزنامه نگارِ آمریکائی، جان رِد در کتابِ » ده روزی که جهان را لرزاند «می‌نویسد» ماریا اسپیریدونوا  قدرتمند ترین زنِ روسیه بود .»  لنین، پشتیبانی حزبِ سوسیالیستِ انقلابی را پذیرفت تا به کمک آنها بتواند در کنگره ی شوراها از قدرتِ بیشتری برخوردار شود . ماریا اسپیریدونوا وارد کابینه ی دولتِ لنین شد و سپس به عنوانِ نماینده ی مجلسِ موسس، سعی کرد ریاست آن را بدست گیرد. ولی درخشش ِ او  کم دوام بود و سریعا  متوجه شد که داشتن هیچگونهِ قدرتی در دولتِ لنین، امکان پذیر نیست.  لنین که شرایط را نامساعد می دید و علیرغمِ پشتیبانیِ حزبِ سوسیالیستِ انقلابی نتوانسته بود اکثریت را در مجلس بدست آورد، آن را منحل کرد . درماه  ِ مارس۱۹۱۸ماریا اسپیرودونوا، از دولتِ لنین خارج شد . در این راستا لنین، مرکزِ قدرت را، از پطروگراد، که داشت سرکش هائی میکرد، به کر ملین منتقل کرد . دیری نپائید که حزبِ سوسیالیستِ انقلابی، به حزبی مخالف ( ا پوزیسیون ) تبدیل شد و حملات شدیدی را به بلشویک ها آغاز کرد . ماریا اسپیرودونوا دستگیر می شود و برای جلوگیری از یک دادگاهِ علنی، او را بیمار روانی اعلام میکنند . این از ابتکاراتِ فیلیکس درژینسکی، رئیسِ «چکا» بود که از آن پس به عنوانِ یک رویه جا افتاد . ماریا اسپیریدونوا در سالِ  ۱۹۲۳ از زندان آزاد میشود و به بهانه ی خطرِ خروج از کشور، او را به تبعید ِ داخلی مجبور میکنند . در پی پاکسازی بزرکِ  سالِ۱۹۳۷ بار دیگر دستگیر و به بیست و پنچ سال زندان محکوم میشود . هنگامی که او در زندانِ اُورِل در جنوبِ روسیه بود ، آلمان ها، شوروی را  اشغال کرده بودند . یازده سپتامبرِ  ۱۹۴۱، زندانیان سیاسی، جز چند نفری،  از آن جمله ، ماریا اسپیریدونوا و کریستیان روکویسکی، آزاد میشوند و این دو را به دستور استالین تیر باران میکنند .

آمد و شُد های چهره های مردمی

اِما گلدمن (۱۱)، که به آمریکا مهاجرت کرده بود، از چهره های شناخته شده ی فمینیستی و جنبشِ کارگری به شمار می آمد که امیدِ زیادی به انقلابِ  روس بسته بود .او در کتابِ «خاطره ها»،  اشاره به یک قدرتِ نظامی گرای دولتی در روسیه میکند، که در آن، جائی برای زنان باقی نمانده بود . وی پس از اخراج از آمریکا، و در بحبوحه ی انقلابِ روسیه، با شور و شوقِ زیادی به پطروگراد می آید، به امید اینکه بتواند بینِ نیروهای مختلف و متعارض در جامعه ی روسیه،- انارشیست ها و بلشویک های انقلابی- وحدتِ عمل ایجاد کند .خطِ مشی وی با استقبال روبرو نشد : هر چند که لنین میخواست از او، به مثابه ی دیگر چهره های مردمی ، برای پروپاگاند ( تبلیغِ ِ ) خارج از روسیه استفاده کند، ولی تعقیبِ انارشیست ها و دستگیری و زندانی کردن شانِ، مانعِ از تحقق این امر شد . پس از سخنرانی در تظاهراتِ انارشیست ها و حضور در مراسمِ خاک سپاری پروپوتکین، اِما گلد من ، شدیدا تحت نظرِ «چکا» قرار گرفت . بعد از کشتارِ انارشیست ها در کرون ستاد، او به  فرانسه مهاجرت کرد و در آنجا بود که کتابِ «خاطرات» را نوشت و سپس به کانادا عزیمت کرد . زنانِ انقلابی، چهره ها ی افسانه ای در مبارزه علیه ی تزارو فشار ها و تنگنا های ایجاد شده توسطِ این رژیم بودند .

ورا فیگنر (۱۲)، از بازماندگانِ  گروهِ «اراده ی خلق»، که پس از سوء قصد به الکساندر دوم، به مرگ محکوم شده بود، مجازاتش به حبسِ ابد و سپس در ۱۹۰۵به تبعید تخفیف یافت . وی پس از رفتن به روسیه،  در فوریه  ۱۹۱۷ ، به اروپا سفر میکند تا شرایطِ دوران زندان و رژیمِ رومانف را افشا کند . ورا فیگنر، بر این اعتقاد بود که بهای سنگینِ تحملِ  زندان و تبعید را پرداخته است . ولی انقلابی های انارشیست ( دولت ستیز) هنوز تحتِ فشار و سرکوب بودند و در میان آنها، کم نبودند کسانی که در رژیم سوویتیک، به زندان، اقامت اجباری در اردوگاها و یا حداقل به تبعید محکوم شدند . در این شرایط بود که کتابِ ورا فیگنر، در ۱۹۳۲به نامِ «خاطراتِ یک انقلابی» منتشر شد . در این کتاب، سعی برا ین شده است  تا با افشای فاجعه های رژیمِ سابق، بتوان مقایسه ای انجام داد با آنچه را که در رژیمِ بلشویک اتفاق افتاده است . در راستای این مقایسه، چه از نقطه نظرِ خودکامگی ها ، رقمِ زندانیان و یا  شرایطِ زندان ها، همه و همه، وضعیت دل خراش تری را  در رژیمِ فعلی ، به ما نشان میدهد  . شاید بهتر بود همانطور که بودیم، میماندیم، آری این را ورا فیگنر شهادت میداد که در مسکو به سالِ ۱۹۴۲، در سنِ۹۰ سالگی،  دیده از جهان فرو بست .

در سالِ ۱۹۵۷،در فیلم شکوهمندی بنامِ چهل و یکمین، از گری گوری چوخرای ،  زنِ انقلابی، چهره ای از انقلابِ روسیه بود که همواره در حرکت و جهش از نقطه ای به نقطه ی دیگر به ارزش مندی انقلاب می افزود . ولی هیچ زنی در دوره ی حکمرانی استالین، به پولیت بورو ( دفتر سیاسیِ ) حزبِ کمونیست، یعنی پر قدرت ترین اُرگانِ سوویتیک، راه نیافت . در این راستا و بر اساسِ سیاستِ سهمیه بندی و بدون داشتن قدرت، زنان فقط  میتوانستند در شورای عالی حضور پیدا کنند و تشکیلِ جلسه دهند . کمونیسم سوویتیک، از نینوچکا های انقلابِ اکتبر، چشم پوشی کرده است .

لینک این مطلب در تریبون زمانه

بر گرفته از : هفته نامه ماریان(۱) – چاپِ پاریس       

------------------------------------------------------------------------------

۱- هفته نامه ی خبری و تحلیلی که برای اولین بار در سالِ  ۱۹۹۷ بوسیله ی روزنامه نگار و نویسنده ی سر شناس فرانسوی، ژان فرانسوا کان، منتشر شد . خطِ برتر مقاله ها و سرمقاله ها یش، قشر وسیعی از فرانسوی های طبقه ی متوسط با تمایلاتِ چپ را، به خود جلب میکند .

۲- روز نامه نگار و نویسنده ی شصت و هشت ساله ی فرانسوی که کار خود را نخست با همکاری در هفتهِ نامه ی ادبی و فرهنگی حزبِ کمونیست آغاز کرد و تا سالِ   ۱۹۷۸، عضوِ این حزب بود و با سازمانِ فرهنگیِ س. ژ. ت . ( سندیکای چپ ِ ) فرانسه همکاری میکرد . او در مطبوعاتِ فرانسه، کارنامه ی پر باری دارد  و با روزنامه های لیبراسیون، صبحِ پاریس، گلوب، همکاری داشته است . سال ها، سرپرستی و اجرای برنامه ی پانوراما ، در رادیو ی پر اعتبارِ فرانس کولتور، به عهده وی بود  . او دارای ده ها کتاب و رساله است که در میان آنها میتوان از : سکوتِ شب، یادداشت های پراگ، نام برد . وی از سالِ  ۱۹۹۹تا کنون با هفته نامه ی ماریان همکاری میکند و این مقاله، در شماره ی ۱۸ اوتِ ۲۰۱۷در این هفته نامه، منتشر شده است .

Nadejda kroupskaia- ۳

Ines Armand- ۴

Alexandra Kollontai -۵

۶- کارگردانِ آمریکائی ی آلمانی ا لاصل، در سالِ ۱۸۹۲در برلین بدنیا آمد و در سالِ ۱۹۲۲به آمریکا مهاجرت کرد و درسالِ ۱۹۴۷ در آنجا در گذشت . وی ۴۵ فیلم را کارگردانی و تهیه کرده است .

۷- کارگردانِ آمریکائی که در سالِ ۱۹۰۶بدنیا آمد و در ۲۰۰۲در گذشت . در سالِ ۱۹۲۶به آلمان رفت و پس از مستقر شدن نازی ها، به پاریس پناه آورد .

Vera Zassoulitch - ۸

Sofia Perovskaia -۹

Maria Spiridonova-۱۰

Emma goldman-۱۱

Vera Figner-۱۲