جنگ در خلیج فارس: خطری که هنوز محتمل است

دور جدیدی از تشدید تنش‌ در خلیج فارس پس از توقیف نفت‌کش ایرانی در جبل الطارق به دست بریتانیا و توقیف نفت‌کش بریتانیایی به دست ایران آغاز شده است. این تنش‌ها همچون تنش‌های میان ایران و آمریکا بازتاب زیادی در رسانه‌های بین‌المللی داشته است. تحلیلگران در یادداشت‌هایی در روزنامه‌ها و وب‌سایت‌های خبری گوناگون به این موضوع پرداخته‌اند. در زیر نگاهی می‌اندازیم به مهم‌ترین بخش‌های شماری از این یادداشت‌ها.

▪️ با بالاتر رفتن تنش‌ها، آیا امکان جنگ با ایران وجود دارد؟ ــ جان سی هولسمن

سیتی ای ام بریتانیا در بخش دیدگاه‌ها از دو متخصص می‌پرسد که آیا با افزایش تنش‌ها در منطقه  خلیج فارس، جنگ با ایران یک احتمال است؟

جان سی هولسمن، کارشناس سیاست خارجی و عضو اندیشکده شورای روابط خارجی می‌گوید: بله مطمئناً جنگ با ایران یک احتمال است. او توضیح می‌دهد که ایرانی‌ها با بالابردن هزینه‌ها و ریسک‌ها فکر می‌کنند می‌توانند اروپایی‌ها را ناچار کنند که به آمریکا فشار بیشتری بیاورند:

«آخوندها فکر می‌کنند با دردسر درست کردن در دریاها و آرام آرام کنار کشیدن از معامله هسته، می‌توانند اروپایی‌ها را تکان بدهند که که اقدام قاطعی کنند و دولت ترامپ را تحت فشار قرار دهند که از سیاست فشار حداکثری کنار بکشد.»

واقعیت با این برنامه ایران فاصله بسیار دارد - این را هولسمن می‌گوید. او معتقد است که احتمال محاسبه غلط و و جنگ در این سناریو همچنان هست. چرا که به نظر او سیاست خارجی موضوع محاسبه دقیق نیست بلکه پر از خطاهای انسانی است که بنا به آنها مسیر تغییر می‌کند.

جان رائین، مشاور ارشد در انستیتو بینالمللی مطالعات استراتژیک می‌گوید: نه. او توضیح می‌دهد که «دفاع از کشتی‌ها در خلیج فارس، هرچند که ممکن است پرتنش باشد، هنوز به جنگ منجر نشده است.»

او به تاریخ روابط ایران و غرب در ۴۰ سال گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید هردو طرف تنش‌ها را در زیر آستانه جنگ نگه داشته‌اند و معمولا به صورت غیر مستقیم باهم درگیر می‌شوند. ایران با پراکسی‌ها، نیروهای شبه‌نظامی و شرکای منطقه‌ای‌اش به غرب فشار می‌آورد و آمریکا هم با برنامه «فشار حداکثری» - به ویژه از طریق تحریم‌ها.

ایالات متحده آمریکا می‌داند که ایران می‌تواند از شبکه نیروهای شبه‌نظامی نزدیک به خود در منطقه برای حمله به نیروهای آمریکا و منافعش استفاده کند تا جنگ احتمالی را هم طولانی کند و هم پرهزینه. همچنین رهبران ایران می‌دانند که اگر جنگ شود می‌توانند همه چیز را از دست بدهند.

به همین دلیل به نظر جان رائین درگیری فعلی در زیر "آستانه" جنگ ادامه خواهند یافت اما جنگ نمی‌شود.

▪️ ترامپ برای حل بحران ایران باید مسیرش را عوض کند ــ سید حسین موسویان

سیدحسین موسویان، عضو ارشد سابق هیأت مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران و پژوهشگر فعلی دانشگاه پرینستون، در دیدگاهی برای نشریه آمریکایی «پولیتکو» نوشته که ترامپ اگر می‌خواهد از وضعیت پر تنش فعلی تغییر مسیر دهد و ایران را به پای میز مذاکره بکشاند، راهی ندارد مگر اینکه سیاست فشار حداکثری را کنار بگذارد.

حسینیان معتقد است که سیاست فشار حداکثری - شامل خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها- «ناکام» بوده‌اند.او می‌گوید رویکرد آمریکا در دولت ترامپ خصومت بین دو کشور ایران و آمریکا را افزایش داده است. توصیه او به آمریکا این است که سیاست‌های «قلدری و تحریم» را کنار بگذارد و «کانال‌های ارتباطی معتبر» را برای آغاز گفت‌وگو‌ها تعیین کند.

موسویان همچنین معتقد است که یکی از بزرگترین چالش‌ها برای آغاز هر مذاکره با ایران، یکدست نبودن آراء کابینه ترامپ با خود ترامپ در رابطه با ایران است. او به این اشاره می‌کند که نظرات چندین سیاست‌گذار کلیدی ایالات متحده از جمله جان بولتون - مشاور امنیت ملی ریاست جمهوری - با دیدگاه رئیس جمهوری در رابطه با ایران مغایرت دارد. موسویان می‌نویسد که «بولتون به دنبال درگیری نظامی و تغییر رژیم در ایران است.» در حالی که به نظر این نویسنده ترامپ تنها می‌خواهد میراث بارک اوباما در منعقد کردن قرار داد هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران را از بین ببرد و قراداد دیگری را با ایران امضاء کند.

از این رو موسویان به ترامپ پیشنهاد می‌کند که همراه با ایجاد راه‌های برای گفت و گو، تیم جدیدی را هم که آگاهی بیشتری در مورد واقعیت‌های سیاسی ایران و منطقه خاورمیانه دارند برای پیشبرد سیاست‌ها در رابطه با ایران انتخاب کند.

▪️ استدلال‌های حامی جنگ نیویورک‌تایمز علیه جنگ با ایران ــ گرگوری شوپاک

گرگوری شوپاک، مدرس مطالعات رسانه در دانشگاه گیولف‌ـ‌هامبر تورنتو در وب‌سایت تحلیلی‌ـ‌انتقادی «کامن‌دریمز» به انتقاد از سرمقاله‌های ضدجنگ نیویورک‌تایمز به خاطر استفاده آنها از ادبیات حامی جنگ می‌پردازد.

شوپاک مقاله را چنین آغاز می‌کند: «نیویورک‌تایمز از ابتدای ماه مه سال جاری پنج سرمقاله منتشر کرده است که به وجود آمدن امکان درگرفتن جنگ نظامی بین ایالات متحده و ایران را سرسختانه به نقد کشیدند. اما آنها در استدلال‌های ضدجنگ‌شان بسیار ضعیف‌اند، ایران را بدنام می‌کنند اما درباره آمریکا به این اندازه نکته‌سنجی نمی‌کنند و رفتار تهاجمی‌اش نسبت به ایران را مخفی می‌کنند.»

به باور نویسنده، این سرمقاله‌ها از همان ادبیات ضدایرانی بهره می‌برند که صداهای حامی جنگ. او برای اثبات ادعایش به پاره‌هایی از سرمقاله‌ها اشاره می‌کند که در یکی از آنها برای نمونه، ایران به داشتن تأسیساتی برای پیگیری برنامه تسلیحاتی هسته‌ای پیش از توافق هسته‌ای (برجام) متهم می‌شود که آنها را پس از برجام تغییر کاربری داده است. تهران همواره پیگیری برنامه ساخت تسلیحات اتمی را تکذیب کرده است و آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا ۲۰۰۷ خبر از دست برداشتن ایران از برنامه نظامی هسته‌ای دست‌کم از ۲۰۰۳ به بعد داده بودند.

در برخی دیگر از سرمقاله‌ها ایران یک «رژیم مستبد خاورمیانه‌ای» و «در حال کار بر سیستم‌های موشکی» توصیف شده که «از سازمان‌های تروریستی منطقه‌ای پشتیبانی می‌کند». یا یک «بازیگر خرابکار» که سپاه پاسداران‌اش «ابزار خشونت و ماجراجویی نظامی» است.

به گفته نویسنده، هیچ نهاد آمریکایی یا هیچ‌یک از اقدامات این کشور به شیوه‌ای مشابه به نقد کشیده نشده اند: «حمله به عراق به شیوه ارتش آمریکا، و مرگ یک میلیون تن در نتیجه آن، رفتار یک "بازیگر خرابکار" یا "ابزار خشونت و ماجراجویی نظامی" توصیف نمی‌شود؛ نگهداری از کودکان در قفس یا داشتن بزرگترین جمعیت زندانی‌ها مدارکی از وجود یک "رژیم مستبد" نیستند. تعریف نیویورک‌تایمز از "حمایت از سازمان‌های تروریستی منطقه‌ای" هر چه باشد، آشکارا حمایت از گروه‌های نژادپرست در لیبی، ویران‌کردن شهرهای سوری، .... جزء آن نیست.»

شوپاک می‌افزاید که تمام این توصیف‌ها درباره رژیم ایران در سرمقاله‌های ضدجنگ نیویورک‌تایمز باعث زدودن احساس عذاب وجدان خوانندگان می‌شود چون می‌توان آنها را به خاطر نشتافتن به خیابان و سازماندهی نکردن یک جنبش ضدجنگ علیه  جنگ با«یک بازیگر خرابکار» با «ماجراجویی‌های نظامی» بخشید.

نویسنده دیگر ایراد وارد بر سرمقاله‌های نیویورک‌تایمز را چنین صورت‌بندی می‌کند: «انگار آنچه رخ می‌دهد، به طور برابری هم تقصیر آمریکا ست و هم تقصیر ایران... اما مسأله آنقدرها تهدید "خطای در محاسبه از سوی هر یک از طرفین" نیست، بلکه محاسبات عمدی ایالات متحده برای تحمیل فلاکت بر ایرانی‌ها است.»

شوپاک به مقاله چنین پایان می‌دهد: «سرپوش گذاشتن بر اینکه کدام طرف مقصر یک جنگ یا امکان به وجود آمدن یک جنگ است، کار عامه مردم را برای تشخیص اینکه علیه چه کسی باید دست به سازماندهی زد، سخت می‌کند. این مشکل حادتر می‌شود وقتی تأثیرگذارترین روزنامه آمریکایی در حال مبهم‌سازی راه‌هایی است که واشنگتن از طریق آنها به تنش‌ها با ایران شدت بخشیده و دو کشور را به جنگی ویران‌گر نزدیک‌تر کرده است.»

▪️ روی عرشه رزمناوهای آماده حمله به ایران ــ دبورا هینز

گزارشگر اسکای‌نیوز همراه با شماری دیگر از گزارشگران به عرشه ناو هواپیمابر یو اس اس آبراهم لینکلن در دریای عرب و دیگر رزمناوهای کوچک‌تر آمریکایی دسترسی پیدا کرد و در گزارشی به بازتاب نظر فرماندهان نظامی بر عرشه کشتی پرداخت.

بر اساس این گزارش، «افسرها می‌گویند که مأموریت آنها بازداری نیروهای ایرانی از حمله به هدف‌های آمریکایی است. اما آنها همچنین آماده اند که حمله‌های تهاجمی انجام دهند، اگر چنین دستوری به آنها برسد.»

ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن هنوز از تنگه هرمز عبور نکرده است، علی‌رغم اینکه اعزام آن به خلیج فارس با تبلیغات فراوان ترامپ همراه بود.

مایکل بویل، فرمانده گروه رزمناو تهاجمی ۱۲، دراین‌باره گفته که می‌تواند ناو هواپیمابر را از تنگه عبور دهد اما ترجیح داده که در شمال دریای عرب بماند: «برای مأموریت ما اینجا که بازدارندگی است، در جایی هستیم که باید باشیم... ما در اینجا می‌توانیم به آنها [ایرانی‌ها] دسترسی داشته باشیم اما آنها توان این کار را ندارند.»

او درباره مأموریتش می‌گوید: «ما آماده دفاع از ایالات متحده و منافع ایالات متحده‌ایم، اگر از ما چنین بخواهند ... وظیفه‌ام است که اینجا باشم و آماده باشم تا در صورت نیاز بازداری کنیم و دفاع کنیم.» مأموریت این ناو می‌تواند تمدید شود اما فرمانده می‌گوید: «در این لحظه، هنوز صحبتی از تمدید مأموریت نشده است».

گروه رزمناو تهاجمی ۱۲ آوریل سال جاری برای مأموریتی هفت ماهه به خلیج فارس اعزام شد.

بر اساس این گزارش، ۶۸ هواپیما بر عرشه ناو هواپیمابر آبراهام لینکن حضور دارند. خدمه و خلبان‌ها در حالت آماده‌باش به سر می‌برند. انها اکنون در حال کمک به افزایش نظارت و بازرسی در و حول تنگه هرمز هستند و درباره حرکت و فعالیت‌های نیروهای ایرانی اطلاعات جمع می‌کنند.

بیل رید، فرمانده شاخه هوایی می‌گوید: «اگر کسی در حال انجام دادن کاری باشد که بی‌ثبات‌کننده است یا دست به اقدامی بزند که آزادی حمل و نقل دریایی را مختل کند، ما قطعاً آنجا خواهیم بود تا ویدئویش را برداریم.»

ایران اتهام آمریکا مبنی بر دست داشتن در حمله به نفت‌کش‌ها در خلیج فارس را رد کرده است.

مجموعه بازتاب تنش‌های خلیج فارس در رسانه‌های جهان: