گزارش کافکاگونه جیسون رضائیان از زندگی یک گروگان سیاسی

جیسون رضائیان خبرنگار آمریکایی ایرانی‌تبار واشنگتن پست به تازگی با انتشار کتاب «زندانی: ۵۴۴ روز من در یک زندان ایران»، از تجربه‌ بازداشت در ایران و حبس در زندان اوین گفته است. او یکی از افرادی‌ بود که دستگاه‌های امنیتی ایران به‌دلیل دوتابعیتی بودن آن‌ها را به جاسوسی متهم کرده و به‌گروگان گرفته‌اند.

رضائیان سال ۱۳۹۳ در حین فعالیت در دفتر واشنگتن پست در تهران «برای پاسخ به برخی از سؤالات» بازداشت شد و بیش از یک سال به اتهام جاسوسی در زندان اوین بود. او همزمان با آغاز اجرای توافق هسته‌ای ایران و کشورهای پنج به علاوه یک آزاد شد.نشریه Today’s WorldView به مناسبت انتشار کتاب «زندانی: ۵۴۴ روز من در یک زندان ایران» با این روزنامه‌نگار دو تابعیتی گفت‌وگویی انجام داده و از خاطرات زندان او به عنوان «خاطرات عذاب‌آور یک ایرانی-آمریکایی از سرزمین اجدادی‌ا‌ش» یاد کرده که هنوز به آن عشق می‌ورزد: گزارش کافکاگونه یک خبرنگار از زندگی یک گروگان سیاسی.

رضائیان در مورد تجربه نوشتن خاطرات زندان که در ایران هم پیشینه‌ای بسیار دراز دارد، می‌گوید:

«برای اولین بار قادر بودم کنترل آنچه را که تجربه‌ کرده‌ام را به‌دست بگیرم و بخش‌هایی از این تجربه را آنطور که می‌خواستم تعریف کنم. این [تسلط] حس خوبی به من داد. الان احساس می‌کنم آن ماجراها در گذشته‌‌ام رخ داده و توانسته‌ام با آن‌ها فاصله بگیرم و فکر می‌کنم روند نوشتن به این فاصله ‌گرفتن کمک کرده است. اما نوشتن از تجربیات سختی مثل تهدیدها، بازجویی‌ها و بی‌خبری‌ها باعث بروز احساسات دیگری شد. من باید دوباره آن دوران را مرور می‌کردم و می‌دانستم که دوباره شب‌ها کابوس می‌بینم. در مورد خود متن هم حفظ یک لحن و صدای ثابت، خصوصاً در لحظات و صحنه‌های تاریک برای من یک چالش بود.»

جیسون رضاییان به مدت یک سال و نیم در ایران زندانی بود. بر اساس اظهارات رضاییان، او در دوران بازجویی‌ به جاسوسی اعتراف کرده اما در جریان برگزاری دادگاه به صراحت تأکید کرده اعترافاتش تحت شکنجه‌های شدید روانی از او گرفته شده است. او می‌گوید حبس در سلول انفرادی از تاریک‌ترین لحظات بازداشتش بوده‌اند:

«دوره انفرادی همیشه در پیش چشمم به عنوان زمانی که باور نمی‌کردم بتوانم زنده بمانم، باقی خواهد ماند. اما زمان‌های تاریک دیگری هم بودند: دوره بین دادگاه و آزادی‌ام که ماه‌ها بعد از انفرادی بود. این دوره واقعاً برایم قابل تحمل نبود. همان‌طور که قبلا گفتم از همه جا بی‌خبر بودم. اگر حکم مشخصی برایم صادر شده بود به این اندازه سختی نمی‌کشیدم و تا آخر کار انقدر حس متزلزل بودن نداشتم. شب‌ها به این فکر می‌کردم که شاید هیچ‌وقت نتوانم از آنجا خارج شوم. خیلی تجربه عجیبی ست که این‌طور برای مدت طولانی "زیر تیغ" بمانی.»

رضائیان می‌گوید در آن‌زمان به هیچ وجه نمی‌دانست که در مرکز یک زورآزمایی ژئوپولیتیک میان ایران و آمریکا قرار داشت:

«همسرم و مادرم کمی به من اطلاعات می‌رساندند اما به‌هیچ وجه نمی‌دانستم خانواده‌ام، واشنگتن‌پست و بقیه ‌در حال تلاش برای آزادی من هستند. وقتی آزاد شدم از اینکه چقدر برای آزادی من تلاش شده بود در شک بودم. اینکه فراموشم نکرده بودند خیلی چیزها را برای من راحت‌تر کرد. الان چه بخواهم و چه نخواهم همه چیز پیچیده‌تر شده و من برای همیشه به یک لحظه تاریخی در درگیری بین این دو کشوری که اینقدر دوستشان دارم، وصل شده‌ام».

رضاییان پس از آزادی از زندان به آمریکا بازگشت و اینک همراه با همسرش، یگانه صالحی در شهر واشنگتن زندگی می‌کند. یگانه صالحی هم تابستان سال ۲۰۱۴ بازداشت شده بود. او دو ماه بعد به قید وثیقه آزاد شد. رضائیان می‌گوید شک ندارد که قربانی جنگ قدرت در درون جمهوری اسلامی شده. او معتقد است بازداشت او نوعی فشار از سمت سپاه پاسداران برای به‌هم زدن مذاکرات هسته‌ای بوده:

«آن‌ها می‌دانستند که بازداشت من کار را برای حسن روحانی و تیم مذاکره‌کننده او سخت خواهد کرد و همینطور هم شد. در نهایت هم از من به‌عنوان اهرمی در مذاکرات استفاده شد. می‌توانید برگردید و ببینید حسن روحانی و وزیران او در باره من چه گفته‌اند. آن‌ها گفتند که من پشیمانم و امیدوارند که زودتر آزاد شوم و اینکه مایل هستند زندانی‌ها را با هم معاوضه کنند. اگر از من بپرسید هیچ حسی نسبت به وضعیت من نداشتند».

رضائیان در پایان درمورد رابطه رژیم جمهوری اسلامی و مردم می‌گوید:

«من همیشه این دو را از هم جدا کرده‌ام. امیدوارم این کتاب کمکی باشد به درک اینکه حکومت و مردم نه تنها در ایران بلکه در تک تک کشورها از هم جدا هستند. بسیار خوشحال و راضی می‌شوم اگر تعداد زیادی از مردم با خواندن این کتاب بتوانند این مسئله را درک کنند. امیدوارم به ایران برگردم. مطمئنم که برمی‌گردم اما چیزهای زیادی هستند که باید تغییر کنند و من فکر نمی‌کنم در کوتاه‌مدت این تغییرات اتفاق بیفتد».

رضائیان و خانواده‌اش به محاکم قضایی ایالات متحده آمریکا از جمهوری اسلامی شکایت برده‌اند. آن‌ها می‌گویند جمهوری اسلامی باید بابت گروگان‌گیری او و جلوگیری از تکرار آن در مورد دیگران یک میلیارد دلار خسارت بپردازد. نخستین جلسه دادگاه سه‌شنبه ۱۸ دی/ ۸ ژانویه برگزار شد.

بیشتر بخوانید: