اخطارهای طبیعت ادامه دارد: ذوب شتابان یخ‌های شمالگان

گزارش‌های هشداردهنده اقلیمی یک‌سال اخیر به مسئله گرمایش زمین و پیامدهای آن فوریتی بی‌سابقه بخشیده‌است. بر اساس جدیدترین نمونه، سرعت ذوب شدن یخ‌های گرین‌لند از سال ۲۰۰۳ چهار برابر افزایش یافته. این یخ‌ها سریعتر از آنکه دانشمندان پیش‌بینی‌ می‌کردند در حال ذوب شدن است و یخچال‌های طبیعی عظیم گرین‌لند تکه‌های یخ هر چه بیشتری را در اقیانوس اطلس رها می‌کنند. این تکه‌های یخ در آب اقیانوس ذوب، و موجب بالا آمدن آب دریاها می‌شوند. اتفاق مشابهی نیز در مورد یخچال‌های طبیعی شمال آمریکا و کانادا رخ داده است.

پژوهشگران پیشتر فکر می‌کردند دلیل اصلی افزایش سطح دریاهای آزاد، ذوب شدن یخچالهای طبیعی شمال غربی و جنوب شرقی گرین‌لند است. با این وجود پژوهش‌های جدید منبع بزرگی از یخ مذاب را پیدا کردند که می‌تواند از مورد قبلی جدی‌تر باشد.

دانشمندان دریافتند که بزرگترین میزان یخ‌زدایی در دهه بعد از ۲۰۰۳ در جنوب غربی گرین‌لند که تقریباً خالی از یخچال‌ست، رخ داده است. پیش‌تر هیچ‌کس گرین‌لند جنوب‌غربی را منبع بلا برای شهرهای ساحلی نمی‌دانست. اما حالا پژوهش‌ها نشان می‌دهند که «این منطقه یک منبع اصلی افزایش سطح آب‌های آزاد است».

چرا؟ زیرا یک پژوهش تازه نشان می‌دهد که علاوه بر مشکل شناخته شده قبلی، یعنی جدا شدن تکه‌های یخ از یخچال‌های طبیعی، مشکل دومی وجود دارد که از مشکل اول جدی‌تر است: افزایش روزافزون سرعت ذوب شدن توده‌های یخ مستقر بر خشکی، بدل شدن آنها به رودهایی خروشان از یخ مذاب، و افزایش سطح آب‌های آزاد.

یک دلیل این پدیده افزایش دمای کره زمین است. اما افزایش چهار برابری سرعت ذوب شدن یخ‌ها از ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳ در غرب گرین‌لند به موقعیت جغرافیایی این منطقه نیز بازمی‌گردد. علاوه بر تغییرات اقلیمی که به گرم شدن کره زمین منجر شده است، نوسانات اطلس شمالی یک پدیده دوره‌ای آب‌وهوایی است که موجب می‌شود هوای گرم به گرین‌لند غربی جاری شود. این پدیده نیز در افزایش سرعت ذوب شدن یخ‌ها در گرین‌لند نقش داشته است.

دانشمندان با پژوهش‌های اخیر توانسته اند فهم بهتری از وضعیت دو توده عظیم یخ بر روی سیاره زمین، یعنی گرین‌لند و جنوبگان، به دست بیاورند و واکنش آنها نسبت به گرم شدن اقیانوس و دمای جوی را درک کنند.

▪️شمالگان: ذوب‌شدن یخ‌های شمالگان از دهه ۱۹۸۰ تا کنون سه برابر شده است. ذوب یخ در مناطقی مثل آلاسکا و گرین‌لند نه تنها به افزایش سطح آب‌های آزاد منجر شده، بلکه همینطور زمین زیر پای چهار میلیون انسان را متزلزل کرده است. تصاویر ماهواره‌ای نیز نشان می‌دهد که سرعت ذوب شدن یخچال‌های طبیعی شمال کانادا و آمریکا (به جز آلاسکا) در ده سال اخیر چهار برابر شده است. اما یخچال‌های طبیعی آلاسکا توجه بیشتری را به خود جلب کرده چون دمای هوای این منطقه در مقایسه با سایر نقاط آمریکا با سرعت بیشتری افزایش یافته است. ماونت هانتر، کوهی در آلاسکاست که سرعت ذوب شدن یخ‌های آن در ۱۵۰ سال گذشته ۶۰ برابر افزایش یافته است. بنابراین آلاسکا و گرینلند هر دو به شکلی قابل توجه تحت تاثیر تغییرات اقلیمی هستند، گرچه دلایل دیگری نیز در گرم شدن آنها دخیل است.

▪️جنوبگان: یخ‌های جنوبگان هر چه بیشتر و بیشتر به یک نگرانی مهم تبدیل می‌شود: این منطقه بیشترین سرعت ذوب یخ را از زمان آغاز ثبت داده‌های آماری تجربه کرده است. بزرگترین منبع یخ جهان سالیانه حدود ۲۱۹ میلیارد تن یخ از دست می‌دهد. این روند می‌تواند به افزایش ۲۵ سانتی‌متری سطح آب‌های آزاد منجر شود. اگر همه یخسار جنوبگان غربی از بین برود سطح آب دریا ۳.۵ متر بالا خواهد رفت، گرچه این اتفاق در مدت زمان طولانی رخ خواهد داد.

با چه پیامدهایی مواجهیم؟

این واقعیت پیامدهای جدی‌ای به دنبال خواهد داشت. اولاً، ذوب شدن یخ‌ها سبب می‌شود که سطح آب دریاها بالا بیاید و نواحی ساحلی به زیر آب بروند. ذوب یخ همچنین باعث خواهد شد توفان‌هایی مثل توفندها (hurricane) و تیفون‌ها (typhoon) پیامدهای ویرانگری به همراه داشته باشند،‌ مثل نمونه‌های اخیر در آمریکا.

شهرهای ساحلی همچون میامی، شانگهای، بنگلادش، و جزایر مختلف اقیانوس آرام در خطر تغییرات آب‌وهوایی و ذوب شدن یخ‌‌های عظیم روی خشکی هستند.

ذوب شدن یخ‌ها همچنین نوعی حلقه بازخورد به راه می‌اندازند. فرآیندی که به گرم‌ترشدن و از این رو ذوب سریع‌تر یخ‌ها خواهد انجامید. بیشتر بخوانید: چگونه اثر دومینویی به تغییرات اقلیمی شتاب می‌بخشد؟

البته ذوب‌شدن یخ‌ها تنها به شمالی‌ترین و جنوبی‌ترین نقاط کره زمین مربوط نمی‌شود. در ایران نیز این پدیده همین حالا به تغییرات مشهود انجامیده است؛ از جمله در قله دماوند و کوه‌پایه‌های اطراف آن. بیشتر بخوانید: «دیو سپید» و گرمایش زمین: در دماوند چه می‌گذرد؟

چه باید کرد؟

به عقیده میشائیل بویس، پژوهشگری که یافته‌های جدید درباره گریلند جنوب‌غربی را ارائه داده است، «تنها کاری که می‌توانیم بکنیم این است که با گرم‌شدن کره زمین بسازیم و آن را کنترل کنیم ــ خیلی دیر است برای اینکه انتظار هیچ تغییری را نداشته باشیم.» او مطمئن است که «مقداری افزایش در سطح آب‌های آزاد خواهیم داشت»، زیرا یخسارها از «نقطه تحول» گذر کرده اند و به وضعیت غیرقابل بازگشت جدیدی وارد شده اند.

نقاط بحرانی یا نقاط تحول (Tipping Points) در اقلیم‌شناسی به نقطه‌ای گفته می‌شود که لحظه حدی گذار از یک وضعیت طبیعی باثبات به وضعیت طبیعی باثبات دیگری است.

بویس می‌گوید در این شرایط سوال اصلی این است: تبعات افزایش سطح آب‌های آزاد تا چه حد مشکل‌زا خواهد بود؟

سال گذشته در کنفرانس تغییرات اقلیمی ۲۰۱۸، سازمان ملل دولت‌ها را تشویق کرد که بر روی جاه‌طلبانه‌ترین اهداف تعیین شده در توافق پاریس ۲۰۱۵ کار کنند و نگذارند افزایش دمای کره زمین از ۱,۵ درجه فراتر برود. بسیاری متخصصان نگرانند که به قدرت‌رسیدن دونالد ترامپ در ایالات متحده و ژایر بولسونارو در برزیل باعث شده که رسیدن به هدف بسیار کمتر ۳ درجه افزایش دما خود یک چالش بزرگ باشد.

هنوز تولید گازهای گلخانه‌ای و ترکیبات کربنی رو به افزایش است. و حتی با وجود آنکه تعداد بیشتری از مردم درباره پدیده گرم شدن کره زمین و افزایش دما آگاهی دارند، تعداد کمتری از ما درباره پدیده گرم‌شدن اقیانوس‌ها و ابعاد مختلف آن می‌دانیم.

سیستم‌های اقلیمی و آب‌وهوا بسیار پیچیده و در هم‌تنیده هستند. در این میان، دانش ما درباره یخسارها و یخچال‌های طبیعی محدودتر بوده است. این توده‌های یخ رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی از خود نشان می‌دهند. پیش از این نگرانی عمده ما میزان صدور گازهای گلخانه‌ای و ترکیبات کربنی بود. اما حالا باید بتوانیم درباره تبعات و شیوه مدیریت کربنی که تا کنون متصاعد شده است، اقدامات و برنامه‌های درخور پیشنهاد دهیم: دغدغه محیط زیستی: جهانی فکر کن و محلی عمل کن.

افزایش سطح آب‌های آزاد تا مدتهای طولانی حتی بعد از کنترل گازهای گلخانه‌ای ادامه پیدا خواهد کرد. باید بتوانیم با شمایل در حال تغییر این دنیا سازگار شویم و بحران را کنترل کنیم.

در همین زمینه: