بازگشت خودروسازان به روزهای بحران

صنعت خودروسازی ایران با خروج خودروسازان خارجی چه خواهد کرد؟ یکی از مدیران تولید سایپا می‌گوید: خروج شرکت‌های بزرگ یعنی بازگشت به روزهای بحرانی و کاهش تولید و شروع اعتراضات کارگری.

صنعت خودروسازی به عنوان دومین صنعت پس از نفت‌وگاز، جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد ایران دارد. این صنعت با داشتن سهم ۲۱ درصدی در ایجاد ارزش افزوده ، سهم ۲ تا ۴ درصدی در تولید ناخالص داخلی و در نهایت با گردش مالی حدود ۱۰ میلیارد دلاری، به نوعی موتور محرک صنعت کشور تلقی می‌شود.

از طرف دیگر شرکت‌های خودروسازی بیشترین نیروی انسانی شاغل در بخش صنعت را دارند. به گفته مدیرعامل سایپا بیش از دو میلیون و ۵۰۰ هزار نفر بطورمستقیم و غیرمستقیم در این صنعت مشغول به کار هستند. تا سه سال پیش اما وضع به این شکل نبود؛ چرا که تحریم‌ها خودروسازی را با بحران تولید و اعتراض و اعتصاب کارگران روبرو کرده بود.

شرکت‌های خودروسازی برای برون‌رفت از این وضعیت نیاز مبرم به سرمایه و فناوری جدید داشتند. به همین منظور هم پس از توافق ایران و غرب برای لغو بخشی از تحریم‌ها، رایزنی‌های گسترده برای ورود شرکت‌های بزرگ خودروسازی جهان مانند پژو- سیتروئن، رنو، ولوو، فولکس واگن، هیوندا و مرسدس بنز (برای ماشین های سنگین ) به ایران صورت گرفت و این شرکت‌ها با خودروسازان داخلی ایران قرارداد همکاری امضاء کردند.

مشارکت خارجی‌ها جان تازه‌ای به خودروسازان ایران بخشید: تولید خودروی سبک و سنگین از ۹۰۰ هزار دستگاه در سال ۹۴ به یک میلیون و پانصد هزار دستگاه در سال ۹۶ رسید. از این میزان تولید ۷۰۰ هزار دستگاه به شرکت‌های فرانسوی-  حدود ۵۰۰ هزار دستگاه به پژو و  ۲۰۰ هزار دستگاه به رنو- تعلق داشت. همزمان واردات خودرو از این شرکت‌ها نیز افزایش یافت به عنوان مثال در سال ۹۶ بیش از ۱۷۰ دستگاه رنو وارد ایران شد .

در همین راستا وزارت صنعت، معدن و تجارت  با اتکا به همکاری با چین و فرانسه استراتژی جدیدی  تحت عنوان «برنامه راهبردی صنعت خودرو» نوشت و در این سند پیش‌بینی کرد: اشتغال در صنعت خودروسازی تا سال ۱۴۰۰ به ۱۲ درصد مجموع مشاغل موجود برسد.

این سند تعداد مشاغل مستقیم صنعت خودروسازی تا سال ۱۴۰۰ را ۴۶۶ هزار شغل و برای سال ۱۴۰۴، ۶۰۰ هزار شغل پیش‌بینی کرد. با این حال تعداد مشاغل موجود در بخش تولید صنعت خودروسازی برای سال ۱۳۹۴ به سختی از مرز ۱۰۰ هزار شغل عبور کرد.

سکته خفیف خودروسازان

در میان خوش‌بینی مقام‌های صنعتی و خودروسازان داخلی که به مدد حمایت ویژه دولت و ورود خودروسازان خارجی به دنبال جبران زیان انباشته بودند، ناگهان پس از خروج امریکا از توافق هسته‌ای، شرکت خودروسازی پژو- سیتروئن و به دنبال آن چند شرکت دیگر اعلام کردند: ادامه همکاری با ایران به دلیل ترس از جریمه ناشی از نقض تحریم‌ها امکان‌پذیر نیست.

خروج شرکت‌های خودروسازی بزرگ از ایران اما چه پیامدهایی خواهد داشت؟ یکی از مسئولان واحد تولید شرکت خودروسازی سایپا، یکی از دو خودروساز بزرگ ایران، به زمانه می‌گوید: «روزهای سختی در انتظار خودروسازان است».

علیرضا- نامی که در این گزارش برای او به کار می‌رود- مسئول یکی از خطوط تولید سایپا وابستگی شرکت‌های خودروسازی ایران به پژو- سیتروئن و رنو را «بسیار زیاد» می‌داند و می‌گوید: «مدیران شرکت‌های خودروسازی نگرانی زیادی در خصوص قطع ارتباط این شرکت با ایران دارند. به عنوان نمونه شرکت سایپا با همکاری سیتروئن در شهر کاشان سرمایه‌گذاری زیادی کرده و خط تولید بزرگی راه انداخت و خروج این شرکت می‌تواند سبب مشکل فراوانی برای سایپا  شود یا ایران‌خودرو بیش از ۷۰ درصد از قطعات مورد نیاز خود را از خارج تامین می‌کند.»

علی رضا معتقد است « به دلیل تشدید مشکلات اقتصادی در ماه‌های اخیر، کار شرکت‌های خودروسازی بسیار سخت شده است. هزینه‌ها افزایش پیدا کرده و زیان شرکت‌های خودروسازی سرسام‌آور شده است.»

زیان انباشته خودروسازان و دوپینگ دولتی

خودروسازان داخلی طی یک‌ماه گذشته قیمت محصولات خود را تا دو برابر و گاهی بیشتر افزایش داده‌اند. مقام‌های مسئول در قوه مجریه و قضاییه رسیدگی و برخورد با متخلفان را وعده کرده‌اند. هیچ یک از این وعده‌ها اما مانع رشد قیمت‌ها نشده است.

مدیران خودروسازمی‌گویند: افزایش نرخ برابری دلار هزینه تولید را افزایش داده و آنها چاره‌ای جز افزایش قیمت ندارند.

علیرضا در این باره به زمانه می‌گوید: «خودروسازان با زیان انباشته روبرو هستند.»

مجموع زیان انباشته دو خودروساز بزرگ به رغم حمایت‌های دولت نزدیک به ۱۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. سهم ایران خودرو حدود ۶,۴ هزار میلیارد تومان و سایپا حدود ۴,۶ هزار میلیارد تومان است. دولت دو سال قبل در برنامه موسوم به «سیاست‌های خروج از رکود» ۲ هزار و ۷۷۰ میلیارد تومان نقدینگی به خودروسازان تزریق کرد. این حجم از نقدینگی هم پاسخگوی جبران زیان انباشته خودروسازان نیست.

از همین رو به گفته علیرضا با آغاز تحریم‌های جدید، با توجه به ورشکستگی و ناتوانی بانک‌ها در تامین مالی خودروسازان «امیدی به بهبودی وضعیت این صنعت نیست.»

او می‌گوید: خروج خودروسازان از ایران می‌تواند آغاز دور تازه‌ای از بحرانی که به صورت موقت پنهان شده بود، باشد. بحرانی که به گفته این مدیر تولید در سایپا «اعتراض و اعتصاب‌های کارگران و تعدیل نیرو در خودروسازی‌ها را به دنبال دارد».

بیشتر بخوانید: