نقش ۹۰ درصدی زنان در مشاغل خانگی و سهم ناچیز آنها از این درآمدزایی

بر اساس اعلام رسمی وزارت تعاون بیش از ۹۰ درصد شاغلان در بخش کسب و کارهای خانگی زنان هستند. اما با این وجود دستمزد زنان نابرابر و ناکافی‌ست و با مشکلاتی چون نداشتن بیمه روبه‌رو هستند.

طبق اعلام مرکز آمار ایران در بهار گذشته نرخ بیکاری در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بیشتر بوده است. زنان در شهرهای کوچک و محیط‌های سنتی‌تر به دلایل متعدد مانند نداشتن تحصیلات عالی، نگاه عرف و سنت به زن، فرصت یا توان حضور در مشاغل رسمی را نداشته و برای امرار معاش به مشاغل خانگی متوسل می‌شوند.

این محدودیت‌ها تنها بر سر راه زنانی که در شهرهای دور از مرکز زندگی می‌کنند وجود ندارد و دامن‌گیر زنان پایتخت‌نشین هم می‌شود. به گزارش ایلنا با وجود رجوع زنان به کسب و کارهای خانگی به عنوان یکی از راه‌کارهای مهم برای ایجاد اشتغال و درآمد،‌ زنانی که خارج از پوشش قانون کار در کارگاه‌های خانگی یا در مشاغل خُرد مشغول به کار هستند با مشکلات زیادی روبه رو هستند. اینگونه اشتغال به دلیل عدم پوشش حمایتی کافی، ابهامات و پرسش‌هایی را به وجود می‌آورد که یکی از آنها مساله بیمه است.

یک کارشناس بیمه به خبرگزاری کار ایران (ایلنا) می‌گوید افرادی که با مجوز کسب و کار خانگی فعالیت می‌کنند می‌توانند از بیمه تامین اجتماعی استفاده کنند اما  زنان شاغل تا چه اندازه تحت آموزش قرار می‌گیرند و به آنها درمورد حقوقشان آگاهی‌رسانی می‌شود، مسئله‌ای است که باید به آن توجه شود.

بر اساس اعلام رسمی وزارت تعاون در پایان سال گذشته نزدیک به ۲۱۴ شغل خانگی شناسایی شده است که بیش از ۹۰ درصد شاغلان آن را زنان تشکیل می‌دهند.

رشته‌های شناسایی شده در گروه‌های اصلی شغلی مانند کشاورزی، صنعت، فناوری اطلاعات و همچنین فعالیت‌های اقتصادی فرهنگی قرار دارد. در این میان صنایع دستی در صدر تولیدات زنان شاغل در منزل است و یکی از بخش های مهم تولید در کشور به شمار می رود.

اما همچنان تولیدکنندگان از فروش این محصولات سهم ناعادلانه‌ای دارند. سارا ایرانمنش یکی از فعالان حوزه صنایع دستی در کرمان به ایلنا می‌گوید:

«زنان روستاهای اطراف کرمان فرش و گلیم‌های گرانقیمت با طرح‌های کاملا بومی این منطقه می‌بافند. اما از میزان فروش آن مبلغ بسیار ناچیز و اندکی به زنان بافنده می‌رسد. چون بازار فروش از خودشان ندارند. اما دلال‌ها با فروش فرش‌ها پول خوبی به جیب می‌زنند. بعضا با پیش خرید کردن فرش‌ها از بافنده‌‌ها، پولی بابت افزایش نرخ فرش به بافنده نمی‌دهند».

با وجود درآمدزا بودن مشاغل خانگی به نظر می‌رسد نداشتن سرمایه و تامین هزینه‌های اولیه به عنوان اولین قدم مشکلی لاینحل باقی‌مانده است. ایرانمنش در این‌باره می‌گوید:

«زنان روستایی سرمایه ندارند. برای همین  نمی‌توانند خودشان مواد اولیه تولید فرش از دار و چله را تهیه کنند. همین باعث می شود که  زنان روستایی که مواد اولیه نمی‌توانند تهیه کنند، در ازای تهیه مواداولیه برای سودجویان کار کنند. آن‌ها هم درنهایت کار  زنان را به اصطلاح "بُزخری" می‌کنند. برای مثال یک فرش دستبافِ شش متری که با نخ طبیعی تهیه می‌شود بیش از دو ماه زمان  نیاز دارد. زنان با تلاش شبانه‌روزی و فعالیت بیش از ۱۸ ساعت در روز این محصول را تهیه می کنند اما دستمزد متوسطی که از سوی پیمانکاران پرداخت می شود ماهیانه ۳۸۰هزار تومان است. به همین دلیل زنان کارکردن در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها با ماهی ۹۵۰ هزار تومان را به اشتغالزایی در منزل ترجیح می‌دهند. این حتی کمتر از حداقل حقوق وزارت کاراست. از کل یک فرش ۶متری دستباف به زن بافنده ۷۶۰هزار تومان می‌رسد. کل فرش اما نزدیک ۱۱میلیون به فروش می‌رسد.».

یکی از شاغلان ساکن غرب تهران نیز به گزارشگر ایلنا می‌گوید:

«راه‌اندازی یک کسب و کار ساده در منزل هزینه‌های اولیه زیادی دارد که هر کسی توانایی آن را ندارد».

زنان به فعالیت در کسب و کارهای خانگی و درآمدزایی ترغیب می‌شوند اما بسیاری از آنها در مقابل معضلاتی چون نداشتن سرمایه اولیه، دستمزد ناچیز و عدم دسترسی به آموزش و آشنایی با قوانین و حقوق خود تنها هستند.

بیشتر بخوانید: