گرمایش زمین: سطح اکسیژنِ اقیانوس‌ها به سرعت کاهش می‌یابد

بنا بر یک گزارش منتشرشده در نشست مقابله با تغییرات اقلیمی سازمان ملل در مادرید اسپانیا، اکسیژن اقیانوس‌ها به دلیل گرمایش زمین به شکل شتابانی رو به کاهش است. این اتفاق زیست‌بوم دریایی را با خطرات جدی روبه‌رو کرده است. علی‌رغم انتشار روزانه اخبار مربوط به تهدیدهای تغییرات اقلیمی برای آینده بشر، به گفته گرتا تونبرگ، فعال نوجوان محیط زیستی سوئدی، رهبران جهان هنوز «اضطرار بحران اقلیمی» را درنیافته اند.

«اتحادیه بین‌المللی حفظ طبیعت» شنبه ۷ دسامبر / ۱۶ آذر با انتشار گزارشی اعلام کرد که سطح اکسیژن در اقیانوس‌های سیاره بین سال‌های ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۰ حدود دو درصد کاهش یافته است.

بر اساس این گزارش که ۶۷ دانشمند از ۱۷ کشور در تهیه آن دست داشته اند، بخش اعظم اکسیژن‌زدایی اقیانوس‌ها حاصل تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین است. افزایش گرمای آب میزان حل‌پذیری اکسیژن در آن را کاهش می‌دهد.

از میانه قرن بیستم تاکنون، اقیانوس‌ها ۹۳ درصد گرمای مرتبط با انتشار گازهای گلخانه‌ای به دست بشر را در خود جذب کرده‌اند. اگر این گرما قرار بود لایه‌های پایینی اتمسفر در خشکی را گرم کند، اکنون با افزایش دمایی ۳۶ درجه‌ای (سانتیگراد) مواجه شده بودیم.

با این وجود، دیگر فعالیت‌های انسانی نیز در این پدیده نقش دارند. ریخته‌شدن پساب دارای کودهای کشاورزی در دریاها یکی از این فعالیت‌هاست.

اگرچه سطح اکسیژن در اقیانوس‌ها به طور متوسط دو درصد کاهش یافته است، میزان اکسیژن و از دست رفتن آن در همه‌جا یکسان نیست. آب‌های آزاد در برخی مناطق استوایی بین ۴۰ تا ۵۰ درصد از اکسیژن خود را از دست داده اند.

از سوی دیگر، دانشمندان هشدار می‌دهند که از دست رفتن این میزان اکسیژن می‌تواند چرخه طبیعی عنصرهایی همچون نیتروژن و فسفر را در سطح سیاره به خطر بیندازند. این عناصر برای بقای حیات بر زمین ضروری هستند.

اما این تنها اثر گرمایش جهانی زمین بر اقیانوس‌ها نیست. با افزایش گاز گلخانه‌ای دی‌اکسیدکربن در اتمسفر، میزان جذب آن در آب‌ها نیز افزایش می‌یابد و به اسیدی‌ترشدن دریاها می‌انجامد. بالارفتن میزان اسیدیته اما می‌تواند پوسته سخت جاندارانی همچون صدف و خرچنگ و میگو را تحلیل ببرد و آنها را در معرض نابودی قرار دهد. دانشمندان این اثر تغییرات اقلیمی را «پوکی استخوانِ دریا» (استئوپروز دریا) خوانده‌اند.

گرمایش جهانی به ذوب یخ‌ها و افزایش سطح آب دریاها نیز انجامیده است. هرچند گرمایش دریاها به خودی خود باعث افزایش حجم آب می‌شود و به گفته دانشمندان، حدود یک سوم افزایش سطح آب دریاها به دلیل این انبساط است.

جهان در وضعیت اضطراری اقلیمی

این گزارش در جریان اجلاس اقلیمی سازمان ملل (COP25) ارائه شد که ۲ تا ۱۳ دسامبر در مادرید اسپانیا در حال برگزاری است. دانشمندان آن را یکی از نمونه‌های «طبقه جدیدی» از اثرات سوء گرمایش زمین خوانده‌اند.

شیلی ریاست دوره‌ای گفت‌و‌گوهای اقلیمی را بر عهده دارد. قرار بود نشست آتی اقلیمی سازمان ملل در سانتیاگو در شیلی برگزار شود اما اعتراض‌های گسترده ضددولتی باعث شد که رهبران این کشور نشست را لغو، و میزبانی آن را به اسپانیا واگذار کنند.

سازمان ملل در آستانه این نشست در گزارشی اعلام کرد که گرمایش جهانی زمین رو به افزایش است و قدرت‌های جهانی تلاشی برای مقابله با آن انجام نمی‌دهند.

این بی‌توجهی باعث شده است که حتی در صورت عمل تمام کشورها به تعهدات برآمده از توافق اقلیمی پاریس (۲۰۱۵)، باز هم متوسط درجه حرارت زمین نسبت به دوران پیشاصنعتی بین ۳,۴ تا ۳,۹ سلسیوس افزایش یابد و تأثیرات ویرانگر تغییرات اقلیمی را به همراه آورد (نمودار ۱).

همان طور که در نمودار ۱ نشان داده شده، جهان باید به سمت خط آبی روشن زیرین پیش برود تا افزایش درجه حرارت زیر ۱,۵ درجه باقی بماند. برای باقی ماندن زیر ۲ درجه، خط نارنجی مسیر را نشان می‌دهد. اگر بزرگ‌ترین دستاورد دیپلماسی اقلیمی، یعنی معاهده پاریس شرط باشد، باز هم درجه حرارت تا پایان قرن بیش از ۲ درجه افزایش خواهد یافت (خطوط سبز) و اگر هیچ تغییری در سیاست‌های پیشین انجام ندهیم، خط سیاه سرنوشت سیاره را رقم می‌زند. سیاست‌های کنونی هم چندان بهتر نیستند و خط ارغوانی آنها را نمایندگی می‌کند.

هزاران فعال محیط زیست جمعه ۶ دسامبر / ۱۵ آذر در اعتراض به این بی‌توجهی در خیابان‌های مادرید تظاهرات کردند.

گرتا تونبرگ، فعال نوجوان محیط زیست و الهام‌بخش جنبش «جمعه‌ها برای آینده»، یک شبکه فراملی از دانش‌آموزان حامی محیط زیست، جمعه ۶ دسامبر در سخنانی در جمع معترضان گفت که دولت‌ها کاری برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نکرده‌اند:

«من واقعاً امیدوارم که COP25 به چیزی انضمامی دست پیدا کند و آگاهی مردم را افزایش بخشد و رهبران جهان و صاحبان قدرت اضطرار بحران اقلیمی را درک کنند، زیرا هم‌اکنون به نظر نمی‌رسد که آن را درک کرده باشند».

اشاره تونبرگ به آخرین گزارش سازمان ملل درباره افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان بود. پس از امضای توافق پاریس در ۲۰۱۵ تا کنون، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای نه تنها کاهش نیافته، که چهاردرصد بیشتر شده است.

رهبران جهان ۲۰۱۵ در پاریس با امضای توافقی اقلیمی متعهد شدند که افزایش دمای هوای سیاره نسبت به دوران پیشاصنعتی را «تا حد خوبی زیر دو درجه سلسیوس» نگه دارند.

کارشناسان و فعالان محیط زیست و متخصصان پنل اقلیمی سازمان ملل نسبت به نابسنده‌بودن توافق پاریس هشدار داده‌اند و می‌گویند که افزایش دمایی بیش از ۱,۵ درجه تمام تأثیرات ویرانگر تغییرات اقلیمی را به همراه خواهد آورد. از سوی دیگر، برای رسیدن به هدف ۱,۵ درجه، باید از ۲۰۲۰ به آن سو سالانه ۷,۶ درصد از انتشار گازهای کربنی در سطح جهان کاسته شود.

با این وجود، بسیاری از دولت‌ها نسبت به تعهدات توافق پاریس بی‌توجه‌اند و ایالات متحده نیز خروج از این توافق را اعلام کرده است. ۱۰ کشور دیگر از جمله ایران و عراق و ترکیه نیز توافق پاریس را رسماً تصویب نکرده اند.

جدول زیر بر اساس تعهدات اعلام‌شده کشورها به سازمان ملل برای مقابله با تغییرات اقلیمی ساخته شده است. همان‌طور که مشخص است، دولت جمهوری اسلامی هیچ تلاشی در راستای مقابله با تغییرات اقلیمی نمی‌کند.

تغییرات اقلیمی زمین را به یک وضعیت اضطراری اقلیمی فرو برده است. نمایندگان پارلمان اروپا پنج‌شنبه ۷ آذر / ۲۸ نوامبر اعلام کردند که «در اروپا و در سطح جهانی یک وضعیت اضطراری زیست‌محیطی و اقلیمی» در کار است و اتحادیه اروپا «متناسب با آن دست به عمل خواهد زد».

متخصصان سازمان ملل در چهار گزارش هشداردهنده در یک سال اخیر نسبت به پیامدهای وخیم گرمایش جهانی هشدار داده‌اند: تأثیرات تغییرات اقلیمی یعنی خشکسالی، قحطی، مهاجرت‌های اقلیمی انبوه، بیابان‌زایی،‌ پدیده‌های اقلیمی حاد،‌ سیل، خسارت‌های اقتصادی، آتش‌سوزی‌های طبیعی گسترده و بسیاری موارد دیگر که به گفته سازمان ملل به «آپارتاید اقلیمی» ختم خواهد شد.

در همین زمینه: