خانه احمد شاملو به سرنوشت خانه فروغ فرخزاد دچار نخواهد شد

سایه ویرانی بر بناهایی که زمانی ماوای شاعران بزرگ ایران بوده‌اند سنگینی می‌کند. پس از تخریب خانه فروغ فرخزاد در محله دروس و ویرانی خانه نیما یوشیج در دزاشیب، بسیاری بر این باور بودند که خانه منتسب به احمد شاملو در خیابان ویلا نیز به سرنوشت مشابهی دچار خواهد شد. اما سجاد عسگری، دبیر «کمیته مردم‌نهاد پیگیری حفاظت از خانه‌های تاریخی تهران» می‌گوید: «تا کنون درخواستی مبنی بر تخریب و نوسازی خانه احمد شاملو از سوی مالک داده نشده و قرار نیست این بنا تخریب شود».

خانه آجرنمای سه طبقه خیابان ویلا (نجات‌الهی) تهران منتسب به احمد شاملوست. قدمت این خانه به تایید اداره میراث فرهنگی به دهه ۳۰ و دوران پهلوی دوم بازمی‌گردد و یکی از معدود خانه‌های باقی مانده در خیابان ویلاست که بافت و فرم تاریخی این خیابان را همچنان حفظ کرده‌اند. اما صدای پتکی که چندماهی‌ست از درون این خانه به گوش می‌رسد و پنچره‌های از چهارچوب درآمده‌اش این باور را که مالک قصد تخریب خانه را دارد، تقویت می‌کنند.

براساس گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) خانه شاملو در فهرست آثار ملی کشور یا بناهای ارزشمند به ثبت نرسیده است. با این وجود کمیته پیگیری حفاظت از خانه‌های تاریخی تهران در حال حاضر پیگیر نامه‌نگاری اداره کل میراث فرهنگی استان تهران به شهرداری منطقه شش برای ارزشمند شناختن این بناست. مهدی معمارزاده، کارشناس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تهران پیش‌تر درباره‌ خانه شاملو به روزنامه شهروند گفته بود که اداره میراث فرهنگی با توسل به ارزش معماری این بنا به شهرداری تهران نامه خواهد زد تا جلو تخریب این خانه گرفته شود: «جدا از این که شاملو در این خانه زندگی می‌کرده، معماری این ساختمان ارزشمند است و اجازه تخریب آن را نخواهیم داد». او اما می‌گوید: «هنوز مستنداتی هم مبنی بر این که این‌جا خانه شاملو بوده است، نداریم و به دنبال جمع‌آوری این مستندات هستیم».

با این‌‌حال آیدا سرکیسیان (همسر شاملو) و روایت‌هایش سند وصل این خانه به اوست. پس از ترک خانه‌ خیابان خردمند جنوبی، شاملو مدتی را در این خانه زندگی می‌کرده و همین خانه نزدیک به یک‌سال میعادگاه او و آیدا بوده. آیدا سرکیسیان در‌ سال ٨٧ در گفت‌وگویی با روزنامه اعتماد توضیح داده بود که شعر معروف «آیدا در آینه» نیز در همین خانه سروده شده و روی یکی از دیوارهایش نوشته شده بوده:

 «-عاشقانه‌ای به نام «آیدا در آینه». نخستین باری که شاملو این شعر را برایتان خواند به یاد می‌آورید؟

-امکان دارد به یاد نداشته باشم؟ «آیدا در آینه» را که نوشت، در خانه خیابان ویلا با مادر و خواهرهایش زندگی می‌کرد. یک روز ١١ صبح رفتم خانه‌شان، خودش خانه نبود. رفتم به اتاقش. تختش گوشه اتاق بود و کنار آن میزی گذاشته بود. روی تخت نشستم و آیدا در آینه را روی دیوار دیدم، با خطی زیبا، با مداد و بدون قلم‌خوردگی، مرتب روی گچ دیوار سپید نوشته شده بود. حیران شده بودم. ناگهان آمد تو، دید دارم شعرش را می‌خوانم.

 -واکنش شاملو در آن لحظه چه بود؟

-(آیدا با حرارت به این سوال پاسخ می‌دهد.)گفت دیشب یکهو بیدار شدم و خواستم شعر بنویسم، کاغذ دم‌دستم نبود روی دیوار نوشتم.

-بعد از آن روز هیچ وقت به آن خانه رفته‌اید؟ آیا آن شعر هنوز هم روی دیوار است؟

-بعد از آن‌که ازدواج کردیم و مادرشان هم از آن‌جا رفتند، دیگر توی آن خانه نرفته‌ام. فقط از جلوی‌اش رد شده‌ام. از سرنوشت آن دیوار هم خبری ندارم. اما افسوس می‌خورم که چرا آن تکه از گچ دیوار را برنداشتم. می‌شد دیوار را با کاهگلش کند و جایش را به سادگی پر کرد. اتفاق عجیبی بود که هنوز ذهنم را درگیر می‌کند. کل ماجرای «آیدا در آینه» غریب بود. اول از من خواست بخوانم، اما خودش با آن صدای بی‌نظیرش برایم خواند؛ لبانت به ظرافت شعر… چاپ که شد یک کلمه هم از شعر عوض نشد. بعد، از من می‌پرسند شاملو را چگونه دوست داشتی.»

به گفته آیدا «احمد شاملو، مادر و خواهرش مدتی کوتاهی در طبقه دوم این خانه مستاجر بودند. این خانه بعد از انقلاب، تحت مالکیت بنیاد مستضعفان قرار می‌گیرد و سپس به دانشگاه صنعتی اصفهان منتقل می‌شود. هم‌اکنون مالک این بنا شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران (وزارت نیرو) است». برخی از گزارش‌ها تایید کرده‌اند که این خانه مدتی پیش نیز به مزایده گذاشته شده است.

شهرداری تهران ۲۲ فروردین خانه نیما یوشیج، یادگار دیگری از شاعران ایران را که به مخروبه‌ای بدل شده،‌ خرید تا با جلوگیری از تخریب بیشتر، این بنا را به موزه‌ تبدیل کند.

بیشتر بخوانید: