آیا تنش‌ با ایران رابطه لندن و واشنگتن را تضعیف کرده است؟

دور جدید تشدید تنش‌ها در خلیج فارس پس از توقیف نفت‌کش ایرانی در جبل الطارق به دست بریتانیا و توقیف نفت‌کش بریتانیایی به دست ایران آغاز شد. این تنش‌ها همچون تنش‌های میان ایران و آمریکا بازتاب زیادی در رسانه‌های بین‌المللی داشته است. تحلیلگران در یادداشت‌هایی در روزنامه‌ها و وب‌سایت‌های خبری گوناگون به این موضوع پرداخته‌اند.

در زیر نگاهی می‌اندازیم به مهم‌ترین بخش‌های شماری از این یادداشت‌ها.

▪️ بریتانیا در تقابل دریایی با ایران، نه کشتی دارد و نه دوست ــ دیوید بی لارتر

دیوید بی لارتر، نویسنده نشریه آمریکایی «دیفنس‌نیوز» مقاله‌اش را با اشاره به واکنش وزیر خارجه ایالات متحده به توقیف نفت‌کش بریتانیایی به دست کماندوهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آغاز می‌کند. مایک پومپئو هفته گذشته در فاکس‌نیوز گفت: «این مسئولیت بریتانیایی‌ها است که از کشتی‌هایشان مراقبت کنند». دیپلمات ارشد ایالات متحده یکی از نقش‌های آمریکا را حفاظت از امنیت حمل و نقل از تنگه هرمز خواند اما هشدار داد که «جهان نیز نقش بزرگی برای بازنگه‌داشتن این خطوط دریایی دارد.»

به نوشته بی لارتر، معنای حرف پومپئو برای لندن مشخص بود: بله، بریتانیا مسئولیت حفاظت از کشتی‌هایش را برعهده دارد، اما نیروی دریایی لازم برای انجام این کار را ندارد.

شمار شناورهای نیروی دریایی بریتانیا از ۱۹۸۰ به بعد کوچک‌تر شده و به حدود ۸۰ کشتی رسیده است. شمار شناورهای نیروی دریایی ایالات متحده نیز از ۵۹۴ کشتی در ۱۹۸۷ به ۲۹۰ کشتی رسیده و آمریکا به دنبال افزایش مجدد آن به ۳۵۵ کشتی است.

بریتانیا به طور خاص سرمایه‌گذاری‌هایش را بر شناورهای بزرگ همچون ناو هواپیمابر و دیگر شناورهای پیشرفته متمرکز کرده است.

هرچند ایالات متحده و بریتانیا هر دو هنگام کمبودها به متحدان‌شان به ویژه یکدیگر رو می‌کنند، دغدغه‌های دریایی واشنگتن در رقابت با روسیه و چین افزایش یافته است. توقیف نفت‌کش بریتانیایی به دست ایران در هنگامی که هیچ یک از شناورهای نیروی دریایی بریتانیا برای ممانعت از آن به حد کافی در آن نزدیکی نبود، نواقص این اتکای دوطرفه را آشکار می‌کند.

به گفته برایان کلارک، یک افسر نیروی دریایی بازنشسته آمریکا، «استراتژی بریتانیا این است: ... وصل‌شدن به نیروهای تحت رهبری ایالات متحده در حمایت از یک عملیات بزرگ‌تر؛ خواه علیه یک قدرت بزرگ و خواه علیه کشوری همچون لیبی. آنها به همین خاطر نیروهایشان را مثل مدل کوچکتری از ارتش آمریکا طراحی کرده‌اند.»

ایالات متحده که قصد فاصله گرفتن هرچه بیشتر از هزینه کردن نظامی در خلیج فارس را دارد، به متحدانش گفته است که خود باید هزینه محافظت از خطوط دریانوردی را بپردازند. واکنشی در راستای سیاست «اول آمریکا»ی دونالد ترامپ. اگرچه هانس بینن‌دایک، یک کارشناس امنیت در «شورای آتلانتیک» به دیفنس‌نیوز می‌گوید که دلیل دیگر آمریکا برای پرهیز از تشکیل یک ائتلاف نظامی در خلیج فارس، تنش‌زدایی با ایران است.

ایالات متحده و بریتانیا هر دو برای یافتن کمک در رسیدن به هدف دچار مشکل شده اند. تلاش پومپئو و پنتاگون برای ساختن ائتلافی جهت محافظت از کشتی‌ها در تنگه هرمز چندان موفق نبوده است. تلاش بریتانیا نیز برای سازمان دادن به یک ائتلاف اروپایی جهت محافظت از کشتی‌ها در خلیج فارس به جایی نرسیده و فرانسه و آلمان هنوز پاسخ عملی چندان مثبتی به آن نشان نداده اند.

▪️ اختلافات آمریکا و بریتانیا بر سر ایران افزایش می یابد ــ الن میچل

الن میچل، نویسنده نشریه آمریکایی «هیل» معتقد است که ممانعت بریتانیا ازهمراهی با برخورد آتشین دولت ترامپ در رابطه با ستیزه‌جویی اخیر ایران کارشناسان و قانونگذاران را نگران وضعیت «رابطه ویژه» این دو متحد تاریخی کرده است.

ایلان گلدنبرگ، از مقام‌های سابق وزارت امور خارجه آمریکا که در حال حاضر کارشناس خاورمیانه و ایران در مرکز امنیت آمریکایی جدید است، گفت:«این یک نشانه ترسناک است که آمریکا و متحدان نزدیکش نمی‌توانند بر سر مساله‌ای به این سادگی با یکدیگر کار کنند.»

مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا هفته پیش و پس از بالا گرفتن تنش ها بر سر ماجرای نفت‌کش‌ها در یک مصاحبه با شبکه خبری فاکس نیوز گفته بود که بریتانیا باید خودش از کشتی‌هایش مراقبت کند.

گلدنبرگ در این رابطه گفت که این اظهار نظر نشان می‌دهد که ما اکنون در این رابطه کجای کار قرار داریم.

ایلان گلدنبرگ که اوایل هفته پیش در لندن بود و با مقام‌های دولت آمریکا و بریتانیا شخصا گفت‌گو کرد، گفت ترسی در میان متحدان درزمینه مشارکت با آمریکا درمقابله با ستیزه‌جویی ایرانی‌ها وجود دارد، این که به خاطر آمریکا به درگیری نظامی کشیده شوند.

دولت ترامپ در پی متقاعد کردن شرکا و متحدانش برای پیوستن به ائتلافی است تا از آب‌راه‌های منطقه خلیج فارس مراقبت کنند، ائتلافی که با نام "عملیات نگهبان" شناخته می‌شود. هیل در ادامه با ذکر نقل قولی از جرمی هانت، وزیر خارجه سابق بریتانیا و دیگر شواهد نتیجه می‌گیرد که به نظر نمی‌رسد بریتانیا، آلمان و فرانسه به حضور در چنین طرحی رغبت داشته باشند.

در همین حال آدام کینزینجر، نماینده جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان آمریکا از ایالت ایلینوی و عضو کمیته روابط خارجی مجلس گفت نگران است که ممانعت بریتانیا از مشارکت در "عملیات نگهبان"  نشان از اختلاف میان آمریکا و متحدانش بر سر چگونگی برخورد با مساله ایران داشته باشد. کینزینجر ابراز امیدواری کرد که نخست وزیر جدید بریتانیا در این باره تجدید نظر کند زیرا هر چه دو کشور همدیگر را محافظت کنند، بهتر است.

مارک تورنبری، نماینده جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان آمریکا از ایالت تگزاس و عضو کمیته نیروهای مسلح مجلس هم ابراز امیدواری کرده تا بریتانیا در این باره تغییر نظر دهد.

تورنبری به خبرنگاران گفت:«روشن است که اختلاف‌هایی میان آمریکا و اروپا بر سر ادامه (توافق هسته‌‌ای ایران) وجود داشته است. اما من فکر نمی‌کنم آمریکا و اروپا بر سر فعالیت‌های ایران در خلیج فارس و مداخله در حمل و نقل نفت اختلافی داشته باشند. امیدوارم و اطمینان دارم که نخست وزیر جدید هم چنین رویکردی خواهد داشت.»

ایلان گلدنبرگ هم معتقد است با جانسون به عنوان نخست وزیر جدید بریتانیا، ممکن است تغییری در مواضع حاصل شود.

▪️ شکستن ایران: همه‌چیز به سعودی‌ها باز می‌گردد، نه به بمب اتم ــ آلیسون میوز

روابط ایران و آمریکا، پیش و پس از انقلاب اسلامی فراز و نشیب‌های بسیاری داشت. جمهوری اسلامی ایران از آغاز با آمریکا رابطه خصمانه‌ای داشت تا زمانی که اوباما تصمیم گرفت در دوران ریاست جمهوری خود با ایران مذکره کند. تحریم‌ها کنار رفتند و توافق هسته‌ای سرانجام صورت گرفت.

اوباما در سال ۲۰۱۶، در آخرین نشستی که با شاه سلمان، حاکم عربستان داشت او را تشویق کرد که به جای دشمنی با ایران مذاکرات دیپلماتیک داشته باشد. شاه سلمان از این خواسته بسیار خشمگین شده بود. پس از برجام، در سال ۲۰۱۷ شرکت فرانسوی توتال، بزرگ‌ترین شرکت نفتی غربی، در سال ۲۰۱۷ با ایران برای بهره‌برداری از میدان گازی پارس جنوبی قراردادی ۴ میلیارد و ۸۰۰ دلاری بست.

برخی از مخالفان اوبا ادعا کردند برجام به قیمت ده‌ها سال اتحاد با پادشاه سازمان اوپک عربستان تمام شد. همچنین، علی‌رغم بسته کمک‌های ۳۸ میلیارد دلاری به نیروهای مسلح اسرائیل، این توافق همچنین از سوی برخی به‌ مثابه رها کردن اسرائیل دیده شد. اما وضعیت عربستان با آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ و رویکرد منفی او نسبت به برجام تغییر کرد.

دیدار ترامپ با شاهزاده بن سلمان در سال ۲۰۱۷ برای عربستان نقطه عطفی بود. با برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری ۱۵۰ میلیارد دلار از سهام گاز طبیعی در سرتاسر جهان، رهبری عربستان سعودی به دنبال کنار گذاشتن ایران و ذخایر گسترده‌ی آن بود.

بن سلمان هدف خصوصی‌سازی بخشی از تاسیسات نفتی آرامکو سعودی را داشت و همچنین از ابتدا خود را با اسرائیل متحد عنوان کرد و حاضر بود با اسرائیل علیه فلسطین بجنگد. جرارد کوشنر داماد ترامپ معتقد بود که سرمایه‌گذاری در محمد بن سلمان موفقیت به بار خواهد آورد.

با اینکه شرکت توتال در ایران مشغول آغاز کار بود، ترامپ در سال ۲۰۱۸ آمریکا را از برجام خارج کرد. در آگوست همان سال در پی تحریم‌های اقتصادی آمریکا شرکت توتال ناچار شد از ایران خارج شود. دو ماه بعد شرکت توتال برای ساخت کارخانه پتروشیمی در عربستان سعودی قراردادی ۹ میلیارد دلاری با آرامکو امضا کرد. با این حال، آن زمان پاتریک پویانه مدیر ارشد اجرایی شرکت توتال به نیویورک تایمز گفته بود که شرکت توتال هرگز موافق تحریم‌ها و انزوای ایران نبوده است.

جیمز دورسی همکار ارشد دانشکده راجاراراتنام و مؤسسه مطالعاتی خاورمیانه سنگاپور معتقد است بدترین سناریو برای عربستان سعودی رژیمی در ایران است که برای غرب قابل قبول است و با تحریم‌ روبه‌رو نیست. به گفته او در این صورت ایران برنده خواهد شد.

▪️ ایرانی‌ها می‌گویند تحریم‌های آمریکا مانع دسترسی آنها به داروهای مورد نیازشان است ــ محمد نصیری

خبرگزاری آسوشیتدپرس سه‌شنبه ۳۰ ژوئیه گزارشی در مورد تأثیر تحریم‌های آمریکا بر بیماران در ایران منتشر کرد که در بسیاری از رسانه‌های آمریکا از جمله واشنگتن‌پست و صدای آمریکا (بخش انگلیسی) بازنشر شد.

 طاها شکوری در گوشه‌ای از بیمارستان خیریه کودکان در تهران مشغول بازی است، طاها نمی‌داند که پزشکان معالجش دیگر داروی شیمی درمانی معالجه او را ندارند. طاها پسر بچه هشت ساله‌ای است که به سرطان کبد مبتلاست.

بهای داروهای وارداتی رو به افزایش است و ارزش ریال در برابر دلار بشدت (۷۰ درصد) سقوط کرده است. حتی داروهای ساخته‌شده در ایران نیز چندان برای مردم عادی با متوسط حقوق معادل ۴۵۰ دلار قابل دسترس نیستند.

نظام درمانی ایران دیگر تاب نمی‌آورد و بسیاری کمپین «فشار حداکثری» پرزیدنت ترامپ را دلیل افزایش قیمت و کمبودها می‌دانند.

لیلا تقی‌زاده، مادر طاها، می‌گویند که بیمارستان داروی پسرش را رایگان می‌دهد – هزینه هر نوبت معالجه در بیمارستان خصوصی حدود یکهزار و ۳۸۰ دلار است.

او می‌گوید که شوهرش یک کارگر ساده بقالی است و بدون کمک بیمارستان آنها هرگز از عهده این هزینه‌های گزاف بر نمی‌آمدند.

سقوط ارزش ریال، واحد پول ایران به‌شدت بر بهای داروهای وارداتی اثر گذاشته است.

توافق اتمی (برجام) تحریم‌های بین المللی را در قبال محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران برداشت، اما اکنون دیگر سرنوشت توافق نا معلوم است و تحریم‌های آمریکا بر سر جای خود بازگشته است.

درحالیکه آمریکا اصرار دارد که دارو و کالاهای انساندوستانه ازتحریم‌ها معاف هستند، محدودیت‌ها بر تجارت، باعث شده شرکت‌ها و بانک‌های سراسر جهان به معامله با ایران، از ترس تدابیر تنبیهی از سوی واشنگتن  رغبتی نشان ندهند. اینک دسترسی ایران به نظام بانکی بین المللی قطع شده است.

دکتر آراسب احمدیان، مدیر عامل موسسه «محک» (موسسسه خیریه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان) که از طریق کمک‌های اهدایی خیرین اداره می‌شود و حدود ۳۲۰۰۰ کودک زیر ۱۶ سال در سراسر ایران را تحت حمایت خود دارد، می‌گوید:

«بزرگترین نگرانی ما این است که کانال‌های ارتباطی ما به دنیای خارج بسته شده است. تحریم‌های بانکی نقل و انتقالات مالی را متوقف کرده و ما نمی‌توانیم از خارج کمک‌های خیرین را دریافت کنیم.»

این گزارش در ادامه به مشکلات کمبود دارو بویژه داروهای خاص اشاره می‌کند و با خانواده‌هایی که دست به گریبان تامین دارو برای عزیزانشان هستند، گفت‌وگو کرده است.

بسیاری از مردم از  روستاها در جست‌وجوی دارو به شهرهای بزرگتر می‌آیند. حسینقلی براتی، مرد ۴۸ ساله پدر سه فرزند است. او از گنبدکاووس ۵۵۰ کیلومتر راه را تا تهران آمده تا برای همسرش که مبتلا به لوکمیا است دارو تهیه کند.

حسینقلی می‌گوید که تا کنون نزدیک به ۷۷۰۰ دلار خرج بیماری همسرش کرده. او می گوید  هر چه را داشته فروخته و از دوست و خانواده اش هم پول قرض کرده است.

درباره بازتاب تنش‌های خلیج فارس در رسانه‌های جهان بیشتر بخوانید: