آیا ژاپن می‌تواند تنش میان ایران و امریکا را کاهش دهد؟
معاون پیشین وزارت امور خارجه گفت پیش‌شرط سفر شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن به ایران موافقت ایالات متحده است.
روحی صفت، معاون پیشین وزیر امورخارجه ایران
حدود یک هفته پس از سفر وزیر امور خارجه ایران به ژاپن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده نیز به این کشور سفر کرده است. معاون پیشین آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه ایران احتمال می‌دهد که ژاپن در بحران میان ایران و ایالات متحده نقش میانجی را بازی کند. عراق و قطر نیز برای میانجی‌گری بین تهران و واشنگتن اعلام آمادگی کرده اند.
به گزارش خبرگزاری دولتی کار ایران (ایلنا)، محسن روحی‌صفت، معاون پیشین آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه، در گفتگو با این خبرگزاری گفت که احتمال سفر شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن به ایران وجود دارد، اما برای این سفر یک پیش‌شرط مطرح کرده اند «و آن مشورت با دولت ایالات متحده است.»
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران شنبه ۲۶ مه / ۴ خرداد خبرهای منتشر شده در رسانهها درباره سفر قریب‌الوقوع نخست‌وزیر ژاپن به تهران را تکذیب اما تاکید کرد که «این سفر در زمان مناسب انجام خواهد شد».
دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری ایالات متحده در حال دیداری چهار روزه از ژاپن است. هدف این دیدار تشریفاتی و تفریحی نشان دادن روابط نزدیک میان دو کشور است. ترامپ در برنامه‌های مفرحی از جمله بازی گلف و تماشای یک مسابقه کشتی سنتی ژاپن شرکت خواهد کرد. برخی رسانهها گمانه‌زنی می‌کنند که در این میان مسئله ایران نیز در گفت‌وگوی رهبران ژاپن و ایالات متحده مطرح شود.
روحی‌صفت در باره نقش احتمالی ژاپن برای حل و یا کاهش تنش میان تهران و واشنگتن، روابط اقتصادی تهران و توکیو، مشتری نفتی ایران بودن و منفعت اقتصادی ژاپن در کاهش تنش را از عوامل موثر برشمرد و گفت: «ژاپن روابط سنتی و دوستانه‌ای با ما دارد. در سال ۱۹۷۱ که کشورهای عربی فروش نفت را متوقف کرده و ایران به فروش نفت خود ادامه داد همزمان با اوج توسعه در ژاپن بوده و مسئولان ژاپن بارها اعلام کرده‌اند که همکاری ایران در آن مقطع باعث شد تا آنها در توسعه اقتصادی با توقف مواجه نشوند.»
آمریکا از ماه نوامبر گذشته تحریم‌های نفتی علیه ایران را به‌اجرا گذاشت اما برای هشت کشور از جمله ژاپن استثنا قائل شد و این کشورها را از تحریم‌های نفتی ایران معاف کرد. اما در ماه آوریل دولت آمریکا با ابراز اطمینان از توانایی عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای جلوگیری از عدم تعادل در بازار جهانی نفت، تصمیم گرفت که از اول ماه مه این معافیت‌ها را لغو کند. در پی این تصمیم شرکت‌های ژاپنی واردات نفت از ایران را متوقف کردند.
معاون پیشین آسیا و اقیانوسیه در خصوص امکان میانجی‌گری توکیو میان تهران و واشنگتن نیز گفت: «این کشور علاقمندی و آمادگی خود را در این زمینه اعلام کرده تا با کنترل شرایط بتواند به تجارت خود ادامه دهد لذا بحث میانجی گری را نیز در این قالب می توان ارزیابی کرد. اساسا ژاپن نسبت به مسائل خاورمیانه بسیار حساس است چرا که عمده نفت خود را از این منطقه تامین می کند و برخی از پالایشگاه هایش نیز با نفت ما تنظیم شده است.»
محمد جواد ظریف پنج‌شنبه ۲۶ اردیبهشت / ۱۶ مه به توکیو سفر کرد تا با مقامات ژاپن درباره «کاهش تنش» با ایالات متحده گفتگو کند. به‌گفته ظریف، وزیر امور خارجه ژاپن از تعهد این کشور به «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) سخن گفته و افزوده است که ژاپن علاقه‌مند است اقدامات دیپلمات خود را برای کاهش تنش در منطقه ادامه دهد.
یک هفته پس از سفر ظریف خبرگزاری رویترز به نقل از تلویزیون ملی ژاپن خبر داده بود که نخست وزیر این کشور اواسط ماه ژوئن به ایران سفر می‌کند. سخنگوی وزارت خارجه ایران این خبر را کمی بعد تکذیب کرد، اما احتمال آن را رد نکرد. در صورت صحت این خبر، این نخستین سفر در سطح نخست‌وزیری در طول چهار دهه گذشته می‌بود؛ آن هم در شرایطی که نگرانی‌های بین‌المللی در مورد افزایش تنش میان ایران و ایالات متحده آمریکا بالا گرفته.
پس از انقلاب ایران هیچ نخست‌وزیری از ژاپن به ایران سفر نکرده است. البته شینزو آبه پیش از این و در کسوت وزیر امور خارجه به تهران سفر کرده است.
تنش میان ایالات متحده و ایران از یکسال پیش و با خروج ایالات متحده از برجام در حال افزایش بوده، اما این تنش در هفته‌های اخیر و با اضافه شدن سپاه پاسداران به فهرست گروه‌های تروریستی، و ارسال جنگ‌افزارها و ناوهای جنگی به منطقه خلیج فارس از سوی ایالات متحده شتاب بیشتری یافت.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده امیدوار است که با اعمال «فشار حداکثری» ایران را به پای میز مذاکره‌ای جدید بکشاند. مقامات ایران گفته اند که مذاکره نمی‌کنند و خواستار حفظ برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) شده اند. توافق برجام در سال ۲۰۱۵ میان دولت روحانی و دولت باراک اوباما، ریاست‌جمهوری پیشین ایالات متحده امضا شد.
میانجی‌گران دیگر: عراق و قطر؟
رئیس‌مجلس و وزیر امور خارجه عراق نیز امروز یکشنبه ۲۶ مه / ۵ خرداد، همزمان با سفر وزیر امور خارجه ایران به این کشور، در سخنانی جداگانه از آمادگی عراق برای میانجی‌گری میان ایران و ایالات متحده خبر دادند.
محمد الحکیم، وزیر امور خارجه عراق در کنفرانس خبری مشترک با محمد جواد ظریف گفت که بغداد می‌خواهد بین ایران و ایالات متحده میانجی‌گری کند و تلاش خواهد کرد که راه حلی برای بحران پیش آمده میان دو متحد خود پیدا کند.
پیش از آن محمد حلبوسی، رئیس مجلس عراق نیز سخنانی مشابه را بیان کرده اما در عین حال افزوده بود که «هیچ درخواست رسمی برای میانجی‌گری» به عراق داده نشده است.
مسئولان عراق نگران هستند که تنش در منطقه گریبانگیر آنها نیز بشود و شبه‌نظامیان شیعه عراق (حشد الشعبی) که با نفوذ و نظارت ایران تشکیل شده اند در هر گونه درگیری میان ایران و ایالات متحده نقش بازی کنند. یک هفته پیش راکتی در منطقه سبز بغداد پرتاب شد و در نزدیکی سفارت ایالات متحده فرود آمد. خسارتی وارد نشد و هیچ گروهی مسئولیت حمله را نپذیرفت.
اما تحقیقات اولیه نشان می‌داد که راکت از شرق بغداد پرتاب شده که محل استقرار شبه‌نظامیان شیعی تحت حمایت ایران است.
قطر نیز پیش از این برای میانجی‌گری میان تهران و واشنگتن اعلام آمادگی کرده بود. شبکه الجزیره که از سوی قطر تأمین مالی می‌شود، چندی پیش گزارش داد که دوحه تلاش می‌کند تا «تنش‌های شدید منطقه را کاهش دهد.» این شبکه به‌نقل از یک مقام قطری که نامش فاش نشده، اعلام کرد که شیخ محمد عبدالرحمان الثانی، وزیر امور خارجه این کشور چندی پیش به تهران رفته بود تا با محمدجواد ظریف گفت‌وگو کند.
قطر میزبان مقر فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا در پایگاه هوایی العدید است. چندین بمب‌افکن بی۵۲ که توسط کاخ سفید به منطقه اعزام شده‌اند، در پی تشدید تنش میان واشنگتن و تهران در آن‌جا مستقر هستند.
این کشور از نظر دیپلماتیک به ایران نزدیک است و به‌دلیل اختلافات سیاسی از سوی چهار کشور عربی منطقه از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی مورد تحریم قرار گرفته است.
نظرها
نظری وجود ندارد.