وضع بد آزادی رسانه‌ها در آسیای مرکزی

مؤسسه گزارشگری جنگ و صلح در گزارشی که جمعه ۳ مه/ ۱۳ اردیبهشت از وضع آزادی رسانه‌ها در کشورهای آسیای مرکزی منتشر کرد اعلام کرد که در این کشورها نه تنها رسانه‌ها تحت تأثیر تبلیغات روسیه قرار دارند، بلکه آزادی رسانه‌ها هم همچنان به طور مداوم نقض می‌شود.

از اواخر سال ۲۰۱۶ که شوکت میرضیایف ریاست جمهوری ازبکستان را به عهده گرفت، چشم‌اندازی از گشایش پدید آمد. در سیاست‌های دولت نسبت به رسانه‌ها هم تغییراتی مشاهده می‌شود. برای مثال دولت نماینده‌ای را برای حل اختلاف با روزنامه‌‌نگاران و شهروندان تعیین کرده اما فعلاً  حل اختلاف در حد یک بخشنامه اداری باقی مانده و آیین‌نامه سانسور مطبوعات نیز بر جای خود باقی است.

مؤسسه گزارشگری جنگ و صلح در گزارش خود از وضع آزادی رسانه‌ها در آسیای مرکزی می‌گوید در ازبکستان به استثنای برخی سایت‌های خبری که تحت حمایت نهادهای بین‌‌اللملی قرار دارند، سایر رسانه‌ها با نظارت دولت و زیر سقف سانسور فعالیت می‌کنند. علاوه بر این، چه در رسانه‌های تصویری و چه در سایر رسانه‌ها خودسانسوری هم امری متداول است و از گزارشگری انتقادی خبری نیست. دولت می‌تواند پروانه روزنامه‌نگاران را تمدید نکند. دسترسی به شبکه‌های اجتماعی هم در این کشور به سادگی میسر نیست.

گزارشگران بدون مرز ازبکستان را از نظر آزادی بیان در میان ۱۸۰ کشور جهان در رده ۱۶۰ جای داده است.

در قزاقستان اغلب رسانه‌ها دولتی یا در تملک بخش خصوصی‌اند که آن‌ها هم وابستگی‌هایی به دولت دارند. در این کشور به جز چند سایت کم‌اهمیت رسانه مستقلی وجود ندارد و رسانه‌های روسیه هم بر فضای کلی رسانه‌ای در قزاقستان غلبه دارند.

وضع آزادی بیان در قرقیزستان از سایر کشورهای آسیای مرکزی بهتر است. این کشور بر اساس رده‌بندی گزارشگران بدون مرز در جایگاه ۸۳ قرار دارد. مؤسسه گزارشگری جنگ و صلح می‌گوید در قرقیزستان تنوع رسانه‌ای وجود دارد و روزنامه‌نگاران می‌توانند در رسانه‌‌های دولتی و خصوصی‌ آزادانه‌تر از دولت انتقاد کنند. با این‌حال عقیده شخصی بر گزارشگری بی‌طرفانه غلبه دارد.

مؤسسه گزارشگری جنگ و صلح می‌گوید در ترکمنستان اصولاً نه کشوری در کار است و نه از دولت نشانی. هرچه هست در شخص رئیس جمهوری متمرکز شده. همه رسانه‌ها یکسر در خدمت قربان‌قلی بردی‌محمدف درآمده‌اند. اینترنت وجود دارد اما شبکه‌های اجتماعی مسدودند. از طریق ماهواره می‌توان به برخی‌های شبکه‌های تلویزیونی ترکیه که کمدی یا سریال پخش می‌کنند دسترسی داشت. جز این، چیز دیگری وجود ندارد. گزارشگران بدون مرز ترکمنستان را در رده‌بندی آزادی رسانه‌ها  از بین ۱۸۰ کشور در جایگاه آخر قرار داده است. سال گذشته این کشور در جایگاه ۱۷۸ قرار داشت.

در تاجیکستان اما وضع آزادی مطبوعات نه تنها بهبود نیافته، بلکه رو به وخامت هم گذاشته است. مؤسسه گزارشگری جنگ و صلح می‌گوید مقامات تاجیک با به‌کارگیری شیوه‌های سانسور اینترنت در چین، نه تنها هر روز، بلکه گاهی هر ساعت برخی از سایت‌های محلی یا بین‌المللی یا شبکه‌های اجتماعی را از دسترس خارج می‌کنند. تا ۱۰ سال قبل وضع آزادی رسانه‌ها در تاجیکستان بیش‌وکم به وضع کنونی در قرقیزستان شباهت داشت. اما در یک دهه گذشته به تدریح نظارت دولت بر مطبوعات در این کشور افزایش یافته و عرصه بر روزنامه‌نگاران چنان تنگ شده که برخی از آن‌ها به تبعیدی خودخواسته تن می‌دهند.

مؤسسه گزارشگری جنگ و صلح می‌گوید زبان مشترک پنج کشور آسیای مرکزی روسی است. به همين سبب نفوذ رسانه‌ای روسیه هم در این کشورها کاملاً آشکار است: تبلیغات برای سیاست‌های روسیه در سوریه و اوکراین و انتقاد از سیاست‌های غرب در این بحران‌ها. ترفند رسانه‌های روسیه برای بالا بردن ضریب نفوذ خود هم ساده است: عرضه برنامه‌های سرگرم‌کننده با کیفیت بالا، در لابلای این برنامه‌ها خبرهای سیاسی با سویه‌های تبلیغی. یک شیوه مؤثر.

بیشتر بخوانید: