گزارشگران بدون مرز: افزایش نگران‌کننده خشونت علیه خبرنگاران

سازمان گزارشگران بدون مرز (RSF) سه شنبه ۱۸ دسامبر/۲۷ آذر بیلان سالیانه خود در مورد خشونت‌ها علیه خبرنگاران و فعالان رسانه در سال ۲۰۱۸ را منتشر کرد. بر اساس این گزارش انواع خشونت اعم از کشتن خبرنگاران، گروگان‌گیری، بازداشت و ناپدید کردن آن‌ها نسبت به سال گذشته افزایش نگران‌کننده‌ای داشته است. این گزارش مشخص می‌کند که سال ۲۰۱۸ با ۸۰ مورد قتل خبرنگاران، ۶۰ مورد گروگان‌گیری و ۳۴۸ مورد بازداشت، یکی از بدترین سال‌ها از بابت خشونت و آزار خبرنگاران بوده است.

گزارش این سازمان که از سال ۱۹۹۵ به صورت سالیانه منتشر می‌شود می‌گوید که از ۸۰ مورد کشتار خبرنگاران، ۴۹ نفر عمدا مورد هدف قرارگرفته‌اند و یک نفر حین انجام گزارش کشته شده است. این گزارش به قتل یان کوچیاک خبرنگار افشاگر اسلواکی که به استعفای مقامات رده‌بالای این کشور انجامید و همچنین قتل جمال خاشقجی که عربستان را وارد یک باتلاق سیاسی کرد اشاره می‌کند و می‌گوید ۹۶ درصد خبرنگارانی که در سال ۲۰۱۸ بر اثر خشونت‌ها جان خود را از دست داده‌اند مرد و ۴ درصد زن بوده‌اند.

بر اساس این گزارش ۷۰۲ روزنامه‌نگار در دهه گذشته کشته شده‌اند. این رقم در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۵ به ۸۷ و ۸۲ کشته رسیده بود که علیرغم کاهش در ۲۰۱۷، دوباره به رقم ۸۰ افزایش داشته‌ است. همچنین از روزنامه‌نگارانی که در ۲۰۱۸ به‌قتل رسیده‌اند  ۶۳ نفر خبرنگار حرفه‌ای و ۱۳ نفر غیرحرفه‌ای بوده‌اند که هر دو نرخ نسبت به سال گذشته افزایش داشته‌اند.

این گزارش می‌گوید افغانستان با ۱۵ مورد و سوریه با ۱۱ مورد قتل خبرنگاران، بدترین خشونتگران علیه فعالان رسانه بوده اند. پس از این کشورها خبرنگاران بیشتر در مکزیک (۹ نفر)، یمن (۸ نفر) و آمریکا و هند (هرکدام ۶ نفر) کشته شده‌اند.

در این گزارش به صورت ویژه به وضعیت افغانستان اشاره شده است که آمارهای ۲۰۱۸ پس از سقوط طالبان در ۲۰۰۱، مرگبارترین حملات علیه فعالان رسانه را در این منطقه نشان می‌دهند. همچنین اشاره شده است که در ۲۰۱۸ برای اولین بار پس از حمله آمریکا به عراق هیچ مورد کشته شدن خبرنگار در این کشور گزارش نشده است.

بازداشت خبرنگاران

طبق این گزارش در میان کشورهایی که خبرنگاران را زندانی می‌کنند، چین بزرگترین زندان خبرنگاران است و امسال ۶۰ خبرنگار را دستگیر و زندانی کرده است. مصر با ۳۸ نفر، ترکیه با ۳۳ نفر و ایران و عربستان سعودی هرکدام با ۲۸ نفر، سرکوبگران بعدی این فهرست هستند. از ۳۴۸ نفر ۳۲۴ مرد و ۳۴ زن ۷ دستگیر شده‌اند که این رقم ۷ درصد بیشتر از سال گذشته است.

بیلان گزارشگران بدون مرز به صورت مشخص به ایران و سرکوب فعالان شبکه‌های اجتماعی اشاره می‌کند. در این گزارش آمده است:

«در ایران بیش از دو سوم بازداشت‌شدگان خبرنگاران غیرحرفه‌ای (شهروند-خبرنگار) هستند. آن‌ها قربانی قطعیت رژیم ایران برای سرکوب گزارش‌ها و اخبار مستقل‌اند. این خبرنگاران در شبکه‌های اجتماعی و در قلب صحنه مبارزه برای آزادی اطلاعات و تغییر سیاسی در ایران فعالیت می‌کرده‌اند، اما مورد هدف سپاه پاسداران قرار گرفته‌اند».

این گزارش همچنین دستگیری و سرکوب شهروند-خبرنگاران منتسب به دراویش و اقلیت‌های مذهبی را بخشی از خشونت علیه خبرنگاران در سال ۲۰۱۸ می‌داند:

«اقلیت‌های مذهبی نیز که جرات می‌کنند اطلاعات مربوط به خودشان را منتشر کنند یکی از اولویت‌های سرکوب برای رژیم ایران هستند. دوازده خبرنگار همه با هم در یک شب در ۱۹ فوریه دستگیر شدند. آن‌ها همگی برای وبسایت مجذوبان نور کار می‌کردند که  تنها منبع خبر مستقل در مورد درویشان گنابادی به‌شمار می‌رود. درویشان گنابادی که یک جمعیت صوفی هستند در ایران تحت تعقیب قراردارند. برخی از آن‌ها در زندان‌های ایران ناپدید شده‌اند و از سرنوشت آن‌ها خبری در دست نیست».

گزارشگران بدون مرز پیشتر در گزارش‌ رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها اعلام کرده بود که ایران در سال ۲۰۱۸ از نظر تأمین آزادی رسانه‌ها در بین ۱۸۰ کشور جهان رتبه ۱۶۴ را به دست آورده است. برآورد قبلی این سازمان از وضعیت ایران در سال ۲۰۱۸ نیز حاکی از آن بود که  ایران همچنان یکی از پنج زندان بزرگ جهان برای روزنامه‌نگاران و شهروند -خبرنگاران است. این سازمان می‌گوید «سرکوب» آزادی اطلاع‌رسانی، محدود به داخل کشور نیست و «رسانه‌های جهانی و به ویژه رسانه‌های فارسی‌زبان در خارج از کشور نیز قربانی سرکوب و تهدید و سانسور» توسط جمهوری اسلامی ایران شده‌اند.

گروگان‌گیری خبرنگاران

در فهرست کشورهایی که در آن‌ها خبرنگاران به گروگان گرفته شده‌اند، نام ۴ کشور به‌چشم می‌خورد:  سوریه با ۳۱ مورد گروگان‌گیری خبرنگاران مقام اول را دارد و ۱۷ نفر در یمن، ۱۱ نفر در عراق و ۱ نفر در اوکراین به‌گروگان گرفته شده‌اند. این گزارش مشخص می‌کند که ۹۸ درصد گروگان‌گیری‌ها در خاورمیانه و به صورت داخلی انجام شده است. رقم گروگان‌ها نیز ۱۱ درصد افزایش داشته است. داعش یا دولت اسلامی ۲۴ نفر و شورشیان حوثی ۱۶ نفر از خبرنگاران را به‌گروگان گرفته‌اند. ۱۴ نفر نیز توسط گروه‌های دیگر که شامل القاعده نیز می‌شود به گروگان گرفته‌ شده‌اند. مسئولیت ۶ مورد را هیچ گروهی برعهده نگرفته است.

به گزارش اسوشیتدپرس کریستف دلوار دبیرکل سازمان گزارشگران بدون مرز همراه با انتشار این گزارش گفت:

«امسال خشونت علیه خبرنگاران به سطحی غیر قابل انتظار رسیده است و وضعیت اکنون بحرانی ست».

او سیاستمداران، رهبران مذهبی و صاحبان شرکت‌های تجاری را مسئول افزایش خشونت علیه خبرنگاران دانست:

«نفرت‌پراکنی علیه خبرنگاران مدام شنیده می‌شود و گاهی حتی به صورت علنی توسط سیاستمداران، رهبران مذهبی و تجار که به اصول و مرام اخلاقی پایبند نیستند، ابراز می‌شود. این ابراز نفرت تاثیر فاجعه‌آمیزی بر حوزه خبرنگاری گذاشته و خشونت علیه روزنامه‌نگاران را به‌شکل نگران‌کننده‌ای افزایش داده است. این صحبت‌ها که در شبکه‌های اجتماعی تقویت می‌شوند مسئولیت سنگینی را در این زمینه متوجه گوینده می‌کنند. ابراز نفرت به خشونت مشروعیت می‌بخشد و روزنامه‌نگاری و دموکراسی را هر روز بیش از پیش تضعیف می‌کند».

قبلا در گزارش رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها نیز اعلام شده بود کین‌آفرینی نسبت به روزنامه‌نگاران افزایش یافته است و رویارویی آشکار علیه رسانه‌ها از سوی برخی رهبران سیاسی تشویق شده و نظام‌های اقتدارگرا تلاش کرده‌اند تا با ژورنالیسم مورد نظر خودشان، دموکراسی را تهدید ‌کنند.

بیشتر بخوانید: