انتخابات مجلس اقلیم کردستان، یک‌سال پس از شکست همه‌پرسی استقلال

مردم کردستان عراق یکشنبه ۳۰ سپتامبر/ ۸ مهر پای صندوق‌های رأی می‌روند تا نمایندگان مجلس اقلیم را انتخاب کنند. با توجه به شکاف‌های درونی اتحادیه میهنی، پیش‌بینی شود که حزب دمکرات مسعود بارزانی در انتخابات پیش‌رو از بخت بیشتری برخوردار باشد.

انتخابات روز یکشنبه، پنجمین انتخابات مجلس کردستان عراق است. اولین انتخابات مجلس کردستان عراق در ۱۹مه ۱۹۹۲ و انتخابات بعدی ۱۳ سال بعد در سال ۲۰۰۵ پس از سقوط صدام برگزار شد. در فاصله سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ به مدت دو سال فعالیت‌های پارلمان کردستان عراق متوقف شد. از ۱۱۰ کرسی مجلس کردستان عراق، ۱۱ کرسی به اقلیت‌ها اختصاص یافته است: ۵ کرسی برای ترکمن‌ها، ۵ کرسی برای آشوری‌ها و یک کرسی برای ارمنی‌ها.

اقلیم کردستان و گردش قدرتی که صورت نمی‌پذیرد

انتخابات پارلمانی یکشنبه  ۳۰ سپتامبر در شرایطی برگزار می‌شود که دو حزب دمکرات و اتحادیه میهنی در رقابت برای تصدی منصب ریاست‌جمهوری عراق روزهای نسبتاً پرتنشی را می‌‌گذرانند. از زمان سرنگونی صدام در سال ۲۰۰۳، رئیس‌جمهور عراق از میان کردها برگزیده می‌شود و از آن زمان این منصب در اختیار حزب اتحادیه میهنی بوده است.

سه دهه است که حزب دمکرات کردستان (متمرکز در اربیل) و اتحادیه میهنی (متمرکز در سلیمانیه) قدرت را در اقلیم کردستان در دست دارند و انتخابات اخیر نیز به احتمال قوی این معادله را تغییر نخواهد داد.

سپتامبر سال گذشته، مسعود بارزانی تلاش کرد با برگزاری همه‌پرسی استقلال نخستین کشور کرد را در منطقه بنیان‌ بگذارد، اما فشار و واکنش بغداد و اختلافات درونی باعث شد اقلیم بخشی از قلمرو خود را از دست بدهد و از میزان خودمختاری اقتصادی آن کاسته شود. با شکست طرح استقلال، بارزانی نیز از ریاست اقلیم کناره‌گیری کرد.

یک سال پس از آن ماجرا، مسعود بارزانی هنوز در صحنه سیاسی حاضر است. او در آستانه انتخابات مجلس کردستان در جمع هوادارنش در اربیل گفت: «ما هرگز از غرور و شرافت خود کوتاه نمی‌آییم.»

با توجه به شکاف‌های درونی اتحادیه میهنی، پیش‌بینی شود در انتخابات پیش روی حزب دمکرات مسعود بارزانی از بخت بیشتری برخوردار باشد.

برهم صالح از مقامات بلندپایه حزب اتحادیه میهنی در سپتامبر ۲۰۱۷ در پی اوج گرفتن اختلافات داخلی از این حزب جدا و جریان سیاسی ائتلافی برای دموکراسی و عدالت را تشکیل داد. در ادامه، اما او دوباره به حزب بازگشت و به عنوان نامزد رسمی اتحادیه میهنی برای منصب ریاست جمهوری معرفی شد. با این حال، اختلاف درونی هنوز در این حزب پابرجاست.

ماجد شنگالی نماینده پیشین حزب دمکرات در مجلس عراق فکر می‌کند که نتایج انتخابات آتی نقشه سیاسی اقلیم کردستان را کاملاً تغییر خواهد دارد. او با اشاره به نظرسنجی‌های انجام شده، می‌گوید که حزب دمکرات بیشترین رأی به دست خواهد آورد؛ و در عوض، انتظار می‌رود شاهد افول و ریزش ملموس آرای احزاب اسلام‌گرا باشیم.

پیش به سوی یک انتخابات سرد

در طول یک سال گذشته، روابط اربیل و بغداد کمی بهبود یافته است، اما از محبوبیت دو حزب اصلی کردستان کاسته شده است.

خصلت و رفتار عشیره‌ای، فساد و دستکاری و تقلب انتخاباتی،  رکود اقتصادی و انباشت حقوق‌های معوقه از دلایل دلسردی مردم نسبت به این دو حزب است.

هوشیار زیباری از اعضای بلندپایه حزب دمکرات کردستان ضمن قبول کاهش اعتماد عمومی مردم به دلیل شائبه تقلب احزاب اصلی کرد در انتخابات پارلمانی ماه مه عراق، اعلام کرده که انتخابات روز یک‌شنبه «برای احیای مشروعیت نهادهای حکومتی اقلیم حیاتی است.»

در انتخابات پارلمانی عراق در ماه مه، حزب دمکرات با ۲۴ کرسی در اقلیم کردستان در صدر و در سطح عراق هم در رتبه پنجم قرار گرفت.

تعداد واجدین شرایط برای شرکت در انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان ۳ میلیون و ۸۰۰ و ۵۰ هزار نفر است. بنا به پیش‌بینی احزاب اقلیم اما احتمالاً تنها حدود ۴۰ درصد از واجدین شرایط پای صندوق رأی بروند. این رقم پایین‌تر از مشارکت ۴۴,۵ درصدی انتخابات پارلمانی عراق است که آن نیز آمار ناامیدکننده‌ای بود.

درصد پایین مشارکت البته می‌تواند به نفع احزاب دمکرات و اتحادیه میهنی باشد، چرا که کاهش میزان مشارکت به معنای کاسته شدن از سبد رأی احزاب مخالف است.

جنبش تغییر یا گوران، مهم‌ترین حزب مخالف در اقلیم است که در سال ۲۰۰۹ به ابتکار نوشیروان مصطفی، و پس از جدایی او از اتحادیه میهنی تأسیس شد. از زمان مرگ مصطفی در ماه مه ۲۰۱۷ تاکنون اما موقعیت و جایگاه آن تضعیف شده، به طوری که این حزب در انتخابات پارلمانی عراق در ماه مه، تنها ۵ کرسی را کسب کرد.

در همین زمینه