مردم ایران کجا هستند؟

نظرها

• داود بهرنگ

  ۲۷ مرداد ۱۳۹۷، ۲۰:۴۵

  (1) با سلام ما ایرانی ها [خواسته یا ناخواسته] در عصر روشنگری [عصر تصدیق ـ تکذیب های عقلی] به سر می بریم. در موقعیتی قرار داریم که اکثریت "مردم" خواستار تغییر حکومت ـ و در برخی موارد خواستار نابودی آن ـ اند. حکومت ایران ضد بشر و ضد دمکراسی و ضد آزادی است. اگر نبود؛ درک و دریافت این معنا ـ که "مردم" چه می خواهند ـ ممکن بود و چون نیست ممکن است با "حوادث غیر مترقبه" روبرو شویم. "غیر مترقبه" را ما یک بار در چهار دهۀ پیش در ایران تجربه کرده ایم. شاهنشاه آریامهر خوابش را هم نمی دید. سرهنگ قذافی هم؛ صدام هم. [این هر سه رجز می خواندند.] من این جا در رابطه با "حوادث غیر مترقبه" دو مورد را [بی آن که به تحلیل و چرایی اش بپردازم] می آورم. اولی انعکاس دیدگاه "کنت گوبینو" است و مخاطبش کسانی اند که تاکتیک "فرار به جلو" را برگزیده اند و از سر ناآگاهیِ تاریخی شعار "هَل مَن مبارز" سر می دهند. دومی هم انعکاس دیدگاه "کنت گوبینو" است که بیشتر شرح حال ما ـ قربانیان ـ است؛ تا بدانیم گره کار کجاست و ما چرا هزار سال است دور خودمان می چرخیم؟ پیش از هر چیز لازم می دانم که بگویم "مردم" واحد کنشگر نامتعین و پنهان از دیده ای است که مثل تیرِ غیب [و نادیدنی] عمل می کند. این معنا در ـ عصر روشنگری ـ در جوامعی شکل می گیرد که جامعه آزاد و دمکراتیک نیست. "مردم" در این وضعیت حاصل ضرب خود به خودی "چند عدد" است که (1) حاصل ضربش معلوم نیست که چند است و (2) حاصل ضربش ـ در هر حال ـ قابل تجزیه به واحد تشکیل دهنده خود نیست. برای مثال ـ در ایران امروز ـ آخوند نفرت عمیق "مردم" را می بیند. می فهمد. حس می کند. می داند. ولی آن را در چهرۀ تک تک آحاد نمی بیند. آن را در رفتار تک تک آحاد نمی بیند. دیدنی هم نیست. این عاملِ کنشگرِ پنهان از دید ها ـ که در شرایط ویژه ای شکل می گیرد و بنا به سرشتی که دارد گول زننده عمل می کند ـ اسمش "مردم" است. ادامه در 2

• داود بهرنگ

  ۲۷ مرداد ۱۳۹۷، ۲۰:۵۴

  (2) یک) نوع رابطه ایرانی با مقولۀ حکومت گوبینو می نویسد: "باید اذعان داشت که هویت ملی برای ایرانیان مفهومی ندارد و ایرانیان از دوران بعد از اسلام به این سو به این اهمیت نداده اند که چه کس یا کدام طایفه در سرزمینشان بر مسند حکومت نشسته است. آنان روی کار آمدن یا سقوط یک حکومت را با نگاهی آکنده از بی تفاوتی می نگرند. برایشان مهم نیست که هیئت حاکمه با آنان بیگانه یا هم وطن آنان است. این امری باورنکردنی برای یک اروپایی است اما برای فرد ایرانی مهم نیست. می توان گمان برد که ایرانی تن به حکومت هر کس و هر طایفه ـ چه شرقی و چه غربی ـ می دهد... ایرانی در موارد بلبشو به خودش فکر می کند. گفتن این که آی دشمن است و می کُشد و می بَرَد و بی ناموسی می کند و هر حرف تحریک آمیز دیگر از این دست در ایرانی اثر ندارد. این حرف ها را کسانی وقتی روس ها در سال 1827 به ایران حمله کردند بر زبان راندند. کسی اعتنا نکرد. وقتی هم روس ها ـ پس از تجزیه و جدا کردن 4 ایالت ـ از ایران رفتند مردم به این نتیجه رسیدند که آن قدرها هم که می گفتند هولناک نبود. افراد عاقل از این که بی جهت خودشان را برای خطری واهی به کشتن نداده اند بیش از پیش خوشحال بودند. [گاه و بیگاه شنیده می شد که می گفتند روس ها] بهای هر جنسی را که می خریدند با پول خوب و به تمام و کمال می پرداختند. پس از این تاریخ هم هر سال تعداد زیادی از اهالی سر حدات به قفقاز در مستملکات روسیه مهاجرت کرده اند. کسانی هم بودند که می گفتند: وقتی آدم از ارباب خود راضی نباشد راه حل ساده آن است که ارباب دیگری بیابد... کم نبودند کسانی که به خود من می گفتند کاش سراسر شمال ایران را روسیه به تصرف در آورد... من می خواهم این نتیجه را بگیرم که برای ایرانیان این که حکومت در اختیار چه کس است اهمیت ندارد. (213 ـ 214) گوبینو در ادامه در بارۀ اعتقادات دینی ایرانیان می نویسد: ایرانیان چنان از دین و مذهب سخن به میان می آورند که انگار از قدیسین اند. اما حقیقت این است که یک نفر از هر 20 نفر ایرانی را حتی نمی توان گفت که بدانچه می گوید باور داشته باشد. این که چگونه یک ملت را می توان به تظاهر و ریاکاری همگانی واداشت و عادت داد ـ چنان که کسی را نفریبد اما هر کس آن را بپذیرد [چنان که آن را نادیده بگیرد] ـ جای بحث و بررسی دارد. این یک مسئلۀ فلسفی ـ اخلاقی و سیاسی بسیار شگفت انگیزی است. (225) ادامه در 3

• داود بهرنگ

  ۲۷ مرداد ۱۳۹۷، ۲۱:۰۳

  (3) سه) حکومت در ایران گوبینو در بارۀ حکومت در ایران [تا پیش از مشروطه] می نویسد: حکومت در ایران عبارت از کس است. کسی که جامعه را با به کار گیری زور به انقیاد در می آورد. عنوان این کس "پادشاه" است. وی بنا به تعریف "فرمانروای بالفعل" است و جنبۀ قانونی و مشروع ندارد. [دومی را در برخی دوره ها داشته و اما ضرورت ندارد.] (272) حکومت در ایران عبارت از قدرتی است که "بالفعل" آن را پادشاه در اختیار دارد. (273) در مراسم رسمی که در ایران برگزار می شود به روشنی می توان دید که پادشاه عبارت از دولت نیست و بلکه ما فوق آن است و جایگاهش در بیرون از دایرۀ دولت و مستقل از آن است. (274) در ایران "صدر اعظم" که منصوبی پادشاه است [در زندگی روزمره ] نمایندۀ ملت [و همزمان دست نشاندۀ پادشاه] است. این را در مواردی که غزنوی و سلجوقی و مغول و تیمور در ایران فرمانروایی کرده اند بهتر می توان دید و فهمید. بر این اساس پادشاه در ایران می تواند تا به حد بیگانه ای که در رأس سلسله مراتب دولتی است بر مملکت فرمان براند و همزمان مستقل و مافوق دولت باشد. دولت آن "صدر اعظمی" است که نسبتش با مردم "خودی" است و [اما] وی را پادشاه به کار می گمارد و وی ـ در هرحال ـ دست نشاندۀ پادشاه است [که پادشاه "فرمانروای بالفعل" است.] و پادشاه در ایران همیشۀ فرد "نیکوکار و خود کامه" ای است که سایه اش بر سر مردم است و [همیشه عجالتاً] رضایت داده که کارهایی به نفع مردم صورت بگیرد. (273 و 274) با احترام داود بهرنگ منابع: "آرتور دو گوبینو" از بانیان نگرش "نژاد شناختی رفتار" در تاریخ است که به بررسی رفتار اقوام از جنبۀ نژاد شناختی می پردازد. چنین نگرشی البته بی معنا و یاوه [و کنار گذاردنی] است. وی اما سه سال ـ حد فاصل 1855 تا 1858 ـ در ایران به بررسی رفتار ما ایرانیان پرداخته است و در بازگشت به فرانسه کتابی به اسم "سه سال در آسیا" نوشته است که این کتاب با همین عنوان به فارسی ترجمه شده است. [ترجمۀ عبدالرضا هوشنگ مهدوی ـ سلسله انتشارات نشر قطره ـ چاپ اول 1383] نقل قول های من از این کتاب است و اعداد داخل پرانتز شماره صفحات از این کتاب است.]

• شاهین

  ۲۸ مرداد ۱۳۹۷، ۱:۲۲

  نویسنده تحلیل خوب و عینی از شرایط کنونی ایران ارائه کرده است. چه خوب که ما چنین تحلیل گرانی داریم که نگاهی واقعی و عینی به امور دارند. بی گمان رژیم جمهوری اسلامی نمی تواند در کشور نوعی ثبات اجتماعی- اقتصادی بدون تشنج زدایی خارجی و تا اندازه ای داخلی به وجود آورد. جمهوری اسلامی اسلامی البته نیازی ندارد که حقوق بشر را رعایت کند تا بماند. رژیم می تواند بماند به شرطی که به یک دیکتاتوری متعارف بجای ایدئولوژیک تبدیل شود. حقوق بشری شدن رژیم بیشتر به عملکرد نیروهای داخلی و مدنی بر می گردد تا فشارهای خارجی. آمریکای ترامپ می خواهد جمهوری اسلامی را به یک رژیم متعارف آسیایی تبدیل کند تا یک رژیم آزاد و دمکراتیک. این دیگر هنر و کاردانی مردم و جامعه مدنی است که بکوشند تا ایران را نه فقط متعارف که دمکراتیک کنند.

• bijan

  ۲۸ مرداد ۱۳۹۷، ۱۷:۲۳

  مردم ایران در شرایط بی عملی قرار دارند . دانشگاه که همیشه کانون اعتراضات بود ساکت و منفعل است . وقتی نیروی خارجی در حالت تهاجمی است مانند انچه ترامپ میکند مردم غالبن تماشاچی و نظاره گر میشوند و منتظر نتیجه جدال طرفین ( قبل از فسخ برجام ما شاهد تظاهرات گسترده دی ماه بودیم که حالا نیست ! ) نظام به ناتوانی مردم در همبستگی و پشتیبانی از اعتراضات گسترده پی برده و سخنان اخیر رهبر حکایت از اطمینان او به کنترل اوضاع است .آندسته اپوزیسیون دل خوش به اقدامات ترامپ در جهل مرکب اند و واقعیت جامعه ایران را نمی شناسند .!!

• بگذار برخیزد مردمِ بی‌لبخند

  ۲۸ مرداد ۱۳۹۷، ۱۸:۴۵

  بگذار برخیزد مردمِ بی‌لبخند بر کدام جنازه زار می‌زند این ساز؟ بر کدام مُرده‌ی پنهان می‌گرید این سازِ بی‌زمان؟ در کدام غار بر کدام تاریخ می‌موید این سیم و زِه، این پنجه‌ی نادان؟ بگذار برخیزد مردمِ بی‌لبخند بگذار برخیزد! زاری در باغچه بس تلخ است زاری بر چشمه‌ی صافی زاری بر لقاحِ شکوفه بس تلخ است زاری بر شراعِ بلندِ نسیم زاری بر سپیدارِ سبزبالا بس تلخ است. بر برکه‌ی لاجوردینِ ماهی و باد چه می‌کند این مدیحه‌گوی تباهی؟ مطربِ گورخانه به شهر اندر چه می‌کند زیرِ دریچه‌های بی‌گناهی؟ بگذار برخیزد مردمِ بی‌لبخند بگذار برخیزد! ۱۸ شهریورِ ۱۳۷۲

• "چنین گفت بامداد"

  ۲۸ مرداد ۱۳۹۷، ۱۸:۴۹

  چنین گفت بامداد: بگذار برخیزد مردم بی لبخند این مردم بی لبخند بگذار که برخیزد از خواب گرانش شد بیدار که برخیزد این مردم اندُهمند بسیار زند لبخند چون بگسلد او این بند؛ بگذار که برخیزد این مردم بی لبخند برخاسته چون الوند غولی ست رها از بند هربار که برخیزد از حوزه و از بازار وز شیخ جنایتکار بینی که بود بیزار اجبار که برخیزد این مردم بی لبخند آسوده اگر یکچند در خواب مپندارش: هشدار، که برخیزد! این تفرقه در گفتار از تازی و از تاتار دانی که خطا باشد پندار که برخیزد کم گو دلم آزرده مرغ سحر افسرده زان شمع فرو مرده یادآر، که برخیزد سعید یوسف

• ایران سرزمین تظاهرات, اعتصابات و راه پیمایی هاست.

  ۲۸ مرداد ۱۳۹۷، ۱۹:۲۷

  طبق آمار خود دولت در عرض چند سال گذشته, به طور روزانه, در یک یا چند شهر بزرگ در ایران, همزمان اقداماتی نظیر تظاهرات, اعتصاب, راه پیمایی,... از سوی مردم انجام گرفته است. ایرانِ چند سال اخیر سرزمین تظاهرات, اعتصابات و راه پیمایی ها (تقریبا به صورت روزانه) است. و شاید با بالاترین درصد در جهان برای اقدام های مستقیم از سوی شهر وندان. مردم خیلی وقت است که به خیابانها آمده اند, اما این حضور مردم بیشتر شامل حرکاتی متفرق و ناهماهنگ شده می باشد. شاید مشکل کار این نباشد که مردم هنوز به خیابان و "صحنه" نیامده اند, بلکه شکل های اعتراضات هماهنگ نشده ای کنونی است که نیاز به تحول و گذار به مرحله بعدی را دارد: یک شبکهء هماهنگی کنندهء سراسریِ, کشوریِ. پیروزی اعتراضات و اعتصابات اخیر کامیون رانان نمونه ای مثبتی است از هماهنگی در یک سطح سراسری و کشوری. کارگران راه آهن مثال خوب دیگری. نظر دوستان را جلب میکنم به بخشی از یک مقاله در سایت "نقد اقتصاد سیاسی" در روش‌شناسی مبانی آزادی / علی رها اعتراضات کنونی که خصلتی همگانی پیدا کرده، علت وجودی‌اش را مدیون خود است و نمی‌توان محتوای مثبت آن‌را صرفاً به واکنشی منفی تقلیل داد. درست است که با تحرکاتی اعتراضی مواجه‌ایم اما تداوم و قوام گرفتن حیات خودپوی‌ آن، مستلزم خوداگاهی نسبت به ذات ایجابی خویش است. جنبشی که «غایت» خود را در خود نیابد، خود ـ سرنوشت‌ساز نیست و در کشمکشی مداوم با آن‌چه نمی‌خواهد، با «غیر»، خود را فرسوده می‌کند. جنبشی که صرفاً خود را با ضد خودش تعریف کند هنوز در خود ریشه نبسته، و خودواسطه‌گر نشده است.

• روزبه

  ۲۹ مرداد ۱۳۹۷، ۴:۰۶

  سخن‌های نویسنده و نکته‌بینی کاربر داوود بهرنگ بسیار آموزنده هستند. من با نتیجه‌ی ۳ نویسنده موافق نیستم. "مردمی" که در یک سناریوی فرضی (آرایش نیروها، درماندگی حکومت، وضع اقتصادی، باورمندی به یک آلترناتیو، پارامترهای خارجی، و غیره) به خیابان می‌آید، همین "مردمی" است که امروز به خیابان نمیاید؟ اگر یک جنبش مردمی علیه رژیم اسلامی روی دهد، باید بتوانیم آن را توضیح دهیم، و اتفاق افتاده همیشه قابل توضیح است - کم و بیش. هم اینکه اکنون "مردم" به خیابان نمی‌آید قابل توضیح است؛ هم وقتی یا اگر زمانی به خیابان بیاید قابل توضیح است. این گونه نگاه کردن به موضوع یعنی هیچ زمان نمیتوان و نباید در مورد جنبش‌ها (یا نبود جنبش) داوری ارزشی نمود. این زاویه بسته، بخشی از واقعیتها را پوشیده نگه میدارد. من تصور (فرض) می‌کنم که نویسنده در ایران زندگی نمیکند. "مردمی" که انتظار حضورشان را در خیابان میکشیم و نبودشان را در این برهه "توضیح" میدهیم همان مردمی هستند که در مغازه و پیاده‌رو و تاکسی و اتوبوس و مترو و استادیوم و غیره، طی روز میبینیم؛ همان مردمی که ۲۰ میلیون پرونده‌ی باز در دادگستری علیه یکدیگر دارند؛ همان مردمی که میدانند اگر "زرنگ" نباشند (حتا در خریدن یک بسته آدامس) "سرشان با کلاهشان برداشته میشود"؛ همان مردمی که اگر کوچکترین امکانی داشته باشند میخواهند از کشور خارج شوند. این مردم مایه‌ی جنبش همگانی فردا خواهند بود؟ آیا داده‌های روانشناختی اجتماعی نباید جایی در "توضیح"مان منظور شود؟ آیا "مردمی" که امروز به خیابان نمی‌آید همان "مردمی" خواهد بود که در فردای فرضی می‌آید؟ به نظر من رژیم اسلامی ارزش‌های اجتماعی را مبتذل کرده، از جمله ارزش‌های دینی را، و از این قبل سود بسیار برده و میبرد. پوزخند حکیمانه‌ی مردم به همه‌ی ارزش‌ها که آنها را به پرداخت هزینه‌ی شخصی دعوت می‌کند آنها را از جنبش همگانی دور نگاه داشته.

• الیزابت

  ۲۹ مرداد ۱۳۹۷، ۱۱:۵۱

  چه خوب که در مورد اوضاع سیاسی-اجتماعی ایران نوشته ای در سایت زبانه آورده شد که لا اقل مخاطب خود را به جای کامنت گذرای ی مبتذل و شلیک اراجیفی ترامپ گونه، به اندیشیدن و پرسش کردن تشویق می کند. احساس این است که در زمانه اتفاقی رخ داده است و نوشته ها و سر خط خبرها مسولانه تر درج و نشر می شوند. که اگر چنین باشد، بسیار مبارک است.

• ایرج رشتی

  ۲۹ مرداد ۱۳۹۷، ۱۲:۳۵

  یک بر داشت فهرست وار , ولی سطحی از مبارزات در ایران. همه چیز را به آمدن به خیابان خلاصه کرد ن و گریه و زاری که ما رهبر ی نداریم ,یعنی چشم بستن از شعار ها ی مهم جامعه ایران . رهبری تمام این جنبش ها در شعار محوری آزادی بیان, مرگ بر دیکتاتور( فعلن خامنه ای) و در حول شعار تشکیل مجلس موسسان باید دید. نویسنده محترم ابدا در این مقاله طولانی اسمی از مجلس موسسان نبردند.. افراد و رهبران جنبش های اجتماعی به اندازه کافی همین الان در ایران برای بخش ها و اقشار مختلف حضور دارند. ولی دراز مدت همین شعار محوری , مجلس موسسان و تتوین قانون اساسی نو هدف میباشد . رهبری جامعه هم از همان طریق مجلس موسسان به ثمر میرسد. در نتیجه مجلس موسسان رهبری جامعه آزاد ایران را بدست میگیرد. یک لحطه فکر کنید کی در ممالک دموکراتیک و آزاد رهبری میکند؟ همان قانون اساسی از طریق پارلمان و انتخابات آزاد. در اینجا بحث رهبری موروثی و افراد بحثی است انحرافی که به دیکتاتوری ختم میشود . سعی دارد دوباره افراد نا لایق و بی عرضه ای را ( به شهادت تاریخ) با تبلیغات سر سام آور به قدرت برسانند. هر ژورنالیستی با یکی دوتا جلسه در واشینگتن یا جای دیگر حرکت اجتماعی وسیع ایران را با خانه پدری خود اشتباه گرفته. و خودشان هم برای خودشان رهبر درست میکنند. معمولن یا بچه آخوند هستند و یا افراد با ژن خوب موروثی . . ایرج رشتی

• حبیب

  ۳۰ مرداد ۱۳۹۷، ۱۰:۱۱

  مقاله خوبی بود. نکات آقایان داوود بهرنگ و روزبه در کامنت ها بسیار مهم و قابل تامل است. من می خواهم نقل قولی بکنم از یکی‌دیگر از کاربران رادیو زمانه که متاسفانه بخاطر نمی آورم کی و زیر کدام مقاله بود که « آزادی هیچ‌گاه دغدغه ما ایرانیان نبوده است». به نظرم هنوز هم نیست. هنوز اکثریت ایرانیان من جمله به جرات می گویم‌ عمده روشنفکران، دموکراسی و آزادی رو بعنوان یه ارزش حقیقی به خود نباورانیده اند. نقل قول معروف جوان مجارستانی در انقلاب ۱۹۵۶ که « نان نداشتیم ولی آزادی می خواستیم» را فرسنگ‌ها از نگرش و باورها و ارزش هایی که تک تک‌ایرانیان بدان قایل اند دور می بینم. ما نان می خواهیم، زیاد هم می خواهیم. نان و حجاب و الکل نهایت آزادی بسیاری شاید هم اکثریت ما ایرانی ها است، حداقل در مقطع کنونی.