زنان در میدان جنگ با هراس افکنان؛ سلیمه مزاری نخستین ولسوال زن در جنگ با طالبان

یک ماه و چند روزی می‌شود؛ سلیمه مزاری کمر به نبرد با طالبان بسته است. پیشینه نظامی هیچ ندارد. یک سال است ولسوال چهارکنت در بلخ، در شمال افغانستان شده‌ است. فعالیت‌های سخت و نفس‌گیر طالبان در چهارکنت اما، پای این زن را به خط نخست جنگ کشیده است. زیردستان جنگی سلیمه مزاری، همه مردمان محلی هستند که در برابر طالبان، بسیج شده‌اند. هیچ کدام این سلاح داران، عضو نیروهای مسلح افغانستان نیستند. پشتیبانی حکومت را نیز با خود ندارند.

بی‌پروایی‌های نظامیان در بلخ نیز سبب شده تا این زن بر سرکوب طالبان و رهایی مردمان چهارکنت از ظلم جنگجویان هراس افکن آستین بر زند. سلیمه مزاری، به زمانه می‌گوید که بارها، از مقام‌های ملکی و نظامی در بلخ، خواستار کمک در این زمینه شده است اما، آنان فعالیت‌های طالبان را در این ولسوالی و بی‌پروایی‌هایشان را دست کم گرفته‌اند.

بانو مزاری، کم وبیش یک صد باشنده چهارکنت را بسیج کرده است. این نیروهای خیزش مردمی نیز، هیچ گونه پشتیبانی‌ای از سوی حکومت ندارند. تمویل شان نیز با کمک‌های مردمی از مزارشریف و دیگر بخش‌های بلخ انجام می‌شود. اکمالات تجهیزاتی‌شان هم در جنگ با کمک‌های مردمی تامین شده است. این قیام‌کنندگان مردمی، تاکنون بخش‌هایی را نیز از حضور جنگجویان طالب در چهارکنت پاکسازی کرده‌اند. اما خطر این است که نیروهای ویژه طالبان نیز، در این جنگ شرکت دارند. نیروهای ویژه طالبان که به نام واحد سرخ یاد می‌شوند؛ خطرناک‌ترین و سنگین‌ترین نبردها را به پیش می‌برند. فعالیت‌های طالبان در چهارکنت، زندگی نزدیک به ۴۶ هزار جمعیت این بخش را سخت تهدید می‌کند.

سلیمه مزاری، ولسوال چهارکنت ولایت بلخ می‌گوید:

«دولت در روستای تندورک هیچ حاکمیت نداشت. اما طالبان، بخش‌های دیگری را هم در چهارکنت تهدید کردند، مردم را زیر فشارهای سنگین گرفتند و از مردم عشر و زکات می‌گرفتند. کسانی‌که با این گروه همکاری نمی‌کردند آنان را می‌کشند. چندی قبل هم، یک مدیر مکتب را کشتند. از مردم می‌خواستند که ضد دولت جاسوسی بکنند و اگر کسی این کار را نمی‌کرد، او را می‌کشتند. طالبان، تحرکات‌شان را بر دیگر روستاها نیز شروع کردند؛ ما ناگزیر شدیم که در مقابله با طالبان، مردم را بسیج بکنیم و خودم هم در رهبری آنان قرارگرفتم.»

سمت ولسوالی غیر نظامی است. سلیمه مزاری اما، نخستین مقام دولتی زن است که جنگ را در برابر طالبان به گونه مستقیم رهبری می‌کند. پیش از این نیز، زنان زیادی در بخش‌هایی از شمال افغانستان، به ویژه در ولایت جوزجان در همسایگی بلخ، در برابر داعشیان بسیج شده بودند. اما پایداری این زنان پیکارجو بر ضد داعش در ولسوالی درزاب جوزجان، دیرنپایید. آن روزها شاید این زنان از ایستادگی‌های دختران کوبانی در برابر داعشیان الهام گرفته بودند اما، زود سرکوب شدند.

درست چهار سال پیش، زنان جوزجان از ولسوالی درزاب، برای انتقام گیری و نجات روستاهای‌شان از داعشیان، دست به سلاح بردند. این زنان همه قربانی‌های فعالیت‌های داعش شده بودند. کسانی سلاح برداشته بودند که داعشیان مردان خانواده‌شان را کشته بودند. همین خشم، سبب شده بود تا شمار زیای از زنان درزاب، از خانه‌های‌شان آواره شوند و به رد پای داعش برای انتقام بروند. گاه گاهی هم، این زنان به دفاع از مناطق‌شان به داد مردان محاصره شده به دست داعشیان نیز می رسیدند. حکومت اما، نتوانست که به درستی ازاین زنان، پشتیبانی بکند. مدتی بعدتر، این قیام شکست.

ولسوالی صیاد سرپل نیز در شمال افغانستان، قیام‌های مردمی در برابر داعشیان و  طالبان مشهود بود. دو سال پیش، جنگجویان داعش و طالب، در یک حمله مشترک بر دره میرزا اولنگ صیاد سرپل، بیش از ۵۰ مرد، زن و کودک را از دم تیغ کشیدند یا به گلوله بستند. مردمان زیادی هم برای نجات جان شان، آواره بخش‌های دیگر شدند. حال، سلیمه مزاری نیز درباره پیامدهای قیام مردم در برابر طالبان در چهارکنت هشدار می دهد. داعشیان و طالبان، خشمگین تر از پیش از قیا‌ کنندگان در میرزا اولنگ انتقام گرفتند.

سلیمه مزاری، ولسوال چهارکنت ولایت بلخ، می گوید:

«ما واقعآ نگران هستیم. مردم این تهدید را احساس می‌کنند که طالبان ظالمانه‌تر انتقام خواهند گرفت. هدف طالبان این است که فاجعه میرزا اولنگ را در چهارکنت خلق بکنند تا این گونه از رهبری‌شان امتیاز بگیرند. اگر دولت در چهارکنت توجه نکند و عملیاتی برای نابود سازی طالبان راه اندازی نکند، در واقع دولت با طالبان همدستی می‌کند.»

زیردستان جنگی سلیمه مزاری، همه مردان محلی هستند: آن هم درست در جایی که بیش از ۱۰ سال است از پناه‌گاه‌های امن و دیرینه طالبان در چهارکنت بوده‌است. روستاهای تندورک و ایلاغ همواره برای چهارکنت خطرآفرین بوده‌اند. بارها هم، نیروهای امریکایی در روستای تندورک، بر ضد طالبان عملیات کرده‌اند و اما در آن عملیات‌ها نیز ریشه فعالیت‌های طالبان خشکانیده نشد. آسیب پذیری چهارکنت از بخش‌هایی از ولایت سمنگان افغانستان بسیار بیشتر است. چهارکنت از امنیت خوبی برای طالبان، برخوردار است. طالبان در هرجایی در نزدیک‌های بلخ آدم ربایی کنند، ربوده شدگان را در این جا نگه می دارند.

زیردستان سلیمه مزاری، به طالبان هشدارداده اند که تا نابودی طالبان در چهارکنت برضد آنان خواهند جنگید. اما، نگرانی ها از این استند که اگر نیروهای مسلح افغانستان، برضد طالبان عملیات های گسترده یی را راه اندازی نکند تا این بخشی از بلخ از حضور جنگجویان طالب پاکسازی شود، خطرهای جدی طالبان، مردمان چهارکنت را سخت تهدید می‌کنند. ازهمین رو، مردمان محلی دست به ماشه ایستاده اند. 

میر ویس، قیام کننده مردمی در چهارکنت بلخ می گوید: «هرزمانی که صلح در منطقه ما بیایید، سلاح خود را بر زمین خواهم گذاشت.»

مدتی است که در چهارکنت، داعشیان نیز فعالیت دارند. گروهی که فاجعه‌های بزرگی آفرینده اند. در شرق افغانستان خطرها از این گروه بسیاراستند. نیازبی بی، یکی از قربانیان خشونت های داعش در ننگرهار است. نیازبی بی، ۷۰ سال دارد. شش فرزندش را داعش کشتنه. اکنون، سرپرستی ۴۰ نواده یتیم را این بانوی ۷۰ ساله برعهده دارد. برای حفاظت از خانواده اش، سلاح نیز برداشته است.

نیاز بی بی، طعم تلخی از جنگ ها در افغانستان چشیده است. بانونی که هرگونه تحولات را در افغانستان، در ۷۰ سال پسین به ویژه در۴۰ سال جنگ این کشور، شاهد بوده است. اما، هیچ رویدادی تلخ تر از این برایش نبوده که داعشیان شش پسرش را کشتند. اکنون، تنها همین زن ۷۰ ساله است که بارسنگین تیره روزهای زندگی و غم بزرگ پسران اش را بر دوش می کشد.

نیازبی بی، سرپرست چهل کودک یتیم در ولایت ننگرهار، می گوید:

«همیشه از همسایه ها و دیگران، غذا و لباس برای نواده‌هایم کمک می خواهم. اینان، همیشه از من درباره پدران شان می پرسند؛ پاسخ دیگری ندارم جزاین که برای‌شان بگویم پدران تان به کابل رفته اتا تا برای شما لباس های جدید و اسباب بازی، بیاورد. این سلاح را برای دفاع و محافظت از نوادهها و عروسانم گرفته ام تا در برابر تهدیدها مقابله بکنم.»

زندگی کردن زیر سایه حاکمیت داعشیان و طالبان، سخت و نفس‌گیر است. مسئولیت نیاز بی بی در چنین شرایطی دشوارتر و سنگین‌تر نیز شده ‌است تا از یک سو به نواده‌های یتیمش رسیدگی بکند و از جانب دیگر محافظ عروسان جوانش باشد. زیرا، داعشیان خطرث جدی برای زنان هستند. بارها گزارش‌هایی پخش شده که داعشیان دختران و زنان جوان را درننگرهار، باخودشان برده اند.

در این میان، ماموریت سلیمه مزاری نیز، دشوار و همراه با پیامدهای ناگور، بر مردمان چهارکنت است. اگر آنان نتوانند که طالبان را در چهارکنت نابود بسازند؛ با اندک بی‌پروایی آنها، فعاجعه میرزا اولنگ در راه خواهد بود. چیزی که داعشیان و طالبان مردمان زیادی را در میرزا اولنگ از تیغ کشیدند. چیزی مشابه به وضعیت چهارکنت که هم داعشیان و هم طالبان فعالیت دارند و قیام مردمی نیز سدی است در برابرشان.