لیلی تقی‌پور، یکی از نخستین زنان نقاش ایران

لیلی تقی‌پور به عنوان یکی دیگر از پیشگامان هنر معاصر ایران شناخته شده است. او همچون شکوه ریاضی، نوگرا‌ترین زن نقاشی ایرانی، از اولین دانشجویان هنرکده تازه تأسیس هنرهای زیبا بود و در آنجا مقدمات طراحی ونقاشی را آموخت.

لیلی تقی‌پور در بیش از شش دهه زندگی هنری، علاوه بر نقاشی، در زمینه مصور کردن کتاب‌ها به ویژه کتاب‌های کودکان فعالیت کرد.

لیلی تقی‌پور در سال ۱۲۹۹ در مشهد متولد شد. خاله و مادرش که لهستانی بودند، نقاشی می‌کردند و پدرش که حقوقدانی هنردوست بود، کمال‌الملک را می‌شناخت و به همین دلیل لیلی را از‌‌ همان کودکی نزد یکی از شاگردان کمال‌الملک به نام موید‌پرداز به فراگیری نقاشی فرستاد.

لیلی تقی‌پور پس از فارغ التحصیلی از دانشکده هنرهای زیبا و با آنکه همواره رؤیای آن را داشت که به عنوان یک نقاش آزاد کار کند، در سال ۱۳۲۸ برای امرار معاش ناچار به استخدام وزارت فرهنگ درآمد.

او کارش را در موزه علوم طبیعی آغاز کرد و پس از دو سال به هنرستان بانوان منتقل شد و سرانجام در سال ۱۳۳۵ به موزه ایران باستان منتقل شد تا ۲۳ سال آینده را در این موزه به کار بپردازد.

لیلی تقی‌پور در این دوران بیشتر با گروه‌های تحقیقاتی و باستان‌شناسی در زمینه بازسازی نقوش سکه‌ها و اشیاء باستانی همکاری کرد.

نقاشی اشیاء مارلیک، سفال‌های شمال و اشیاء به دست آمده از حفاری‌های شهر سوخته و طراحی‌های بندر سیراف از جمله کارهای او در این دوره است که در آثار منتشر شده پژوهشگران این حوزه‌ها به چاپ رسیده است.

وی سپس کار مصور سازی کتاب و نشریات را آغاز کرد.

لیلی تقی‌پور در این‌باره گفته است که از طریق بزرگ علوی با فضل الله صبحی مهتدی، قصه‌گوی بزرگ کودکان، آشنا می‌شود و برای کتاب "ملا زلف‌علی" او نقاشی‌هایی می‌کشد. وی بعد‌ها، "داستان‌های کهن" صبحی را نیز مصور کرد و آن‌گونه که خود گفته است برای کتاب "قصه‌های ایرانی" حسینقلی مستعان نیز نقاشی‌هایی رنگی کشید، اما این کتاب پیش از انتشار در آتش سوخت.

لیلی تقی‌پور پس از آن، مصورسازی کتاب‌ها را در همکاری با نویسندگان دیگر ادامه داد و از جمله یک دوره طولانی با ابوالقاسم انجوی شیرازی برای مصور کردن کتاب‌های فولکلوریک همکاری کرد که نتیجه آن انتشار هشت جلد کتاب بود. همکاری با مجلاتی چون سخن، هنر و مردم و دانش‌آموز و نیز مصورسازی برخی از کتاب‌های دبستانی حاصل این دوره از فعالیت‌های وی بوده است.

لیلی تقی‌پور در سال ۱۳۵۹ بازنشسته شد و تمام عمر خود را در انزوا و گوشه‌نشینی وقف نقاشی کرد.

او بر خلاف آنکه بسیار پرکار بود، از نمایش آثارش پرهیز داشت. در هیچ نمایشگاه و بینالی شرکت نکرد و به دور از هر گونه شتابزدگی در خلوت خویش دنیای رنگارنگی را خلق کرد.

وی برای نخستین بار، در سال ۱۳۷۳ با عرضه ۴۱ تابلو، نمایشگاهی از کارهای رنگ و روغن خود را در تهران ارایه کرد. اندکی پیش از آن، در سال ۱۳۷۰ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به او درجه دکترای هنری اعطا کرده بود.

آدم‌های کوچه و بازار، زندگی آن‌ها، آداب و رسومشان و رفتار‌هایشان موضوع اصلی کارهای لیلی تقی‌پور است، او آنچه را می‌دید و از آن تاثیر می‌گرفت، نقاشی می‌کرد.

پرهیز از رنگ‌های ترکیبی و استفاده از رنگ‌های شاد و پرطراوت، ترکیب‌بندی‌های ساده و تا حدودی سنتی با تمایل به نوعی امپرسیونیسم رقیق و تأکید بر مضمون اثر به جای تکیه بر ترکیب‌بندی یا استفاده از خطوط و رنگ‌آمیزی‌ها از جمله ویژگی‌های کارهای دیده‌شده لیلی تقی‌پور است.

هرچند به نظر می‌رسد کار در موزه‌های علوم طبیعی و به ویژه ایران باستان و همراهی با پژوهشگران و نویسندگانی که در حوزه فرهنگ فولکوریک نقاط مختلف ایران کار کرده‌اند، بر نگاه وی در انتخاب سوژه‌ها و مضمون تابلو‌هایش مؤثر افتاده‌اند، با این همه، آنچه این کار‌ها را از یک مستندنگاری صرف یا ثبت واقعیت موجود دور کرده، فضای احساسی و عاطفی کارهاست که مخصوصاً در رنگ‌ها تجلی پیدا کرده است.

لیلی تقی‌پور گرچه یکی از نخستین زنان نقاش ایران و از اولین فارغ‌التحصیلان دانشکده هنرهای زیباست و برخلاف شماری از نخستین زنان نقاش و نوگرای ایران، فعالیت هنری‌اش عمری طولانی داشت، او در نقاشی‌هایش راهی را برگزید که مهم‌ترین خصیصه‌اش تمرکز بر بازتاب زندگی روزانه مردم ایران و نوعی پایبندی به پشتوانه‌های هنر سنتی است که در پی همخوان کردن رنگ‌ها و ترکیب بندی‌ها با مضمون تابلو است.

لیلی تقی‌پور در سال ۱۳۸۰ در تهران چشم از جهان فروبست، بی‌آنکه بسیاری از کار‌هایش هنوز به نمایش درآمده باشد. با این همه، برای چند نسل، قصه‌های ایرانی و فولکوریک این سرزمین در نقاشی‌های او تجسم یافته است.