تلاش اروپا برای آغاز فرآیند تنش‌زدایی بین ایران و آمریکا
وزیر خارجه فرانسه پس از دیدار با همتای آلمانی خود هشدار داد که «فرصت اندکی» برای تنش‌زدایی باقی مانده است. علی شمخانی اما در روسیه گفت که تهران «تهدید جدی و جدیدی» در برابر خود نمی‌بیند.
چهارشنبه ۱۹ ژوئن/ ۲۹ خرداد، پاریس: هایکو ماس وزیر خارجه آلمان و ژان ایو لوریان وزیر خارجه فرانسه
هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان در دیدار و گفت وگو با ژان ایو لودریان، همتای فرانسوی خود در پاریس هشدار داد که تنش ایران و آمریکا در خاورمیانه بالا گرفته و وقت چندان زیادی برای دیپلماسی باقی نمانده است. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در گفتوگوی جداگانه‌ای در مسکو اعلام کرد که برآورد مسئولان جمهوری اسلامی این نیست که «تهدید جدی و جدیدی» در برابر ایران قرار دارد.
به گزارش خبرگزاری «رویترز»، ژان لیو لودریان پس از نشست کابینه دولت فرانسه در پاریس که هایکو ماس در آن شرکت کرده بود، در یک نشست خبری گفت: «ما می‌خواهیم به تلاش‌هایمان وحدت ببخشیم تا یک فرآیند تنش‌زدایی آغاز شود. هنوز زمان باقی است و امیدواریم تمام بازیگران آرامش بیشتری از خود نشان دهند.»
وزیر خارجه فرانسه اما تأکید کرد که «فرصت اندکی» برای تنش‌زدایی بین ایران و آمریکا باقی مانده است.
هایکو ماس نیز در نشست خبری پاریس اظهارات همتای فرانسوی‌اش را تأیید کرد و گفت که «خطر جنگ در خلیج فارس هنوز برطرف نشده است».
وزیر خارجه آلمان با اشاره به سفر خود به ایران گفت که اروپایی‌ها در حال مذاکره با «تمام طرفین» هستند و با اشاره‌ای کنایه‌آمیز به سیاست «اول آمریکا»ی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا از سیاست «اول دیپلماسی» حمایت کرد: «ما به "اول دیپلماسی" متعهدیم».
سفر هایکو ماس به تهران اما موفقیت‌آمیز نبود. او دوشنبه ۲۰ خرداد / ۱۰ ژوئن از ابوظبی امارات وارد تهران شد اما هیچ یک از مقامات وزارت خارجه ایران به استقبال او نرفتند. ماس در تهران در کنار حمایت از حفظ برجام به اهمیت اسرائیل برای کشورش اشاره کرد و گفت سه قدرت اروپایی «نمی‌توانند معجزه کنند».
رئیس‌جمهوری ایالات متحده مه ۲۰۱۸ از «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) خارج شد و دستور بازگرداندن تحریم‌ها علیه تهران را داد.
امضاکنندگان اروپایی برجام، فرانسه و بریتانیا و آلمان، در تلاش برای حفظ برجام از یک سازوکار ویژه مالی (اینستکس) رونمایی کردند. اینستکس که دست‌کم در مرحله اول برای مبادله غذا، دارو و کالاهای انسان‌دوستانه طراحی شده، رضایت جمهوری اسلامی را فراهم نکرده است.
تهران دوشنبه ۱۷ ژوئن / ۲۷ خرداد اعلام کرد که طی ۱۰ روز ذخایر اورانیوم غنی‌سازی‌شده ایران از سقف ۳۰۰ کیلوگرم بالاتر می‌رود و کاهش تعهدات ادامه خواهد یافت، مگر اینکه اروپایی‌ها به وعده‌ها عمل کنند.
این اعلامیه در راستای دستور شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی بود که یک‌ماه پیش فرصتی ۶۰ روزه به اروپا برای انجام تعهدات برجامی‌اش داد.
علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی که برای شرکت در دهمین نشست بین‌المللی مقام‌های عالی امنیتی کشورهای جهان به شهر اورفای روسیه رفته است، چهارشنبه ۲۹ خرداد / ۱۹ ژوئن درباره کاهش تعهدات به برجام در گفت‌و‌گو با خبرگزاری روسی «اسپوتنیک» گفت که «گام‌های اعلام شده در بیانیه شورای عالی امنیت ملی ایران با جدیت دنبال خواهد شد.»
او همزمان ارزیابی اروپایی‌ها و تحلیلگران از افزایش تنش‌ها و خطرناک‌ترشدن موقعیت در خلیج فارس را رد کرد و گفت:
«بر آورد ما از شرایط کنونی این نیست که تهدیدات جدی و جدیدی در برابر کشور قرار دارد.»
دونالد ترامپ در گفتوگوی اخیر با مجله «تایم» در پاسخ به این پرسش که آیا برای جلوگیری از دسترسی ایران به سلاح اتمی یا محافظت از امنیت کشتی‌رانی در خلیج فارس اقدام نظامی را مد نظر قرار خواهد داد، چنین پاسخ داد:
«من قطعاً در مورد سلاح هسته‌ای این کار را می‌کنم و در برابر مورد دیگر یک علامت پرسش می‌گذارم».
او حملات اخیر به نفت‌کش‌ها در دریای عمان را حادثه با تأثیری «بسیار جزئی» توصیف کرده بود.
اروپا بر تلاش‌ها افزوده است
لو دریان در واکنش به آنچه جمهوری اسلامی «کاهش پله‌پله تعهدات برجامی» خوانده است، چهارشنبه به انتقاد همزمان از تهران و واشنگتن پرداخت. وزیر خارجه فرانسه گفت که نقض سقف ۳۰۰ کیلوگرمی برجام به نفع تهران نیست اما همزمان «تصمیم آمریکا برای خروج از توافق خوب نیست و کارزار فشار حداکثری‌اش نیز به تنش‌ها افزوده است». انگلا مرکل، صدر اعظم آلمان نیز روز گذشته به ایران هشدار داده بود که ترک برجام «عواقبی» در پی خواهد داشت.
اروپا که برجام را برای حفظ امنیت خود و ثبات در خاورمیانه مهم می‌داند، بر تلاش‌ها افزوده است.
شب گذشته فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با مایک پومپئو، وزیر خارجه ایالات متحده دیدار کرد. موگرینی در این دیدار بار دیگر از برجام دفاع کرد و گفت:
«ایران به تعهداتش ذیل برجام پایبند بوده است. تمرکز اتحادیه اروپا در حال حاضر روی حفظ توافق هسته‌ای با ایران و برخوردار شدن مردم ایران از عواید برجام قرار دارد.»
خبرگزاری رویترز همزمان به نقل از منابع ناشناس گزارش داد که کمیسیون مشترک برجام احتمالاً تا دو هفته آینده تشکیل می‌شود و تا آن زمان نیز بریتانیا، آلمان و فرانسه اقدامات دیپلماتیک خود را افزایش می‌دهند.
هرچند عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه جمهوری اسلامی پس از دیدار با هلگا ماریا اشمید، معاون موگرینی شنبه ۲۵ خرداد در تهران گفته بود که «کمیسیون مشترک برجام از ایده‌هایی است که در دستور کار قرار دارد، ولی به اعتقاد ما کمییسون مشترک باید زمانی برگزار شود که دستاورد ملموسی از آن حاصل شود. تکرار بیانیه‌های گذشته و تکرار مواضع قبلی خوب است، اما کافی نیست.»
شمخانی نیز چهارشنبه در اورفای روسیه هشدار داد که «برجام نمی‌تواند یک مسیر یک‌طرفه باشد» و دیگر امضاکنندگان باید به تعهداتشان عمل کنند.
تأکید بر عدم مذاکره
تلاش‌ها برای کاهش تنش‌ها بین ایران و آمریکا به اروپا محدود نمانده است. شینرو آبه، نخست‌وزیر ژاپن هفته گذشته برای رساندن پیام ترامپ به علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی به تهران سفر کرد.
اما پنجشنبه ۲۳ خرداد / ۱۳ ژوئن همزمان با دیدار و گفتوگوی او با رهبر جمهوری اسلامی، به دو نفتکش در دریای عمان حمله شد. خامنه‌ای در آن دیدار از پذیرفتن پیام ترامپ سر باز زد.
ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) با انتشار عکس‌ها و ویدئوهایی جمهوری اسلامی را به دست‌داشتن در این حادثه متهم کرده و از اعزام یک هزار نیروی نظامی بیشتر به منطقه خبر داد.
تهران کماکان از مذاکره دوباره با واشنگتن سرباز می‌زند. شمخانی چهارشنبه درباره این دیدار گفت:
«رهبر معظم انقلاب اخیرا اعلام کردند که من به نامه رئیس جمهور سابق آمریکا (اوباما) پاسخ دادم، ولی در برابر پیام‌های اعلام شده از سوی ترامپ اظهار داشتند که ترامپ را شایسته هیچ پاسخی نمی‌دانند.»
به گفته دبیر شورای عالی امنیت ملی، رهبران جمهوری اسلامی تصمیم گرفته‌اند که «احترام را با احترام و قلدری را با تحقیر» پاسخ دهند.
نظرها
نظری وجود ندارد.