اتحادیه عرب در پی وحدت درباره جولان، نگران از بروز شکاف‌ها

رهبران عرب در تونس گرد هم خواهند آمد تا موضع مشترکی درباره تصمیم ترامپ در مورد بلندی‌های جولان بگیرند. اما همچون اجلاس قبلی ظاهراً این گردهمایی اختلافات آن‌ها را آشکار خواهد کرد.

به‌گزارش آسوشیتدپرس، اجلاس اتحادیه عرب در مورد تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا درباره به‌رسمیت شناختن حق حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان، روز یکشنبه ۱۱ فروردین / ۳۱ مارس در تونس برگزار خواهد شد.

کشورهای عربی قصد دارند در مورد اقدام ترامپ موضع‌گیری کنند اما میان آن‌ها اختلاف وجود دارد. کشورهای خلیج فارس، به‌ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی، مشتاقانه خواهان حفظ روابط خوب خود با کاخ سفید هستند زیرا آمریکا فشار خود را بر رقیب آن‌ها ایران بیشتر کرده است. از این رو آن‌ها مانع از هرگونه محکومیت جدی آمریکا در این اجلاس خواهند شد.

تأیید توافق بین‌المللی مبنی بر این‌که جولانِ تحت اشغال متعلق به سوریه است، تنها عدم حضور سوریه در اتحادیه عرب را برجسته می کند. دمشق در نخستین روزهای قیام علیه بشار اسد از اتحادیه عرب اخراج شد. برخی از رهبران عرب معتقدند سوریه به‌عنوان یک عضو بنیانگذار این اتحادیه باید بار دیگر پذیرفته شود. دیگران، مانند عربستان سعودی و قطر سال‌ها از شورشیان سوریه حمایت کرده‌اند.

نشست‌های اتحادیه عرب تقریباً همواره با مسائل و اختلافاتی بی‌اثر بوده است. امسال عبدالعزیز بوتفلیقه، رئیس جمهوری الجزایر و عمر البشیر، رئیس جمهوری سودان که هر هفته در کشورهایشان با اعتراضاتی علیه حکومت طولانی‌مدت خود مواجه‌اند، در اجلاس شرکت نخواهند کرد.

شرکت‌کنندگان در اجلاس نیز همچنان بر سر جنگ یمن و سوریه و تحریم دو ساله قطر از سوی کشورهای عضو اتحادیه عرب، اختلاف دارند.

مسئله جولان

اسرائیل در جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ بخش وسیعی از بلندی‌های جولان را که متعلق به سوریه است تصرف کرد و در سال ۱۹۸۱ این ارتفاعات در شمال اسرائیل را به خاک خود ملحق کرد. اما بر اساس قوانین بین‌المللی و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد بلندی‌های جولان جزو «سرزمین‌های اشغالی» به‌شمار می‌رود. با این حال دونالد ترامپ ۵ فروردین / ۲۵ مارس حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را در حضور بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به‌رسمیت شناخت.

کشورهای عربی، از جمله متحدان آمریکا شامل عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت و اردن اقدام ترامپ را محکوم کردند.

محمود عفیفی، سخنگوی دبیرکل اتحادیه عرب اعلام کرد که هدف ۲۲ کشور عضو این اتحادیه در اجلاس تونس انتشار بیانیه‌ای در مورد جولان است اما کارشناسان انتظاری بیشتر از یک محکومیتِ متداول ندارند. احمد عبد ربو، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه دنور در ایالت کلرادوی آمریکا می‌گوید:

«این یک بیانیه ظاهراً قوی، نمایشی و زیبا خواهد بود اما من شک دارم که تأثیر سیاسی مشخصی داشته باشد.»

رهبران کشورهای عربی در سال گذشته، هنگامی که آمریکا تصمیم مشابهی در مورد به‌رسمیت شناختن بیت‌المقدس (اورشلیم) به‌عنوان پایتخت اسرائیل گرفت به همین شکل عمل کردند: محکومیت این اقدام اما نه بیشتر.

بسیاری از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، آمریکا را متحد اصلی خود می‌دانند و از تصمیم ترامپ در مورد خروج از توافق هسته‌ای با ایران و اعمال مجدد تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی استقبال کرده‌اند. کشورهای عربی دیگر با مشکلات خود دست به گریبان‌اند. یمن و لیبی با درگیری‌ها و اختلافات درونی خود مشغول‌اند و عراق نیز به‌دنبال حمایت‌های بین‌المللی برای بازسازی کشور پس از جنگ با گروه «دولت اسلامی» (داعش) است.

پذیرش مجدد سوریه

بسیاری از کشورهای عربی مخالفت خود را با اسد کم کرده‌اند، زیرا او با کمک روسیه و ایران به‌طور عمده شورشیان را شکست داده است. کشورهای عربی نگران گسترش نفوذ کشورهای غیرعربی ترکیه و ایران در سوریه هستند و پروژه‌های بازسازی سودآور در مناطق ویران شده سوریه در جنگ را مد نظر دارند.

امارات متحده عربی در ماه دسامبر گذشته سفارت خود در دمشق را بازگشایی کرد و کشورهای عربی دیگر نیز این موضوع را دنبال می‌کنند. خمیس الجهیناوی، وزیر خارجه تونس در آغاز سال جاری میلادی اعلام کرده بود که «جایگاه طبیعی» سوریه در اتحادیه عرب است.

اما محمود خمیری، سخنگوی نشست اتحادیه عرب گفته است که عضویت مجدد سوریه در این اتحادیه «در حال حاضر قابل پیش‌بینی نیست».

اعلام به‌رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان از سوی ترامپ، رهبران عرب را در موقعیت ناخوشایندی قرار داده است. این اقدام می‌تواند بازگشت سوریه به اتحادیه عرب را که سران کشورهای عربی از آن اجتناب می‌کردند تسریع بخشد.

فرد هوف، از اعضای بلندپایه مرکز خاورمیانه‌ای رفیق حریری در شورای آتلانتیک در این‌باره می‌گوید: «قطعاً این موقعیت به اسد امکان می‌دهد که مجدداً [در اتحادیه عرب] پذیرفته شود، زیرا در این موضوع که جهان عرب کاملاً متحد است می‌تواند نقش قربانی را بازی کند.»

رهبران زیر فشار

هشت سال پس از اعتراضات موسوم به «بهار عربی» که خاورمیانه را در بر گرفت و آینده نظم سیاسی را که مدت‌ها اتحادیه عرب از آن حمایت می‌کرد مورد تهدید قرار داد، معترضان دوباره به خیابان‌های الجزایر و سودان آمده‌اند و خواستار استعفای دو تن از رهبران بلندپایه عربی هستند.

عبدالعزیز بوتفلیقه، رئیس جمهوری الجزایر که از سال ۱۹۹۹ در قدرت است انتخابات ریاست جمهوری ۱۸ آوریل را به تعویق انداخته و از نامزدی در این انتخابات برای پنجمین دوره متوالی کنار کشیده است. او که از یک روند انتقال قدرت سخن گفته بیم مخالفان را نسبت به این‌که می‌خواهد به‌طور نامحدود در قدرت بماند، برانگیخته است. بوتفلیقه ۸۲ ساله از سال ۲۰۱۳ که سکته مغزی کرد در مجامع عمومی ظاهر نشد.

در اوایل این هفته، ژنرال احمد قائد صالح، رئیس ستاد کل ارتش الجزایر ضمن معتبر خواندن خواسته‌های معترضان در الجزایر که از ۲۲ فوریه به خیابان‌ها آمده‌اند، خواهان اعلام ناتوانی عبدالعزیز بوتفلیقه در انجام وظایفش شد. اما احزاب مخالف از بیم آن‌که برگزیدگان مخفی در قدرت بمانند، این ایده را رد کردند.

در سودان نیز اعتراضات مردمی در پی یک بحران اقتصادی در ماه دسامبر آغاز شد. این اعتراضات فوراً به درخواست برکناری عمر البشیر، رئیس جمهوری این کشور ارتقا یافت. عمر البشیر ۱۹۸۹ در یک کودتای نظامی بر سر کار آمد و از آن زمان در قدرت باقی مانده است.

او یک ماه پیش به مدت یک‌سال در سودان وضعیت اضطراری اعلام کرد و شماری از وزیران کابینه دولت خود و رؤسای فرمانداری‌ها و استانداری‌های سرتاسر کشور را برکنار کرد.

بیشتر بخوانید: