کنگره جهانی مبارزه با مجازات مرگ در بروکسل و مسأله اعدام‌ها در ایران

هفتمین کنگره جهانی مبارزه با مجازات مرگ در مقر اتحادیه اروپا جریان دارد. در دومین روز این کنگره، جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران از وضعیت اعدام‌ها در ایران، به‌ویژه اعدام کودکان انتقاد کرد و هشدار داد ده‌ها کودک در ایران در صف اجرای حکم مرگ قرار دارند. نشست جانبی درباره ایران در این روز برگزار شد و حاضران در یکی از بخش‌های جانبی فیلم  «ساعت ۵ صبح بود» تهیه‌شده در بنیاد رسانه‌ای زمانه را به تماشا نشستند.

هفتمین کنگره جهانی مبارزه با مجازات مرگ از روز چهارشنبه ۲۷ فوریه/ ۸ اسفند در بروکسل، پایتخت بلژیک کار خود را آغاز کرده است. در این کنگره سه روزه نمایندگان ۱۴۰ کشور جهان متشکل از مقام‌های دولتی و یا کنشگرانی از سازمان‌ها و گروه‌های مختلف حقوق بشری در مخالف با مجازات مرگ شرکت دارند.

فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از جمله افرادی بود که در مراسم افتتاح هفتمین کنگره جهانی مبارزه با مجازات مرگ سخنرانی کرد. او با اشاره به تلاش‌های اتحادیه اروپا برای لغو مجازات مرگ در سراسر جهان تاکید کرد کشورهای صادرکننده یا اجراکننده چنین مجازاتی نمی‌توانند عضو اتحادیه اروپا باشند. موگرینی همچنین با اشاره به روند افزایش کشورهای لغو کننده مجازات مرگ درباره بازگشت این مجازات به نظام قضایی برخی کشورها هشدار داد.

در مراسم روز نخست همچنین پیام ویدئویی از پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان به این کنگره پخش شد. پاپ فرانسیس در این پیام مجازات مرگ را بسیار غیرانسانی و بی‌رحمانه خواند.

جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران، در دومین روز کنگره مبارزه با مجازات مرگ و در خلال نشست جانبی ایران، اعدام‌هایی را که در ایران انجام می‌شود در سه بخش جرایم اقتصادی، جرایم مربوط به مواد مخدر و اعدام کودکان دسته‌بندی کرد و با انتقاد از اعدام کودکان در ایران گفت از سال ۲۰۰۸ تا‌کنون ۶۱ کودک اعدام شده‌اند و در حال حاضر ۸۵ کودک دیگر منتظر اجرای حکم اعدام هستند.

پنج صبح: آغاز یک روز عادی، پایان زندگی یک محکوم

در دومین روز از این کنگره جهانی فیلم «ساعت ۵ صبح بود» به کارگردانی مصطفی هروی، تهیه شده در بنیاد رسانه‌ای زمانه به نمایش گذاشته شد.

فیلم «ساعت ۵ صبح بود» در بخش جنبی کنگره جهانی مبارزه با مجازات مرگ به نمایش گذاشته شد. به گفته رضا حاجی‌حسینی، دبیر حقوق بشر زمانه که در محل نمایش فیلم حاضر بوده است، مخاطبان غیرفارسی‌زبان ازجمله فعالان حقوق بشر از کشورهای مختلف به تماشای این فیلم نشستند.

بعد از نمایش این فیلم که احساسات تماشاگران را برانگیخته بود، لیلی نیکونظر، همکار زمانه با محمود امیری مقدم، مدیر سازمان حقوق بشر ایران در پنلی حضور یافتند و درباره این فیلم و نیز مسأله اعدام‌ها در ایران سخن گفتند. در این نشست آقای امیری‌مقدم در مورد این فیلم به نکته جالبی اشاره کرد: به معنای خود ساعت «پنج صبح». یعنی به لحظه‌ای در یک روز که برای افراد بسیاری در این عالم می‌تواند شروع یک روز عادی دیگر در زندگی‌شان باشد، اما همزمان لحظه اجرای اعدام است و در آن کسی جانش را از دست می‌دهد و خانواده‌ای داغ‌دار می‌شود.

مخفیانه‌ماندن اعدام زنان در ایران

بحث‌ها در بخشی دیگری از پنل پس از نمایش فیلم  «ساعت ۵ صبح بود» به نقد اجرای احکام اعدام در ملاء عام مربوط می‌شد. همچنین مخاطبان پنل صبح جلسه امروز و نیز مخاطبان فیلم «ساعت ۵ صبح بود» درباره وضعیت اعدام زنان در ایران پرسیدند.

بر اساس پاسخی که ارائه شد، از آنجا که درصد کمتری از زنان به جرایم مواد مخدر دست می‌زنند یا مرتکب قتل می‌شوند، شمار اعدام زنان نیز کمتر است. موضوع دیگر حساسیت بیشتر نسبت به اعدام زنان است که باعث دردسر برای جمهوری اسلامی می‌شود. بر اساس گزارش سالیانه حقوق بشر ایران، در سال ۲۰۱۸ شمار بیشتری از اجرای اعدام‌ها از منابع رسمی اعلام شدند و در این زمینه رشد قابل توجهی به چشم می‌خورد زیرا پیش‌تر اجرای بسیاری از اعدام‌ها از منابع رسمی منتشر نمی‌شد و اعدام‌های این‌چنینی در زمره اعدام‌های مخفیانه قرار می‌گرفت. با این حال، همچنان اعدام زنان به دلیل حساسیت بیشتری که برمی‌انگیزد،‌ از منابع رسمی اعلام نمی‌شود.

کنگره جهانی مبارزه با مجازات مرگ از سال ۲۰۰۱ در استراسبورگ فرانسه کار خود را آغاز کرده است. شهرهای مونترال در کانادا، پاریس در فرانسه، ژنو در سوییس، مادرید در اسپانیا و اسلو در نروژ،تا کنون میزبان کنگره‌های هر سه سال یکبار این رویداد جهانی بوده‌اند. بیشترین اعدام‌های ثبت شده در دنیا به کشورهای عربستان، چین، ایران، پاکستان و ایالات متحده آمریکا مربوط می‌شود.

براساس یازدهمین‌ گزارش سالانه مجازات اعدام در ایران که توسط سازمان حقوق بشر ایران (IHR) و گروه همه با هم علیه مجازات اعدام (ECPM) منتشر شده است، در سال ۲۰۱۸ حداقل ۲۷۳ نفر در ایران اعدام شدند. این کمترین تعداد اعدام ثبت‌شده از سال ۲۰۰۷ به بعد است و نشان‌دهنده کاهش ۴۷ درصدی اعدام در ایران نسبت به سال ۲۰۱۷ است. مهم‌ترین عامل کاهش اعدام‌ها اجرای اصلاحات جدید در قانون مبارزه با مواد مخدر است که هدف آن محدود کردن استفاده از مجازات اعدام برای چنین جرائمی بوده است.  با این وجود در ایران به نسبت جمعیت بیشترین تعداد مجازات اعدام‌ در جهان اعمال می‌شود.

تا به امروز ۱۴۲ کشور جهان  مجازات اعدام را در سیستم قضائی خود حذف کرده‌اند، اما در ۵۳ کشور جهان مجازات اعدام همچنان جزئی از نظام قضائی است.

در همین زمینه: