تقلای ایران برای مقابله با تحریم‌ها: صادرات نفت خصوصی‌سازی می‌شود

اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری ایران از طرح جدیدی برای صادرات نفت جهت مقابله با تحریم‌های ایالات متحده خبر داده است: واگذاری آن به بخش خصوصی. بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت نیز در نامه‌ به سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) از احتمال افزایش تولید نفت عربستان به درخواست واشنگتن انتقاد کرده است.

جهانگیری یکشنبه ۱۰ تیر در در مراسم بزرگداشت روز ملی صنعت و معدن در تهران با انتقاد از عربستان، اسرائیل و ایالات متحده، این سه کشور را به تلاش برای برهم‌زدن «ثبات و آرامش» فضای اقتصادی ایران متهم کرد.

کاخ سفید شنبه اعلام کرد که سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان با افزایش تولید نفت پس از گفتگوی تلفنی با دونالد ترامپ موافقت کرده است. رئیس‌جمهوری ایالات متحده گفته بود که موافقت ملک سلمان را برای افزایش تولید نفت تا سقف دو میلیون بشکه جهت جبران کاهش عرضه پس از تحریم‌های نفتی ایران، جلب کرده است.

جهانگیری در واکنش به این اتفاق با لحنی تند به عربستان هشدار داد که «هر کشوری که در این مبارزه بخواهد به جای ایران بازار نفت را دراختیار بگیرد خیانت بزرگی به ملت ایران و فضای بین الملل انجام داده است و بداند که تقاص این خیانت را پس خواهد داد.»

او مهم‌ترین نقطه تمرکز تلاش‌های واشنگتن علیه ایران را تحریم نفت خواند و گفت که دولت برای مقابله با آن به خصوصی‌سازی پناه خواهد برد:

«نفت خام ایران در بورس داخلی عرضه خواهد شد و برای بخش خصوصی این امکان فراهم می‌شود که به صورت شفاف نفت خریداری کند و آن را صادر نماید. البته در این زمینه در حال حاضر روزانه حدود ۶۰ هزار بشکه نفت برای فعالیت‌های داخلی در بروس عرضه می‌شود.»

به گفته او، این سیاست بخشی از راهکارهای جمهوری اسلامی برای شکست‌دادن سیاست‌های تحریمی واشنگتن است. او از صادرکنندگان خواسته همچون «سربازان خط مقدم تلاش کنند که میزان صادرات خود را نسبت به سال قبل افزایش دهند».

جهانگیری در مورد جزئیات این خصوصی‌سازی جدید گفت:

«قرار بود ۲۹ میدان نفتی کشور را که به مرحله تولید رسیده است، به مناقصه ببریم، اما بر اساس تصمیم شورای اقتصاد قرار شد این مناقصه به صورت داخلی برگزار شود.»

دونالد ترامپ حدود دو ماه پیش دستور خروج از «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران را صادر کرد. او مجوز صدور تحریم‌های نفتی علیه ایران را صادر کرد و پس از آن گزارش شد که واشنگتن با ریاض، متحدش در اوپک برای جبران کاهش عرضه نفت در بازار بر اثر این تحریم‌ها و جلوگیری از افزایش قیمت این کالا هماهنگی کرده است. اما قیمت نفت پس از آن رو به افزایش رفت و اکنون هر بشکه نفت خام برنت بیش از ۷۹ دلار معامله می‌شود.

اتاق باروت مشکلات اقتصادی

جهانگیری در این سخنرانی هشدار داد که «مشکلات موجود در اقتصاد کشور مانند یک اتاق باروت است که به یک جرقه برای رخ دادن اتفاقی نیاز دارد».

معاون اول رئیس‌جمهوری ایران اقتصاد ایران را درگیر «بیماری‌های مزمنی» همچون «دولتی بودن، وابستگی به درآمد نفت، حضور کمرنگ بخش خصوصی و عدم وجود فرهنگ تشویق بخش خصوصی» خواند. این در حالی است که در سال‌های اخیر کارگران در مجتمع‌های صنعتی متعدد نسبت به خصوصی‌سازی واحدهای تولیدی معترضند و کارفرماهای خصوصی را عامل مشکلات آنها، از جمله پرداخت‌نشدن چندین ماه دستمزد و مزایا و حق بیمه، تعدیل نیرو، کاهش تولید و ... می‌دانند.

رانت‌خواری دیگر معضل اقتصاد بخش خصوصی در ایران است.

شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران ایران در پروژه‌های نفتی همین حالا حضور دارند و مشخص نیست آیا خصوصی‌سازی نفت به ورای این شرکت‌ها خواهد رفت یا خیر. آن هم در حالی‌که مقام‌های دولتی از جمله رئیس‌جمهوری پیش‌تر از حضور پررنگ سپاه در عرصه اقتصاد انتقاد کرده بودند.

ناظران پیش از این گفته بودند که در ایران تنها سپاه پاسداران برای حضور در پروژه‌های کلان صنعتی همچون نفت از قدرت کافی برخوردار است.

جهانگیری در سخنرانی شنبه تأکید کرد که دولت همزمان با انجام این طرح با فساد مبارزه خواهد کرد:

«با توجه به اینکه دوران محدودیت‌ها به تعبیری بهار رانت خواران و مفسادان محسوب می‌شود، باید تلاش کنیم در این شرایط که کشور تحت فشار خارجی قرار دارد هم در برابر عده‌ای که دنبال رانت خواری و فساد هستند بایستیم و با آنها مبارزه کنیم.»

او همچنین برخی دیگر از کشورهای منطقه را بدون نام‌بردن از آنها به ایجاد «محدودیت علیه فعالان اقتصادی ایران» متهم کرد و گفت که «این کشورها روسیاه‌های تاریخ خواهند بود. آنها نمی‌دانند که آرامش و امنیت منطقه فقط به دلیل قدرتمندی جمهوری اسلامی ایران است و اگر نه که آنها عددی نیستند که بتوانند امنیت خلیج‌فارس را تامین کنند.»

به ادعای رئیس ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، محدودیت‌های این کشورها به «محدودیت در تامین اسکناس در داخل کشور» انجامیده و این موضوع بازار ارز را نیز دستخوش نابه‌سامانی کرده است.

نامه زنگنه به اوپک

همزمان با انتشار خبر موافقت پادشاه عربستان با افزایش بالقوه تولید نفت به میزان دو میلیون بشکه در روز وزیر نفت ایران در نامه‌ای به سهیل محمد المزروعی، دبیرکل اوپک نسبت به افزایش تولید «هر عضوی از اوپک فراتر از تعهدات» تصویب‌شده در نشست‌های اخیر این سازمان هشدار داد.

او در بخشی از این نامه می‌نویسد:

«از حضرتعالی تقاضا دارم که به کلیه کشورهای عضو منعکس فرمایید که نسبت به تعهدات خود و تصمیمات متخذه توسط اوپک در کنفرانس‌های ۱۷۱ و ۱۷۴ پایبند بوده و از انجام هرگونه اقدام یکجانبه که موجب وارد آمدن آسیب به وحدت و استقلال سازمان اوپک می‌شود، خودداری نمایند.»

او خواسته که اوپک از ایالات متحده «دنباله‌روی» نکند. اعضای اوپک اول تیر توافق کردند که تولید روزانه نفت خام را از ابتدای ژوئیه ۲۰۱۸ تا ۶۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهند. کشورهای همراه با پیمان کاهش تولید که از ابتدای سال ۲۰۱۷ آغاز شد نیز ۴۰۰ هزار بشکه نفت بیشتر از قبل تولید خواهند کرد.

اما این افزایش تولید کمتر از آن چیزی بود که واشنگتن و حتی مسکو و ریاض به دنبال آن بودند.

در همین زمینه