هشدار وزیر نیرو نسبت به وقوع تنش آبی در شهرهای ایران

رضا اردکانیان، وزیر نیرو، بحران کم‌آبی در ایران را جدی و مستمر می‌داند و معتقد است که سال آبی سختی پیش روست. او از کاهش ۴۸ درصدی بارندگی‌ها و کاهش حدود ۴۰۰۰ مگاوات تولید برق در تابستان سال جاری خبر داده است.

رضا اردکانیان در گفت‌وگو با شبکه شش صدا و سیمای جمهوری اسلامی، کم‌آبی را همزاد با اقلیم ایران دانست و اعلام کرد که از این پس به جای استفاده از عنوان «مقابله با خشکسالی»، از «سازگاری با کم‌آبی» سخن گفته و این عنوان وارد ادبیات این بخش و برنامه‌های مرتبط با آن خواهد شد.

وزیر نیرو گفت تمام وزارت‌خانه‌هایی که با مسئله آب مواجه هستند، شامل وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت و معدن، کشور و همچنین سازمان حفاظت از محیط زیست، باید نه در مقابل هم که در برابر بحران آب در یک جبهه قرار گیرند.

کاهش جدی بارندگی‌ها و تولید برق آبی

بر اساس آماری که وزیر نیرو ایران ارائه می‌دهد بارندگی‌ها از ابتدای سال آبی (ابتدای مهرماه) تا پایان اسفندماه سال گذشته کاهش جدی داشته و ۴۸ درصد کم شده است. بدین ترتیب آب در مخازن سدهایی که نیروگاه برقابی دارند نیز کاهش یافته و عملاً در سال جاری به میزان سال قبل برق آبی تولید نخواهد شد.

این در حالی است که وزارت نیرو بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی در یکی دو ماه اخیر امیدوار بود که با بارندگی‌های پیش آمده کاهش بارندگی‌‌ها به حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد نسبت به سال گذشته برسد.

در سال گذشته ۹ هزار و ۳۰۰ مگاوات برق آبی در ایران تولید شده که به‌گفته وزیر نیرو در سال جاری حتی با وارد شدن نیروگاه‌های جدید این رقم بیش از ۶ هزار مگاوات نخواهد بود. از این رو رضا اردکانیان می‌گوید برای کاهش مصرف آب باید از مردم کمک گرفت.

در ۱۰سال اخیر در ایران میزان بارندگی حدود ۱۱ درصد نسبت به متوسط بلندمدت کاهش یافته و به همین دلیل حجم جریان سطحی در دوره مشابه حدود ۴۴ درصد کاهش یافته است. کاهش در مقدار بارندگی به‌دلیل وقوع خشکسالی و تغییرات اقلیمی صورت می‌گیرد، در حالی که کاهش در حجم جریان سطحی علاوه بر تغییرات اقلیمی، به‌دلیل برداشت‌های بالادست نیز اتفاق می‌افتد. این امر باعث شده که در ۱۵ سال اخیر مجموع حجم مخازن سدها در کشور حداکثر تا نصف از آب پر باشد.

از سوی دیگر از تعداد ۶۰۹ دشت در کشور ۳۵۵ دشت، به‌دلیل افت سطوح سفره آب زیرزمینی، ممنوعه است. حدود ۴۵ درصد چاه‌های موجود در ایران غیر مجازند. وابستگی مصارف کشور به آب‌های سطحی و زیرزمینی نیز به‌ترتیب ۴۵ و ۵۵ درصد تخمین زده می‌شود.

بخش کشاورزی: اصلی‌ترین مصرف‌کننده آب

وزیر نیرو بخش کشاورزی را اصلی‌ترین مصرف‌کننده آب شیرین در کشور دانست و آن را امری طبیعی در همه کشورها خواند و گفت: «باید با همکاری نزدیک وزارت جهاد کشاورزی به سمت استقرار الگوهای مناسب کشت در هر منطقه حرکت کنیم.»

به‌گفته او در استان یزد حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که سهم بخش شرب و صنعت کمتر از ۱۰۰ میلیون مترمکعب است. در استان کرمان بیش از ۶ میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود در حالی که میزان مصرف بخش شرب و صنعت این استان تنها حدود هفت میلیون مترمکعب است. در استان اصفهان نیز پنج میلیارد مترمکعب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود در حالی که میزان مصرف بخش شرب و صنعت از آب در این استان نیم میلیارد مترمکعب است.

در اسفند سال گذشته انتقال ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب از حق‌آبه استان اصفهان به یزد، زندگی کشاورزان استان اصفهان را به خطر انداخت و موجب اعتراضات گسترده آن‌ها در اسفندماه گذشته شد. در سال ۹۵ مسئولان استان اصفهان به کشاورزان قول داده بودند که ۲۰۰ میلیون مترمکعب از آب پشت سدها را به کشاورزی در شرق اصفهان اختصاص دهند اما به این وعده عمل نکردند. این امر اعتراضات کشاورزان را برانگیخت.

وزیر نیرو می‌گوید در نخستین جلسه «کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی» مشکلات استان اصفهان و شرق زاینده‌رود مورد بررسی قرار گرفت و «طرح‌های بسیار خوبی» تدوین و تصویب شد. او که پیش از این نیز از این جلسه سخن گفته بود این طرح‌ها را شامل «حرکت از کشت‌های سنتی به سمت کشت‌های گلخانه‌ای و سازگار با کم‌آبی، تصفیه پساب و استفاده از آن، سامان‌دهی رودخانه زاینده‌رود و مشارکت فعال صنایع پر آب‌بر اصفهان در تأمین منابع مالی طرح‌ها» دانست اما نگفت که چرا تاکنون این طرح به جایی نرسیده است.

رضا اردکانیان می‌گوید: «مقرر شده است تا معیشت و مشکلات کشاورزان این منطقه به شکل دائم حل و فصل شود.»

سدسازی ادامه دارد

وزیر نیرو در زمینه کنترل مصرف آب شرب، از ایجاد کنتورهای هوشمند برای پرمصرف‌ها خبر داد و گفت این کنتورها نقش مهمی در مدیریت مصرف دارند. به‌گفته او در حال حاضر برای هر مترمکعب آب ۹۷۰ تومان هزینه می‌شود که دولت تنها ۴۳۰ تومان آن را از مصرف‌کننده دریافت می‌کند.

از سوی دیگر به‌رغم تأثیر منفی سدسازی در ایران بر بحران کم‌آبی، وزیر نیرو از بهره‌برداری از ۱۳ سد جدید در سال جاری خبر داد و گفت ظرفیت این سدها ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب است. او توضیحات بیشتری در این زمینه ارائه نداد.

«نهضت سدسازی» با هدف کنترل و مهار آب‌های سطحی، آب‌رسانی به مناطق محروم و تأمین آب و برق مورد نیاز ایران پس از جنگ هشت ساله با عراق پاگرفت. از آغاز انقلاب ۱۳۵۷ تا پیش از دولت اکبر هاشمی رفسنجانی و آن‌چه «دوران سازندگی» نامیده می‌شود، تنها ۱۰ سد در ایران احداث شده بود. از این دوره ساخت سد به تنها الگوی توسعه منابع آبی در ایران تبدیل شد، بدون آن‌که به تبعات زیست‌محیطی و انسانی این شکل از توسعه توجهی شود.

با این حال در روزگار کم‌آبی، این سدها یکی پس از دیگری خشک می‌شوند. ۱۶۰ سد مخزنی ایران از آب خالی است و منابع آب در ایران ۱۰ میلیارد مترمکعب کاهش یافته و سرانه آب تجدید شونده هر ایرانی از حدود چهار هزار مترمکعب از ابتدای انقلاب به کمتر از ۱۶۰۰ مترمکعب رسیده است.

حسن روحانی پس از آن‌که رئیس‌جمهور ایران شد اعلام کرد که دولت تصمیم دارد تا در پروژه‌های پرشمار «سدسازی» خود بازنگری کند. حمید چیت‌چیان، وزیر نیروی دولت نخست روحانی نیز از توقف در ساخت برخی سد‌ها خبر داده بود. با این حال به‌نظر می‌رسد که سدسازی‌ها همچنان ادامه دارد.

عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست ایران ۲۲ مارس (۲ فروردین) به‌مناسب روز جهانی آب در پیامی اعلام کرد که در نیم قرن اخیر، سال گذشته یکی از بدترین سال‌های آبی در ایران بود. او هشدار داد که بحران آب ممکن است به بحران‌های اجتماعی دامن بزند.

بیشتر بخوانید: