نگرانی فزاینده از تشدید بحران آب در عراق
دستکم ۷۰ درصد آب عراق از رودخانه‌ها و نهرهایی می‌آيد که این کشور در مالکیت آنها با همسایگانش شراکت دارد، به ویژه رودخانه‌های دجله و فرات که هر دو آنها از ترکیه می‌گذرند.
آروا ابراهیم
دولت ترکیه تصمیم گرفته که پر کردن سد بزرگی را در این کشور به تعویق بیاندازد زیرا دغدغه های مربوط بحران آب عراق که ناشی از پایین آمدن سطح آب رودخانه دجله است خود به مساله‌ای امنیتی بدل شده است. دستکم ۷۰ درصد آب عراق از رودخانه‌های و نهرهایی می‌آيد که این کشور در مالکیت آنها با همسایگانش شراکت دارد، به ویژه رودخانه‌های دجله و فرات که هر دو آنها از ترکیه می‌گذرند.
آنکارا در تاریخ یکم ژوئن به آب گیری سد ایلیسو آغاز کرده بود- سد ایلیسو یکی از ۲۲ سدی و ۱۹ نیروگاهی است که قرار است در جنوب شرقی ترکیه اجرا شود- اما در سه شنبه ۵ ژوئن عنوان گردید که عملیات آب گیری متوقف شده است.
فتیح ییلدیز، سفیر ترکیه در عراق گفت: «رودخانه دجله بدون آنکه از دروازه های سد ایلیسو بگذرد مستقیم به سمت عراق جریان خواهد داشت» اوهمچنین درخصوص تصمیم دولت ترکیه برای به تعویق انداختن جریان آبگیری سد ایلیسو گفت: «در این تصمیم حفظ ثبات منطقه نقشی اساسی بازی کرده است و ترکیه حاضر است تا با تمام قوا به برادران عراقی خود برای فائق آمدن بر بحران آب یاری رساند.»
قلب های شکسته
کارشناسان می گویند که میزان آب رودخانه های عراق در دهه های اخیر به ۴۰ درصد کاهش یافته است. در ۳ ژوئن پارلمان عراق برای بررسی بحث درباره پایین آمدن سطح رودخانه های عراق تقاضای یک جلسه اضطراری کرد.
فتحی السلام یک دانشجوی ۲۵ ساله در بغداد می گوید: «من می‌توانم عرض رودخانه دجله را با پای پیاده طی کنم. وقتی که می بینم این قدر سطح آب پایین آمده قلبم می شکند. رودهای دجله و فرات هویت ما را ساخته‌اند و به همین دلیل است که به عراق بین النهرین می گویند.»
کاهش مداوم سطح آب در این رودخانه هایی که از خاک عراق می گذرند به کاهش تولید برق از سدهای آبی و کاهش تولید محصولات کشاورزی می انجامد و عراق را مجبور خواهد کرد تا غذای بیشتری وارد کند.
خشم بر حکومت عراق
اگرچه برخی از مردم عراق و نیز برخی از فعالان شبکه های اجتماعی انگشت اتهام را در بحران آب عراق به سمت دولت ترکیه نشانه رفته اند، و حتی از مردم خواسته‌اند تا محصولات ترکی را تحریم کنند، اما بسیاری از مردم و سیاستمداران بغداد را برای این بحران پاسخگو می‌دانند.
مالیک رشید شهروند ۳۰ ساله نصیریه در جنوب عراق می‌گوید: «چرا باید ترکیه را به دلیل این بحران متهم کنیم ؟ چرا عراق نباید برنامه سدسازی داشته باشد. ما حکومت خود را به دلیل عدم مدیریت صحیح منابع آبی سرزنش می‌کنیم.»
مقتدی صدر- رهبر ائتلاف سائرون که در انتخابات پارلمانی عراق به نتایج خوبی رسید- با تکیه بر این نارضایتی مردم به دولت عراق برای حل سریع این بحران هشدار داده است: «اگر بعد از پیروزی ائتلاف ما بخواهند از مردم عراق انتقام بگیرند، من اجازه این کار را نخواهم داد.» او همچنین گفت که حزبش برای «اعاده حقوق مردم عراق» تلاش می‌کند.
در همین اثنا حیدر عبادی نخست وزیر عراق تلاش کرده تا نشان دهد دولت او برای حل این بحران هر کاری که توانسته انجام داده است. «برنامه هایی برای حفظ منابع آبی هم در درون مرزها و هم در نسبت با همسایگان ما وجود دارد. اکنون ما با کمبود آب مواجه هستیم، اما این کمبود آب هنوز به بحران تبدیل نشده است. »
تاثیر کشاورزی
رسانه های محلی می‌گویند که برای حکومت العبادی پایین آمدن سطح آب رودخانه دجله غیر منتظره بوده، اما منابع رسمی می‌گویند که بغداد و آنکارا در خصوص این موضوع به شکلی مستمر با هم در ارتباط هستند.
سفیر ترکیه در عراق می گوید: «ما بدون مشورت با عراقی ها هیچ قدمی بر نخواهیم داشت. پایین آمدن سطح آب به دلیل سدسازی نیست.»
ظفر عبدالله مشاور وزارت آب در عراق می گوید که تغییرات آب و هوایی و بارندگی بی قاعده باید به عنوان دلیل اصلی پایین آمدن سطح آب رودخانه ها شناخته شود. «شکی نیست که ذخیره آب در سد ایلسو در هفته گذشته نمی‌تواند عامل پایین آمدن سریع سطح آب باشد.»
به رغم موافقت با سدسازی در ترکیه بغداد نگران است که حجم آب متوقف شده بر کشاورزی تاثیر بگذارد.
«آب آشامیدنی مورد نیاز از فرآیند سدسازی متاثر نمی‌شود، ولی وقتی نوبت به بخش کشاورزی می‌رسد ما نگران می‌شویم.»
رودخانه‌های ایران
اگرچه توجه عمومی اکنون به سد ایلیسو در ترکیه است، ساکنان سلیمانیه در منطقه کردنشین عراق، ظاهراً برای دسترسی به آب پس از مسدود کردن یکی از شریان های آبی رودخانه دجله از سوی ایران تلاش می کنند.
حکومت اقلیم کردستان به شکل رسمی اعلام کرد که ایران «جریان آب رودخانه مرزی زاب کوچک (Little Zab) به دجله را قطع کرده و این امر موجب کمبود آب آشامیدنی برای ساکنان شهر قلعه دیزه (شهری در کردستان) عراق شده است.»
به منظور حل این مشکل جلسه‌ای با حضور نماینده‌ای از اقلیم کردستان عراق و کنسولگری ایران برگزار شده، اما مقامات اقلیم کردستان می گویند که جلسه خیلی موفقیت آمیز نبوده است.
محمد انصاری فرد مشاور در وزارت کشاورزی ایران انکار می کند که ایران شریان رودخانه دجله به عراق را مسدود کرده است.
«کمبود آب در عراق نتیجه خشکسالی و تغییرات آب و هوایی است. کمبود آب یک مساله منطقه ای است و ما نیز در ایران با آن مواجه هستیم.» او همچنین افزود که کشاورزهای ایرانی نیز اخیرا علیه کمبود آب تظاهرات کرده اند.
محجوب از وزارت خارجه عراق می گوید که ایران مسیر جریان ۴۲ رودخانه مرزی با عراق را مسدود یا منحرف ساخته، اما با این حال مساله سد ایلیسو برای ما اولویت دارد.
او می گوید: «برنامه های سد سازی ایران و ترکیه سبب پایین آمدن سطح آب در عراق شده، و کم عمق شدن رودخانه دجله اثرات مادی و روانی بسیاری بر مردم عراق داشته است.»
منبع: الجزیره
نظرها
کارو
تورکیه از این کار دو هدف را دنبال می کند، یکی اینکه در رابطه با حملۀ ارتشش به کوردستان و تلاش برای تصرف قندیل به بهانۀ پ.ک.ک، حمایت دولت مرکزی عراق را جلب کند. و دوم اینکه در برابر نزدیکی دولت عراق به ایران، از آب به عنوان یک کارت بازی استفاده کرده و دولت عراق را به تورکیه نزدیک تر کند.