تغییر آرایش نیروها در شمال سوریه چه پیامدهایی خواهد داشت؟

در حالی که نیروهای ترکیه و متحدان آنها در شش روز گذشته راه خود را به سمت شهرهای شمالی و شمال شرقی سوریه باز می‌کنند، روز یکشنبه، وزیر دفاع آمریکا، مارک اسپر اعلام کرد که دونالد ترامپ دستور داده که نیروهای باقی‌مانده آمریکایی از منطقه شمال سوریه خارج شوند. چراغ سبز نشان دادن ترامپ به ترکیه برای حمله به شمال سوریه آرایش متحدان منطقه‌ای را به طور کامل تغییر داده است.

ترامپ در واکنش به حمله ترکیه نوشت:

«هوشمندانه است که در این درگیری‌های شدید در اطراف مرز ترکیه درگیر نباشیم. آنهایی که به اشتباه ما را وارد جنگ‌های خاورمیانه کردند، هنوز هم در حال هول دادن ما برای جنگیدن هستند. آنها نمی‌دانند که چه تصمیمی بدی گرفته‌اند.»

این صحبت‌های ترامپ را رسانه‌های کرد به عنوان خیانت آمریکا به هم‌پیمان‌هایشان در نیروهای سوریه دمکراتیک (ق س د) عنوان کردند - نیروهایی که بیش از پنج سال است به همراه نیروهای آمریکایی با گروه دولت اسلامی (داعش) در شمال سوریه می‌جنگند و نزدیک به ۱۱ هزار نفر از آنها در این جنگ‌ها کشته شده‌اند.

هم‌زمان با خبر بیرون کشیدن نیروهای آمریکایی از شمال سوریه، نیروهای سوریه دمکراتیک اعلام کردند که برای حفظ مرزهایشان با دولت بشار اسد توافق کرده‌اند و  ارتش دولت سوریه برای مقابله با حملات ترکیه به آنها کمک خواهد کرد.

این دو موضوع آرایش نیروهای متحد در شمال و شمال شرق سوریه را در یک شب تغییر داد. با خروج نیروهای آمریکایی از شمال سوریه آنها دیگر در منطقه‌ای که برای امنیت و ثبات آن هزینه بسیار کرده بودند حضور نخواهند داشت تا نقشی ایفا کنند. از طرفی دولت بشار اسد (و به همین ترتیب ایران و روسیه) می‌توانند در منطقه‌ای که پیش از این آن را به نیروهای سوریه دمکراتیک از دست داده بودند قدرت بیشتری بگیرند.

به نظر بسیاری از ناظران سیاسی از جمله ست فرانتزمن، استراتژی ایالات متحده در سوریه مدت‌هاست که تحت تأثیر تفکر کوتاه‌مدت کابینه دونالد ترامپ قرار گرفته است. در حالی که روسیه، ترکیه و ایران به دنبال اهداف بلندمدت خود بوده‌اند - از جمله کنترل آرایش قدرت و جمعیت در منطقه هم‌مرز با ترکیه و محدود کردن قدرت نیروهای نظامی بیشتر کرد مانند نیروهای سوریه دمکراتیک و یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ). در زیر چکیده شماری از تحلیل‌ها پیرامون حمله ترکیه به شمال و شمال شرق سوریه و تغییر آرایش قدرت در این منطقه را بخوانید:

▪️ احتمال بازگشت داعش به شمال سوریه - هوبرارد، سویج، اشمیت و کینگزلی

بن هوبرارد، چارلی سویج، اریک اشمیت و پاتریک کینگزلی در مقاله‌ای که برای "نیویورک تایمز" نوشته‌اند، سیاست دونالد ترامپ برای پشت کردن به متحدان کرد آمریکا را نقد کرده‌اند. آنها می‌نویسند که برای پنج سال نیروهای آمریکایی در سوریه با نیروهای سوریه دمکراتیک همکاری‌های نظامی می‌کردند که هم با گروه دولت اسلامی بجنگند و هم نفوذ ایران و روسیه و دولت بشار اسد را در بخش‌های بیشتر کردنشین شمال سوریه محدود کنند.

تغییر سیاست ترامپ و دستور او برای خروج باقی نیروهای آمریکایی از شمال سوریه به نظر این نویسندگان قدرت آمریکا در منطقه و نقش این کشور را برای مشخص کردن آرایش جمعیتی منطقه در آینده به خطر می‌اندازد و منطقه را به بشار اسد، ایران و روسیه تحویل می‌دهد.

این سیاست ترامپ در تنها گذاشتن نیروهای دمکراتیک سوریه، دستاوردهای پیروزی آمریکا علیه دولت اسلامی در مناطق شمال سوریه را هم به خطر می‌اندازد و به نظر نویسندگان "به طور بالقوه" راه را برای بازگشت شبه‌نظامیان افراطی مانند داعش باز می‌کند. چرا که با وجود شکست نیروهای گروه دولت اسلامی، هنوز سلول‌های حامی گروه‌های افراطی در منطقه شمال سوریه هستند.

▪️ ناسازگاری سیاست وزارت خارجه و دفاع آمریکا در قبال کردها - ست فرانتزمن

ست فرانتزمن که پنج سال است تقاطع سیاست‌های نظامی در جنگ داخلی سوریه را مطالعه می‌کند برای روزنامه اسرائیلی "جروزالم پست" نوشته است که سیاست به حال خود رها کردن نیروهای هم‌پیمان آمریکا در شمال سوریه ناشی از یک ناهمگونی در برنامه‌ریزی‌های بلندمدت آمریکا برای نیروهای سوریه دمکراتیک (ق‌س‌د) هم در کابینه باراک اوباما و هم در کابینه دونالد ترامپ است.

به نظر فرانتزمن جایی میان سیاست‌های مختلف آمریکا در سوریه از جمله حمایت از ارتش آزاد سوریه، فشار سیاسی در ژنو برای انتقال قدرت از بشار اسد به گروه‌های مخالف او، و در نهایت سیاست "اول آمریکا"ی کابینه دونالد ترامپ که در آن خروج نیروهای آمریکا از سوریه از بهار ۲۰۱۸ مطرح شد، پنتاگون کماکان مشغول حمایت و آموزش بیش از ۱۱۰ هزار نیروهای سوریه دمکراتیک بوده است و کماکان هم آنکارا با این موضوع مشکل سیاسی و امنیتی داشته است.

او با اشاره به اینکه یک مقام وزارت خارجه آمریکا روز جمعه نیروهای سوریه دمکراتیک را که همکاران نیروهای آمریکایی در جنگ با گروه "دولت اسلامی" (داعش) بودند به حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) مرتبط دانست این احتمال را مطرح می‌کند که وزارت خارجه آمریکا و وزارت دفاع آمریکا دو نگاه ناسازگار باهم نسبت به نیروهایی دارند که خود آمریکا تا مدت‌ها از آنها در جنگ با داعش حمایت کرده و به آنها آموزش هم داده است.

سال‌ها دولت آمریکا این اتهام را که یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ) شاخه نظامی حزب اتحاد دموکراتیک و مرتبط به پ‌ک‌ک هستند را به طور قطع رد کرده است. اما اکنون یک تغییر در رتوریک سیاسی صورت گرفته و نیروهایی که سال‌ها در کنار آمریکا در بخش‌هایی از شمال سوریه با نیروهای اسلام گرای افراطی جنگیده‌اند یک‌شبه "تروریست" شده‌اند.

هم‌زمان با این تغییر رتوریک سیاسی در وزارت خارجه آمریکا، ست فرانتزمن می‌نویسد که نگاه سیاسی وزارت دفاع آمریکا به نیروهای سوریه دمکراتیک کاملاً متفاوت است. او به نوشته لارا سلایمن، خبرنگار پنتاگون روزنامه "فارن پالسی"، استناد می‌کند که نوشته که افسران ارتش آمریکایی که همراه با نیروهای سوریه دمکراتیک جنگیده‌اند آنها را "گروهی از مبارزان پرشور و بی‌باک" توصیف کرده‌اند که با "ارزش‌های آمریکایی" زندگی می‌کنند.

فرانتزمن می‌نویسند:

«به ندرت در تاریخ ایالات متحده، دو بخش از دولت آمریکا چنین دیدگاه‌های متناقضی داشته‌اند.»

او در ادامه هم با انتقاد از کابینه بارک اوباما و هم با انتقاد از کابینه دونالد ترامپ می‌نویسند که «سیاست سوریه احتمالاً یکی از جدی‌ترین شکست‌ها در برنامه‌ریزی ایالات متحده در سیاست خارجی است.» چرا که تا آخرین لحظه قبل از اینکه ترکیه بمباران نیروهای سوریه دمکراتیک را آغاز کند نیروهای آمریکایی مشغول کار با این گروه بودند. ایالات متحده هرگز ماهیت بحرانی شرایط را چه به نیروهای دمکراتیک سوریه و چه به سایر متحدان خود از جمله ناتو منتقل نکرده است. احتمال این هم وجود دارد که آمریکا داده‌های امنیتی در مورد نیروهای سوریه دمکراتیک را با آنکارا به اشتراک گذاشته باشد.

به نظر فرانتزمن تنها نتیجه‌ای که می‌شود گرفت این است که این ناسازگاری سیاسی در برخورد با نیروهای سوریه دمکراتیک به خاطر عدم شفافیت آمریکا و بی‌برنامگی بلندمدت کابینه ترامپ در رابطه سیاسی‌اش با این نیروها باشد. آمریکایی که ابتدا بودجه بسیاری را برای آموزش این نیروها خرج کرد و تغییر نام‌ و آرایش قومی‌شان از یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ) به نیروهای سوریه دمکراتیک را ممکن کرد، سپس این نیروها را مانند شرکایی موقتی رها می‌کند تا ترکیه آنها را نابود کند.

نتیجه به نظر فرانتزمن برای خود آمریکا هم اسفناک خواهد بود - بمباران و تخریب مناطقی که آمریکا سال‌ها برای تثبیت و آزادسازی آن کار کرده بود و احتمال قدرت گرفتن مجدد داعش در شمال سوریه.

▪️ مصونیت برای جنایت‌های جنگی هزینه را برای جانیان کم کرده است - سیمون تیزدال

سیمون تیزدال در گاردین در مورد سویه بحران انسانی حمله ترکیه به نیروهای سوریه دمکراتیک می‌نویسد و در مورد جنایت‌های جنگی ابراز نگرانی می‌کند. او می‌گوید که  رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه و همتاهای آمریکایی و سوری‌اش دونالد ترامپ و بشار اسد و همچنین نیروهای هوایی روسیه و آمریکا و شبه‌نظامیان شورشی همه و همه دستی در جنایات‌های جنگی در سوریه داشته‌اند اما آنچه برای همه آنها مشترک است این است که "بعید است که مورد تعقیب قضایی" قرار بگیرند. این مصونیت جانیان جنگی حالا که ترکیه حملات نظامی به بخش‌های بیشتر کردنشین سوریه گسترش داده جای نگرانی دارد.

او به کشتار ۹ نفر غیرنظامی توسط شبه‌نظامیان أحرار الشرقیه اشاره می‌کند که درست چند روز پس از حمله ترکیه در نزدیکی تل أبیض (نام کردی: گری­ سپی) اتفاق افتاد. این گروه که اکنون تحت حمایت ترکیه است پیش از این نیز متهم بوده که در حمله نظامی ترکیه به عفرین در سال ۲۰۱۸ (تحت عنوان عملیات شاخه زیتون) مسئول کشتن غیرنظامی‌ها، آدم ربایی و غارت بوده است.

در عمل به نظر تیزدال این گونه جنایت‌های جنگی در منطقه شامل مصونیت شده‌اند و تنها سازمان‌های مستقل حقوق بشری مانند دیدبان حقوق بشر، عفو بین‌الملل و دیدبان حقوق بشر سوریه و مانند آنها هستند که این جنایت‌ها را مستندسازی می‌کنند.

اما نویسنده گاردین معتقد است که این روند ممکن است تغییر کند و چندین پرونده قضایی در آلمان و فرانسه در سال جاری برای پیگرد حقوقی کسانی که در جنایت‌های جنگی و شکنجه در دولت بشار اسد دست داشته‌اند امید برای پایان مصونیت جانیان جنگی را بیشتر کرده است.

▪️ نزدیک‌تر شدن به ترکیه به نفع آمریکاست - طلحه عبدالرزاق

طلحه عبدالرزاق، پژوهشگر موضوعات امنیتی خاورمیانه و مقابله با تروریسم  برای "تی‌آر‌تی ورلد" از بازنمایی رسانه‌ای "روژاوا" و نیروهای سوریه دمکراتیک انتقاد می‌کند. او از جمعیت عرب و ترکمن ساکن منطقه "روژاوا" می‌نویسد و می‌گوید بازنمایی منطقه "روژاوا" به عنوان یک موجودیت یکپارچه کرد تخیل غربی‌هاست تا واقعیت. ایت تخیل با این روایت شیفتگی ناگهانی غربی‌ها از "ثبات" و "خیانت نکردن به متحدین" پیوند خورده است. او می‌پرسد که آیا غرب هرگز خاورمیانه را بی‌ثبات نکرده است؟ یا پیش از این "هرگز به هیچ یک از اصطلاح متحدانش خیانت نکرده است؟

برای عبدالرزاق حمله ترکیه به منطقه تحت کنترل نیروهای سوریه دمکراتیک با این استدلال قابل توضیح است که ترکیه آنها را شاخه‌ای از یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ) و مرتبط به پ‌ک‌ک می‌داند. حمایت آمریکا از ترکیه هم با این استدلال قابل توضیح است که آمریکا ترکیه را متحد بهتری ارزیابی کرده است.

او همچنین معتقد است که یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ) هرگز متحد آمریکا نبودند بلکه برای آمریکا ابزار بودند. عبدالرزاق می‌نویسد که اکنون که تهدید داعش تا حد زیادی از بین رفته است و یا حداقل محدودشده، به نفع واشنگتن است که به "متحد واقعی" خود یعنی ترکیه نزدیک شود. به دلیل اینکه ترکیه یک بازیگر دولتی است، در منفعت‌رسانی به ایالات متحده در سراسر جهان سهم داشته و از نظر اقتصادی هم می‌شود با او تجارت کرد.

▪️ زنان شمال شرق سوریه در آستانه از دست دادن دستاوردهایشان - سالومه اندرسون

سالومه اندرسون روزنامه‌نگاری که به تبعات جنگ علیه داعش برای حاشیه‌های اجتماعی از جمله زنان، کودکان و پناهندگان توجه دارد در مقاله‌ای برای نشریه "لی‌لی" به دستاوردهای منطقه "روژاوا" در به بازی گرفتن زنان در مشارکت سیاسی و اجتماعی و اقتصادی اشاره می‌کند. او معتقد است که حمله نظامی ترکیه به شمال سوریه منجر به "کشتار بیشتر و خشونت جنسی" خواهد شد و تهدیدی برای حقوق زنان در منطقه است.

او با اشاره باورهای نیروهایی شبه‌نظامی سوری که با ترکیه در حمله به نیروهای سوریه دمکراتیک هم‌پیمان شده‌اند، قدرت گرفتن اسلام‌گرایی افراطی در شمال سوریه را تهدیدی برای زنان می‌داند. و با توجه به نقشی که نیروهای شبه نظامی افراطی در همکاری با ارتش ترکیه ایفا می‌کنند احتمال قدرت گرفتن آنها بالاست.  احتمال "بازگشت به سوء استفاده و خشونت جنسی" به نظر اندرسن نگران کننده است - احتمالی که با فرار زندانیان داعش از زندان‌ها پس از حملات ترکیه حتی بیشتر هم شده است.

او روژاوا را بهشت زنان نمی‌داند و معتقد است زنانی که برای قدرت گرفتن در جبهه‌های نظامی جنگیده‌اند پس از تشکیل خودگردانی در شمال سوریه در مشارکت سیاسی و اجتماعی امتیازهایی گرفته‌اند. این با وجود مبارزات هر روزه آنها با مردسالاری فرهنگی‌ای است که با آن مواجه هستند. با این وجود، تلاش زنان شمال سوریه برای ایجاد جامعه‌ای که در آن برابری جنسیتی ممکن شود قابل توجه است و واقعیت این است که پایداری این دستاوردها اکنون به خطر افتاده است.

آخرین بازتاب‌های حملات نظامی ترکیه به شمال سوریه: