اعتراضات: از کجا، به کجا؟
رقیه دانشگری − روند کلی حرکت‌های اعتراضی چنین بوده است: به خواسته‌های اصلی زحمتکشان جامعه نزدیک تر شده‌اند، از شرکت در انتخابات و انتخاب بد در برابر بدتر به سطح امروز رسیده‌اند که شعارها مستقیماً خامنه‌ای و کل دستگاه حکومتی را نشانه گرفته‌اند.
«روند کلی حرکت‌های اعتراضی چنین بوده است: به خواسته‌های اصلی زحمتکشان جامعه نزدیک تر شده‌اند، از شرکت در انتخابات و انتخاب بد در برابر بدتر به سطح امروز رسیده‌اند که شعارها مستقیماً خامنه‌ای و کل دستگاه حکومتی را نشانه گرفته‌اند.»
گفت‌وگو با رقیه دانشگری
■ اعتراضات آبان ۱۳۹۸ را برآمده از چه عواملی می‌دانید؟
رقیه دانشگری: اعتراضات ۹۸ را برآمده از فشار فقر و استیصال بر لایه‌های کم درآمد جامعه است. گرانی بنزین و وحشت از تبعات آن مستقیماً گروه‌هایی از جامعه را متأثر کرده است که شغل و معیشت آنها در خطر است. تحریم اقتصادی آمریکا و سیاست‌های اقتصادی نامردمی و کژوکوژ حکومت اسلامی دو پایه‌ی اصلی پدید آمدن چنین وضعی و فقر سیاه در کشور است دوعاملی که بیش ازسه چهارم اهالی ایران را نیازمند کمک‌های معیشتی دولت کرده است. مرگ و میر بیش از۸۰ نفر از مردم شهر و روستا تنها بر اثر آنفلوانزای اخیر در ایران تازه‌ترین فاجعه‌ی زیستی ویک سند تکان‌دهنده از فقر و تباهی امکانات سلامت و معیشت مردم است.
سیاست‌های اقتصادی جمهوری اسلامی سیاستی شتر-گاو-پلنگ است؛ حتا اگر به تمامی هم تابع قوانین بازار آزاد، نئولیبرالیسم و مکتب شیکاگو بود، باز این مصیبت را بر سر مردم آوار نمی‌کرد. نئولیبرالیسم که این روزها بر سرزبان‌ها است، در کل جهان مایه‌ی ادبار میلیون‌ها ساکنان کره‌ی زمین شده است. از همین رو اعتراضات گسترده‌ای را نیز در کشورهای مختلف آسیایی و اروپایی برانگیخته است. اما در ایران اقتصاد رانتی-مافیایی، قدرت موازی جناح‌های حکومتی و رقابت‌های آنها بر سر چاپیدن مردم، امتیازبری‌های ناشی از موقعیت خانوادگی و مقام‌های دولتی، ساختار غیرشفاف سیاست خارجی در بده‌بستان‌های اقتصادی و سیاسی با دولت‌های و غربی و کشورهای دیگر، اقتصاد ایران را به کلی ناتوان و به تبع آن سفره‌های مردم را تهی کرده است. می‌توان گفت که نئولیبرالیسم در ایران زیر عبا و قبای ملایان شکل و شمایل ناقص‌الخلقه‌ای پیدا کرده است. چنین وضع بلبشویی در عرصه‌ی اقتصاد، ازطرفی فلاکت آفریده و از طرف دیگر دست عوامل حکومتی و مسئولان امور را در عوام‌فریبی و گریز از مسئولیت باز گذاشته است. کشورشده است صحنه‌ی نمایش تکراری و نخ نمای "که بود که بود من نبودم".
■ چه ربطی می‌بینید میان اعتراضات دی ماه ۱۳۹۶ و اعتراضات آبان ۱۳۹۸؟
این اعتراضات ادامه‌ی اعتراضات سال ۹۶ است اما بادامنه‌ی گسترده‌تر و مضمون رادیکال‌تر.
اعتراضات مردمی درایران، درهردوره با مضامین وترکیب اجتماعی گوناگون، حلقه‌های زنجیری هستند که به ظاهر گسسته از هم اما مرتبط با هم، درادامه‌ی هم و به طور ادواری رخ می‌دهند. پیوستگی آنها در رویکرد مشترک شان است که نارضایتی از بخشی از حکومت یا کل آن است.
روند کلی حرکت‌های اعتراضی چنین بوده است: به خواسته‌های اصلی زحمتکشان جامعه نزدیک تر شده‌اند، از شرکت در انتخابات و انتخاب بد در برابر بدتر به سطح امروز رسیده‌اند که شعارها مستقیماً خامنه‌ای و کل دستگاه حکومتی را نشانه گرفته‌اند.
■ ترکیب اجتماعی نیروهای اصلی شرکت کننده در این اعتراضات را چه می‌دانید؟
شرکت‌کنندگان در این دور از مبارزات خیابانی عمدتاً ترکیبی هستند از میان تهیدستان و گروه‌های کم درآمد جامعه. خصلت آنها برخلاف گذشته مطالبه‌محوری نیست. آنها معترض‌اند، به جان آمده‌اند، از حکومت نمی‌خواهند که این یا آن کار را برای‌شان بکند. ازهیچ جناح حکومتی توقع ندارند. آنها دیگر به پاسخگویی حکومتگران نیز بسنده نمی‌کنند. حنای "خادم وخائن" شمردن حکومتیان هم دیگر در میان آنها رنگی ندارد. آنها در برابر گرانی و فقر و سیاست‌های فقرآفرین جمهوری اسلامی طغیان کرده‌اند. آنها می‌خواهند این جمهوری باهمه‌ی اعوان وانصارش برود.
جوان‌ها دراین اعتراضات فعال هستند، چون:
− گرانی بنزین شغل و درآمد بخش بزرگی از آنها را به خطر انداخته است.
− به دلیل آشنا بودن با جهان مجازی و داده‌های آن، از جنبش‌ها و اعتراضات هم‌سن وسال‌های خود در کشورهای دیگر ازجمله کشور همسایه، عراق، آگاه هستند و از این جنبش‌ها تأثیر می‌پذیرند.
− شور وانرژی دارند؛ در حرکت‌های خیابانی قدرت جاخالی دادن و فرار یا دفاع از خود را دارند.
− برخی جوانان آگاه در میان آنها هستند که از فرصت‌های مناسب برای نشان دادن اعتراضات جمعی استفاده‌ی احسن می‌کنند.
■ چشم‌انداز را چه می‌بینید؟
اصلاح‌طلبی به پایان رسیده است. دیگر حتّا خاتمی و موسوی و کروبی مورد اعتماد نیستند. من خودِ آنها را ذخیره‌های رژیم می‌دانم برای روز مبادا. حکومت هم دیگر به ادامه‌ی حاکمیت خود امید ندارد. از این رو احتمال آن می‌رود که یک دور هم با ورق موسوی -خاتمی-کروبی بازی کند. اما ظرفیت جنبش را فراتر از آن می‌دانم که یک دور دیگر وارد این بازی شود.
خیزش‌های گسترده‌تر خیابانی و اعتصابات کارگری را در دوره‌های آتی بیشتر محتمل می‌دانم. خطر پرتاب شدن رضا پهلوی به میدان با حمایت آمریکا، یا رهبری جریان‌هایی چون "شورای گذار" به کمک غرب منتفی نیست. اگر چپ به موقع نجنبد این خطر جدی است.
باتوجه برشدت ودامنه‌ی سرکوب وکشتار رژیم در این دور ازاعتراضات، ممکن است شاهد مبارزات مسلحانه در کردستان، سر برآوردن جنبش‌های پارتیزانی در جنوب کشور و دیگر مناطق حساس ونیز تلاش عده‌ای ازجوانان برای دستیابی به سلاح گرم در دفاع از خود در دوره‌های بعدی خیزش باشیم.
در برابر سرکوب، جامعه مدتی عقب نشینی خواهد کرد و این بار با آمادگی بیش تری به میدان خواهد آمد.
امید خودم به جنبش میلیونی مردم و اعتصابات کارگری است.
ایرج فرزاد − سؤال مُهمی که پیشاروی ماست، دورنما و چشم انداز سیر تحولات آینده است.
رضا علامه‌زاده − هنرمندان مسئولیت دائمی اجتماعی دارند. صدای همبستگی آنها با معترضان اما دیرهنگام بلند شد.
مسعود باستانی − بحث درباره خشونت در آبان ۹۸
شهریار مندنی‌پور - پس از سالیان سال تحقیر، ایرانیان دوباره دارند حس می‌کنند که خود قهرمانِ خودند. در این میانه، دختران و زنان ایران شاهکارند. اسطوره گردآفرید کمرنگ می‌شود و حماسه اینان رنگین‌تر.
حسن زرهی − ما "جماعتِ هنرمند"ی داریم که در حلقه های دولتی مشغول کار و معیشت‌اند، و به آنها خوراک ماندگاری و به مردم "سرگرمی مجاز " می دهند، حق است در موردهایی که رژیم به مردم تعدی مضاعف می کند، آنها نیز از ارباب نان و جهان خویش بپرسند که چرا بر مردم چنین جور و تعدی روا می‌دارد.
سعید رهنما − جمهوری اسلامی در حال مرگ است، اما متاسفانه مرگی بسیار کُند و بطیء، وسخت نیازمندِ کمک تا هر چه زود تر به زندگی اش پایان داده شود.
اصغر ایزدی - در دفاع از شعار دانشجویان: ” ایران، فرانسه، عراق، لبنان، شیلی…مبارزه یکی است؛ سرنگونی نئولیبرالیسم”.
محمود روغنی - مشکل ناپیوستگی و فقدان رهبری در خیزش‌های حاشینه نشینان جغرافیایی و اجتماعی در ۴۰ سال گذشته.
امین بزرگیان − در چند روز گذشته بیانیه‌ای را از «نخست‌وزیر دولت دهه شصت» خواندیم که متن آن در اوج نزدیکی به سرکوب‌شدگان و دوری از میراث‌داران آن سالهای سیاه است.
ایمان گنجی ــ نسبت اجتماعی برساخته جمهوری اسلامی در هیچ کدام از نسل‌هایش دیگر توان ساختن انسجام اجتماعی را ندارد. ارزش‌هایی که لایه‌لایه بدن حاکم را می‌پوشاندند، مرده اند. پادشاه لخت است، و همین‌قدر عصبانی و پرخاش‌جو.
سعید صادقی – قابل توجه‌ترین نامی که در اتفاقات اخیر از جانب متحدان و طرفداران حکومت برای معترضان جعل شد «غیرعادی» بود. غیرعادی اما نه یک نام در کنار دیگر نام‌ها که نام تمامی نام‌های مخالفین است، از منافق و فتنه‌گر گرفته تا اغتشاشگر و شرور. غیرعادی فرض کردن مقدمه نامگذاری مخالفان است؛ و نامگذاری مرحله بالینی سرکوب به شمار می‌رود.
فاطمه اختصاری − تأثیری که نمایش شجاعت و آزادگی یک زن در میان شلیک گلوله‌ها و گاز اشک‌آور بر دیدگاه مردان حاضر دارد، عمیق و طولانی خواهد بود. تصویری متفاوت که می‌تواند تمام کلیشه‌های جنسیت‌زده‌ای را که سال‌ها نهادهای آموزشی به خورد جامعه داده‌اند در یک لحظه پاک کند و تصویری واقعی و برابر را جایگزین آن کند. شاید حکومت از همین تصویر تازه هراس دارد که اینگونه با تمام رسانه‌هایش به جنگ زنان رفته است.
امیرارسلان صحت − نگاهی به مختصات خشونت سیاسی در اعتراضات آبان ۱۳۹۸
دریا فردوسیان − کشته‌شدگان شاید انسان‌ترین‌ها بوده‌اند، آن‌جا که حیات اجتماعی را هم‌پیوند با شبکه‌ای از دیگران درک کرده‌اند. یا حتا حقیقی‌ترین امیدواران، توانا به خشم و اعتراضی چنان زایا که جانشان را به امید تغییری در وضعیت به خطر افکندند.
ساسان صدقی‌نیا − نیرویی که هم با تحریم‌ها و هم با اساس این رژیم مخالف است، کنه قضیه را در عاملیت از پایین توده‌های کارگر و تهیدست می‌داند. بقیه روایت‌ها پروپاگاندا و موج‌سواری بر خون کشته‌شدگان است
مهدیه گلرو – این بار هم زنان ایرانی در خیابان‌ها فریاد زدند و خلاف پنداشت حکومت و متفاوت با کلیشه زن ظریف و شکننده ظاهر شدند.
محمدرضا نیکفر – بحران، از زیر که به رو بیاید، حرکت اجتماعی درمی‌گیرد و این خود فرصتی است برای دیدن جنبه‌های مختلف بحران. نگاه به وضعیت با نظر به خیزش آبان ۱۳۹۸
دریا فردوسیان ــ آنچه چشمگیر بوده در این یک هفته، غیاب هرگونه به رسمیت شناختن، در برابر اعتراضات آن مردمی است که دلایل بسیار آشکاری برای شروع و ادامه‌ی اعتراض در اختیار داشته‌اند.
حسن یوسفی اشکوری − چند تن از مراجع دینی ابتدا با اعتراض مردم به گران شدن بنزین همسو شدند، اما بعدا با دفاع رهبر از گرانی، سنگ روی یخ شدند و زبان در کام کشیدند. دو نکته در باب آنان.
مهدی قدسی − روحانی از تمامی اصلاحات دیگر دست شست و سرانجام در جهت اصلاح یارانه بنزین قدم برداشت، چرا که اجرای آن برای دولت آسان‌تر به‌نظر می‌رسید، اما فشار این سیاست بر دوش مردم بود.
وحید ولی‌زاده − دلیل اینکه چرا بدن‌های مردم به آماج شماره یک نظام درآمده در این است که از مردم تنها بدن‌ها باقی مانده. هیچ تشکیلاتی، حزبی، سازمانی انقلابی، پرچمی، سنگری، چیزی وجود ندارد در این جنگ.
امین درودگر − افزایش قیمت سوخت و کاستن از یارانه‌های دولتی به آن پیشنهاد همیشگی صندوق بین‌المللی پول بوده است. جمهوری اسلامی نیز در حال پیاده‌کردن همین پیشنهاد است اما از بیان علنی پیروی‌اش از این نهاد «استکبار جهانی» اجتناب می‌کند.
نعیمه دوستدار- چهار ماه پس از اهدای هدیه وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات به خبرنگاران، کسانی از «اینترنت رایگان و بی‌فیلتر» خود استفاده کردند تا بگویند همه چیز در ایران آرام و «تحت کنترل» است.
امیر کیان‌پور − اعتراضات آبان ۹۸ اگرچه در امتداد اعتراضات دی ماه ۹۶ قرار می‌گیرد، اما دست‌کم بر دو تفاوت عمده می‌توان انگشت گذاشت: تبدیل شدن آتش به زبان اعتراضات و از رسمیت افتادن نظم «روز»، ساعات اداری و زمان کار.
نظرها
شازده
خانم رفیق دانشگری با کدام داده منتظر قیام وحرکت های کارگری هستید ...پنداری هنوز از خواب بیدار نشده اید تزهای انقلاب کارگری سالهاست که در موزه ها‌وکتابخانه ها‌درحال خاک خوردنه....حرکت ملت ایران درجهت کسب آزادی وبدست آوردن هویت گمشده ملی اش وکنترل مذهب این افعی ضحاک خواهد بود به دور از دسته بندی های طبقاتی و همچنین درکنار این ها درجهت احقاق وضعیت مناسب اقتصادی...آنچه‌که بالاترین پتانسیل را درحال حاضر دارد خانواده سلطنتی بخصوص والاحضرت رضاپهلوی است که نمادی از ایران موفق وسربلند است طبیعتن رضاپهلوی درجهت رفراندم حرکت خواهد کرد ولی از همین الان بخوبی هویداست که درنهایت هم مردم ایران خواهان مشروطه و سلطنت رضا شاه بعنوان تنها حاکمان خوشنام وموفق عصر حاضر خواهند بود
نقی
بله جناب "شازده", سلطنت در ایران در رواج فاشیزم و پایه دادن به ملاها و آخوندها و "حسنیه ارشادها" و ارتجاعی ترین کثافت های مذهبی بسیار بسیار "موفق" و "خوشنام" بود. این "شاهزادهء" شصت سالهء "هر چی مامان جونم بگه" نیز خیلی در مصرف کوکائین و دیگر مواد مخدر تبحر دارد تا هر چیز دیگر. کسی باید واقعا باید کور و کر باشد تا ظهور و گستردگی جنبش کارگری در ایران, در پنج سال اخیر را نبیند و نادیده بگیرد. اما از دست آموزان ساواک البته انتظار دیگری غیر از تحریف حقایق روزمره نمی شود داشت. ۴۰ سال هست که سلطنت باختگان در حال سماق مکیدن هستند, ۴۰ دیگر هم به آن اضافه کنید و این می شود آینده این قوم جنایتکار و تبهکار سلطنت باختگان.
اتحاد بین المللی در حمایت از کارگران در ایران
نگاهی به جنبش کارگری ایران در سال ۱۳۹۷ مقدمه: سال ۱۳۹۷ را باید سال اعتراض های کارگری نامید. با توجه به آمار و ارقام در دسترس، با اطمینان می توان گفت که از اوایل دهه شصت به این سو تعداد و ابعاد اعتراض های کارگری هیچگاه به این اندازه و دراین سطح نبوده است. حتی در مقایسه با چند سال گذشته که شاهد روند افزایش یابنده اعتراضات کارگری بودیم، باز هم سال ۱۳۹۷ را می توان استثنایی در این میان بشمار اورد. ارقام خود گویاست: در طول سال گذشته در مجموع 1700 مورد اعتراض کارگری در مراکز تولیدی و خدماتی و توسط بازنشستگان در بخش های مختلف، به وقوع پیوست. این رقم در مقایسه با سال ۹۶ که بیشترین تعداد اعتراض ها را در سالهای پیش یعنی حدود ۱۳۴۰ مورد را به خود اختصاص داده بود، نشان دهنده افزایش حدود ۲۷ درصدی است. به بیان دیگر، در این سال بطور میانگین هر روز چهار تا پنج اعتراض کارگری به وقوع پیوست. این رقم در سال ۱۳۹۵ حدود ۳ مورد و در سال ۱۳۹۶ حدود بین سه تا پنج مورد بود. سال اعتراض های کارگری فقط از لحاظ تعداد اعتراض ها نیست که شایسته این نام گذاری است. بلکه به این دلیل هم هست که برای اولین بار طی چند دهه گذشته، فضای سیاسی جامعه تحت تاثیر مبارزه کارگران قرار گرفت و مسئله کارگران در سطح وسیع مطرح شد و اقشار و نیروهای اجتماعی مختلف به آن واکنش نشان دادند. و این هنگامی بود که چندین هزار کارگر در دو مجتمع بزرگ صنعتی یعنی نیشکر هفت تپه و مجتمع فولاد اهواز در پاییز این سال بطور همزمان و به مدت طولانی اعتصاب کردند و در شهرهای شوش و اهواز بارها به راه پیمایی و تجمع اعتراضی دست زدند. این اعتصاب دو موضوع بسیار مهم را در ابعاد اجتماعی طرح کرد: اول انکه نشان داد که مسئله ای که کارگران این دو مجتمع با ان روبرو هستند یعنی خصوصی سازی ها و پیامد های آن، از جمله نپرداختن دستمزد ها و تعطیل و یا نیمه تعطیل شدن مراکز تولیدی و در نتیجه نا امنی شغلی فقط مشکل کارگران این دو مجتمع نیست بلکه معضلی است که بخش های زیادی از کارگران با ان روبرو هستند. و دوم این که این اعتصاب و اعتراض ها در همان سطح خود قدرت کارگران به عنوان یک طبقه برای تغییر وضعیت موجود را نشان داد. به همین دلیل بسیاری از جریان های سیاسی و اجتماعی و رسانه ها با گرایش های متفاوت و متضاد لازم دیدند که به این اعتراض ها بپردازند و نسبت به آنها البته در راستای اهداف و منافع خود واکنش نشان دهند. اگر مهم ترین رویداد سیاسی سال 96 خیزش فرودستان و مردم اعماق در دی ماه بود، تقویم سال 97 با داغ مهر اعتراض کارگران هفت تپه و فولاد اهواز بسته شد. اما هیچکدام از این دو رویداد، غرش ناگهانی رعد در آسمان بی ابر نبودند. هم خیزش دیماه و هم اعتراض های همزمان کارگران در این مجتمع بزرگ تولیدی، در متن و بطن اعتراض ها، اعتصاب ها، تجمع ها و راهپیمایی های بخش های مختلف کارگران در اقصی نقاط کشور سر بر آوردند و ریشه و علل مشترک داشتند. بحران ساختاری سرمایه داری ایران و به بن رسیدن سیاست های اقتصادی رژیم جمهوری اسلامی، به ویژه در سالهای گذشته، شرایط کار و معیشت را برای کارگران و اکثریت مردم، تحمل ناپذیر کرده است. اعتصاب ها و اعتراض ها در اساس و در وجوه کلی خود اعتراض به این شرایط غیر انسانی و تحمل ناپذیر است. کارگران با اعتراض های خود نشان داده اند که حاضر نیستند قربانی خاموش نتایج فلاکت بار وضعیت موجود باشند. همچنان که خود در شعار های خود بارها بیان کرده اند: می رزمند و ذلت نمی پذیرند.
اتحاد بین المللی در حمایت از کارگران در ایران
1 – علل و عوامل اعتراضات کارگری بطور مشخص ریشه و علل اعتراضات کارگری در سال 97 را می توان به چهار دسته تقسیم کرد: نپرداختن دستمزد ها، نداشتن امنیت شغلی، سطح پایین دستمزد ها و خصوصی سازی ها و پیامدهای آن. در زیر به هر کدام از آنها اشاره می کنیم: – نپرداختن دستمزد ها: اعتراض به عدم پرداخت بموقع دستمزد و یا نپرداختن دستمزد مانند سالهای پیش، علت اصلی بیشترین اعتراضات کارگری بود. در هر مقطع از سال، دهها هزار کارگر و بازنشسته واحدهای تولیدی و خدماتی با معضل دستمزدهای معوقه و یا بالا کشیدن دستمزد توسط کارفرماها دست و پنجه نرم می کردند. علاوه بر این، اعتراضات کارگران شهرداری ها در نقاط مختلف کشور نسبت به عدم پرداخت به موقع دستمزد ها برجسته بود. – نداشتن امنیت شغلی: اخراج کارگران به بهانه اتمام قرارداد و یا به دلیل تعطیل و یا نیمه تعطیل شدن مراکز تولیدی و خدماتی و یا پایان یافتن قرارداد های موقت و عدم تبدیل وضعیت با بستن قرارداد مستقیم با کارفرمای اصلی، از دیگر عوامل مهم اعتراضات کارگران بود. به بیان دیگر خواست کارگران، حفظ شغل و داشتن امنیتی شغلی بود. همچنین شاهد اعتراض بخش هایی از کارگران نسبت به اجحافات آشکار شرکت های پیمانکاری بودیم . کارگران خواهان برچیدن این شرکت های واسط و بستن قرارداد با کار فرمای اصلی بودند. گفتنی است که با پیش برد سیاست های اقتصادی نئولیبرال توسط دولت های مختلف از دهه 1970به این سو، در حال حاضر بیش از 90 درصد از کارگران با قرارداد های موقت کار می کنند و امنیت شغلی ندارند. – سطح پایین دستمزد ها: سطح پایین دستمزد ها و بنابراین خواست افزایش آن اگر نه با همین عنوان اما زیر عناوین دیگر یکی دیگر از دلایل اعتراض ها بود. خواست اجرای طرح طبقه بندی مشاغل، رفع تبعیض در پرداخت دستمزد تحت قراردادهای مختلف آن هم در یک واحد تولیدی و خدماتی، و همسان سازی دستمزد ها، بخشی از خواست کارگران برای افزایش دستمزد بود که برای تحقق ان دست به اعتراض زدند. این اعتراض ها نسبت به سال های گذشته برجستگی بیشتری داشت. – خصوصی سازی ها و پیامدهای آن: اعتراض به خصوصی سازی ها و پیامدهای آن در سال گذشته نسبت به سال های پیش از رشد قابل ملاحظه ای برخوردار بود. خصوصی سازی و یا شبه دولتی سازی ها یا انچه “خصولتی” سازی نام گرفته در اکثر موارد منجر به تضعیف موقعیت کارگران شده است: بستن واحد های خصوصی شده و اخراج کارگران و سپس فروش زمین و تجهیزات ( در بسیاری موارد بعد از کسب وام های بانکی) ، و یا اخراج عده ای از کارگران تحت عنوان تعدیل نیروی انسانی، گسترش قرارداد های موقت و ورود شرکت های پیمانی، افزایش شدت کار، نپرداختن دستمزد ها و یا بالا کشیدن ان به بهانه های مختلف از جمله پیامدهای خصوصی سازی و شبه دولتی سازی ها برای کارگران بوده است. با تشدید بحران سرمایه داری ایران پیامدهای مخرب این سیاست اقتصادی بیش از پیش آشکار گردید و موجب اعتراض کارگران شد. کارگران هفت تپه و فولاد اهواز همچون کارگران برخی معادن در سالهای گذشته بطور مشخص و صریح تر در اعتصاب های سال گذشته مخالفت خود را با خصوصی سازی اعلام کردند و خواهان باز پس گیری واحدی های خصوصی شده از کارفرمای خصوصی شدند.
اتحاد بین المللی در حمایت از کارگران در ایران
2- اشکال و ویژگی های اعتراضات کارگری شیوه و اشکال اعتراضات کارگری در سال 97 را می توان به چند دسته تقسیم کرد: اعتصاب و تجمع در محیط کار، تجمع در مقابل مراکز دولتی، راهپیمایی در سطح شهر، تجمع در محل تردد و تجمع در برابر مجلس شورای اسلامی . این اعتراضات همچمون سال های گذشته در پاره ای موارد جنبه سراسری گرفتند و یا اینکه کارگران چند واحد و مرکز تولیدی بطور همزمان دست به اعتراض زدند. در مواردی نیز اعتراضات نسبت به سال گذشته طولانی تر بودند. در زیر به طور فشرده، اشکالی که اعتراض های کارگری به خود گرفتند و نیز بعضی از خصوصیات و ویژگی آنها را بر می شمریم : – اعتصاب و تجمع : همچون سال های پیش، وجه غالب اعتراضات بصورت اعتصاب و تجمع در کارخانه و مقابل مراکز دولتی در شهرستان ها، مراکز استان ها و تهران بود. حدود 90 درصد از اعتراض ها به این شکل بود. – راهپیمایی: راهپیمایی در سطح شهر علیرغم کاهش تعداد ان در سال 96 نسبت به سال 95 بار دیگر در سال 97 رشد چشمگیری یافت. در اشاره به نمونه برجسته این شکل از اعتراض، می توان از راهپیمایی مکرر کارگران فولاد اهواز در سطح شهر توام با سخنرانی های آتشین کارگران نام برد. نمونه های دیگر آن، راهپیمایی چندین باره بازنشستگان صنایع فولاد در اصفهان و بازنشستگان در حد فاصل مجلس و سازمان برنامه و بودجه بود. – تجمع در محل تردد: تجمع در خیابان، راههای بین شهری و خطوط راه آهن، و مقابل ورودی واحدهای تولیدی و جلوگیری از آمد و شد وسایل نقلیه و بارگیری همچون سال 96 با روندی رو به رشد ادامه یافت. در اشاره به نمونه های برجسته از این شکل اعتراض می توان از تجمع کارگران کارخانه هپکو در جاده، تجمع کارگران خطوط ابنیه فنی راه آهن در مسیر ریل ها در مناطق مختلف، تجمع کارگران و بازنشستگان مجتمع نیشکر هفت تپه و تجمع بازنشستگان صنعت فولاد نام برد. – اعتراضات سراسری: اعتراض در سطح کشوری درسال گذشته افزایش یافت. از جمله این اعتراض های سراسری می توان از تحصن سراسری معلمان در چهار نوبت ( اردیبهشت ، مهر، آبان و اسفند) ، اعتراض سراسری بازنشستگان در چند نوبت و همینطور اعتراضات سراسری و مکرر کارگران خطوط ابنیه فنی راه آهن در مناطق مختلف کشور نام برد. – اعتراض همزمان کارگران در چند مرکز: در این رابطه شاهد تجمع اعتراضی همزمان دو و یا چند واحد تولیدی و خدماتی مقابل مراکز دولتی در شهرستان ها و مقابل مجلس بودیم. همانطور که در بالا اشاره شد اعتصاب، تجمع و راهپیمایی اعتراضی همزمان کارگران فولاد اهواز و نیشکر هفت تپه از نمونه های برچسته این شکل از اعتراض بودند. – تجمع نمایندگان کارگران در مراکز دولتی در تهران: این شکل از اعتراض یعنی روانه شدن نمایندگان کارگران به تهران و تجمع در مقابل مجلس، سازمان برنامه و بودجه، سازمان خصوصی سازی و وزارتخانه مربوطه، مانند سالهای قبل روند رو به رشد داشت. برای نمونه می توان به تجمعات نمایندگان کارگران پست های فشار قوی برق، کارگزاران صندوق بیمه کشاورزی، کارگران وزارت جهاد کشاورزی و کارکنان تعاونی های سهام عدالت اشاره کرد. – طولانی شدن مدت اعتراضات: طولانی تر شدن اعتراضات کارگران در راه دستیابی به مطالباتشان از ویژه‌گی های دیگر اعتراضات بود. در سال گذشته تداوم اعتراض ها در واحد ها و مراکز تولیدی از لحاظ تعداد روزها، افزایش قابل توجهی داشت .
نگاهی به جنبش کارگری ایران در سال ۱۳۹۷
3- هماهنگی بیشتر فعالیت ها، گسترش فضای همبستگی و تلاش برای تشکل یابی. تلاش برای تشکل یابی، هماهنگ کردن اعتراض ها و گسترش فضای همبستگی در میان بخش های مختلف کارگران و حمایت تشکل های مستقل کارگری از مبارزات کارگران در بخش های دیگر از ویژگی‌های مهم مبارزه و اعتراض های کارگری در سال گذشته بود. همچنین شاهد حمایت و همبستگی اقشار دیگر مردم از مبارزات و اعتراض های کارگری بودیم. در زیر بطور فشرده به چند مورد می پردازیم و در پایان به کاستی ها در این زمینه نیز اشاره می کنیم. – کارگران فولاد اهواز و هفت تپه: کارگران این دو مجتمع تولیدی، هم توانستند که اعتراض های خود را بطور همزمان سازماندهی کنند و هم اینکه در جریان اعتراض ها از یک دیگر حمایت کردند و در همان حال گام های بلندی برای تشکل یابی بر داشتند. بعلاوه این اعتصاب و اعتراض ها موجی از همبستگی سراسری را به دنبال داشت: تشکل های مستقل کارگری، تشکل های بازنشستگان، بخشی از دانشجویان، نویسندگان و وکلا با انتشار بیانیه و اطلاعیه از این کارگران حمایت کردند. همچنین بخش هایی از مردم بویژه مردم اهواز و شوش به اشکال مختلف از این اعتصاب و مبارزه پشتیبانی کردند . – معلمان: در سال گذشته کانون های صنفی معلمان موفق شدند که اعتراض های خود را بهتر و هماهنگ تر از قبل سازماندهی کنند. همچنین شاهد بودیم که که دیگر تشکل های مستقل کارگری با انتشار بیانیه و اطلاعیه، همبستگی خود را با مطالبات معلمان اعلام کردند . – بازنشستگان: بازنشستگان توانستند گامهای بلندی در جهت تشکل یابی بر دارند. افزون بر آن تشکل های بازنشستگی با درایت، همبستگی خود را از مبارزه بخش های شاغل کارگران و از جمله معلمان اعلام داشتند و از آنان پشتیبانی کردند. به همین گونه معلمان در بیانه های خود به مسئله بازنشستگان و صندوق های بازنشستگی توجه در خور نشان دادند. – پرستاران: اعتراضات پرستاران و کارکنان بیمارستان ها در سال گذشته همچون سال ما قبل ان آدامه یافت. پس از افول اعتراضات پرستاران در سالهای 94 و 95 ( که ریشه ها یش را باید در سازمان نظام پرستاری و هیئت مدیره های این سازمان جستجو کرد که اصلاح طلبان حکومتی در آن اکثریت دارند.) شاهد روند رشد یابنده اما پراکنده این اعتراضات در سالهای 96 و 97 بودیم . – بیکاران: اعتراضات جوانان متقاضی کار و فارغ التحصیلان دانشگاه ها در سال گذشته در همان سطوح و کم و کیف سال ماقبل جریان داشت و نشانه هایی از هماهنگی، تلاش برای تشکل یابی و سازماندهی اعتراض به بیکاری با خواست حق داشتن کار، مشاهده نشد. – همبستگی بین المللی: پشتیبانی و اعلام همبستگی از مبارزات کارگران در ایران توسط تشکل های بین المللی کارگری بطور فزاینده ادامه داشت. در این میان بویژه اعتصاب و تجمع اعتراضی کارگران فولاد و هفت تپه ازانجا که برای اولین بار بود که دهها هزار کارگر در دو مجتمع بزرگ صنعتی دست به اعتصاب و اعتراض طولانی می زدند، موجی از همبستگی بین المللی به دنبال داشت. دستگیری کارگران اعتصابی و سپس پخش برنامه تلویزیونی ” اعتراف گیری” از اسماعیل بخشی و سپیده قلیان و اقدام شجاعانه آنان در افشای اینکه در هنگام دستگیری و بازداشت مورد شکنجه قرار گرفته اند، بازتابی بسیار گسترده و کم سابقه داشت. بسیاری از تشکل های کارگری بین المللی این اقدام رژیم جمهوری اسلامی را به شدت محکوم کردند و ضمن اعلام همبستگی با کارگران و به ویژه با فعالین کارگری زندانی، خواستار آزادی بدون قید شرط آنان شدند. – نکته منفی: در سال گذشته رقابت های زیان آور بین تشکل های حامی کارگران و تشکل های مستقل و فعالین کارگری تشدید شد. نه تنها شاهد هماهنگی کمتری بین این تشکل ها در پیش برد منافع کلی کارگران و جنبش کارگری بودیم بلکه حتی دیدیم که کم بها دادن به این منافع و اقدام های خود محورانه ، دامنه اش به مبارزات کارگری نیز کشیده شد و بطور مشخص تاثیر زیان باری در ارتباط با اعتصاب کارگران هفت تپه از خود بجا گذاشت. با این وجود فراخوان های جداگانه اما همزمان اکثریت قریب به اتفاق تشکل های مستقل کارگری به تجمع در یک مکان معین یعنی مقابل مجلس شورای اسلامی به مناسبت روز جهانی کارگر در سال98 اقدامی مثبت و گامی در جهت هماهنگ کردن فعالیت ها بود.
نگاهی به جنبش کارگری ایران در سال ۱۳۹۷
4 – اعتراضات اقشار اجتماعی دیگر – دانشجویان: پس از رکود دوساله بار دیگر اعتراضات دانشجویان به ویژه در مخالفت و مبارزه علیه خصوصی سازی ها در دانشگاه و کالا سازی آموزش دانشگاهی، تنزل سطح آموزش و امکانات آموزشی و کاهش امکانات رفاهی از جمله کیفیت بد و پایین غذای سلف سرویس و وضعیت نابسامان خوابگاه ها به خصوص در بخش دختران افزایش یافت. در سال گذشته مسائل کارگری نزد دانشجویان اهمیت و جایگاه بیشتری پیدا کرد که در شعار “فرزند کارگرانیم ، کنارشان می مانیم” بازتاب داشت. در همین رابطه بارها شاهد همبستگی بخش هایی از دانشجویان از مبارزات کارگران بودیم. – کامیون داران و صاحبان وسایل نقلیه عمومی: در سال گذشته کامیون داران، تاکسی داران و صاحبان مینی بوس و اتوبوس ها (خویش فرما و کارفرمایان کوچک) نسبت به افزایش هزینه ها از جمله قیمت لاستیک و دیگر وسایل یدکی و عدم دریافت حمایت دولتی در این زمینه، اخاذی ماموران دولتی و نیز نسبت به اجحافات و زورگویی شرکت های باربری و فساد انجمن های صنفی وابسته به دولت، بارها دست به اعتراض زدند. در این ارتباط به ویژه کامیون داران چند بار در سطح سراسری اعتصاب کردند و از بارگیری و حمل محموله ها خودداری کردند. لازم به تذکر است که اعتراض صاحبان وسایل حمل نقل را نباید با اعتراض کارگران راننده (مشمول قانون کار) مخدوش کرد و هر دو را یکی دانست . ان دسته از راننده ها که در این اعتراضات شرکت کرده بودند، در واقع در جهت تحقق مطالبات کارفرمایان خود بودند. به بیان دیگر خواسته های مشخص کارگران راننده در این اعتراضات جایگاهی نداشت. البته درچند سال گذشته شاهد اعتراضات رانندگان کامیون ها بودیم؛ از جمله اینکه رانندگان در شرکت حمل و نقل بین‌المللی خلیج فارس نسبت به خصوصی سازی، نداشتن امنیت شغلی و عدم پرداخت مطالبات خود به اعتراض دامنه داری دست زدند. – کشاورزان: بخش هایی از کشاورزان از جمله در اصفهان نسبت به کم آبی و عدم توزیع ” عادلانه” آب، چندين بار دست به تجمع زدند که با سرکوب و خشونت دولتی روبرو شدند. همچنین بخش هایی از کشاورزان نسبت به پایین بودن سطح درآمد خود، حمایت نشدن از سوی دولت و نقش واسطه ها و دلال ها در به جیب زدن حاصل دسترنج شان بارها تجمع اعتراضی برپا کردند.
جنبش کارگری ایران: ۱۳۹۷
5 – بازتاب اعتراضات کارگری در رسانه ها و واکنش نیروها ی سیاسی به این اعتراضات با افزایش اعتراضات کارگری در سال گذشته، این اعتراضات بازتاب بیشتری در رسانه ها یافت. در خارج از کشور علاوه بر رسانه های متعلق به نیروهای مدافع منافع کارگران که در قبل نیز مسائل کارگری بخشی ثابت از برنامه هایشان بود، رسانه های وابسته به دولت ها و یا وابسته به نیروهای اپوزیسیون ارتجاعی نیز اعتراضات کارگران، معلمان و بازنشستگان را بارها در صدر اخبار خود قرار دادند و برنامه های بیشتری نسبت به سال های قبل در مورد مسایل کارگری پخش کردند. در رسانه های داخل علیرغم غلبه کامل سانسور، در مواردی اعتراضات کارگری در صدر اخبار قرار گرفت. از جمله اعتراضات کارگران هپکو، فولاد اهواز، نیشکر هفت تپه و کارگران راه آهن در این رسانه ها به شکلی بازتاب داده شد. در داخل کشور نیروهای وابسته به بسیج در چند مورد در اعتراضات کارگری با ماسک حمایت از کارگران حضور یافتند. در خارج از کشور هم نیروهای اپوزیسیون ارتجاعی و مدافع سرمایه داری به یک باره مدافع کارگران شدند.
جنبش کارگری ایران: ۱۳۹۷
6 – سرکوب دولتی و توازن قوای طبقاتی اذیت و آزار فعالین کارگری و معلمان در سال گذشته همچون سال های پیش ادامه یافت. تعداد زیادی از اعضای تشکل ها و نهادهای مستقل کارگران و معلمان در سال گذشته احضار، بازداشت، دادگاهی و به زندان های طولانی مدت، یا جزای نقدی و حتی تحمل ضربات شلاق محکوم شدند. از تعیین وثیقه های سنگین نیز همچنان به عنوان اهرم فشار استفاده شد. شیوه دیگر سرکوب که رژیم جمهوری اسلامی بیش از قبل به آن متوسل شد، دستگیری های فله ای سازمان دهندگان اعتراضات کارگری بود. به عبارت دیگر در سال گذشته از یکطرف شاهد رشد چشمگیر احضار، بازداشت، زندانی کردن و جریمه سازمان دهندگان اعتراضات کارگری به صورت انفرادی ( حتی در واحدهای کوچک تولیدی و خدماتی) و از طرف دیگر شاهد بازداشت های دسته جمعی و همزمان سازمان دهندگان ویا نمایندگان کارگران یک واحد تولیدی بودیم . بازداشت دست جمعی سازمان دهندگان اعتراض های کارگری در کارخانه هپکو، مجتمع نیشکر هفت تپه و فولاد اهواز و نیز بازداشت 17 نفر از معلمان بعد از تحصن روزهای 22 و 23 ابان ، نمونه هایی از این گونه بازداشت های دست جمعی بودند. از موارد دیگر فشار به کارگران معترض، اخراج از کار بود که مانند سال های پیش ادامه یافت.
جنبش کارگری ایران: ۱۳۹۷
7 سخن پایانی افزایش اعتراض های کارگری در سال گذشته نشان می دهد حکومت اسلامی به رغم توسل به سرکوب و خشونت عریان برای ایجاد فضای وحشت و ترس، نتوانسته است از تداوم و افزایش اعتراض های کارگری جلوگیری کند. مشکلات کارگران آنچنان عمیق و گسترده و شرایط کار و معیشت چنان سخت و طاقت فرساست که کارگران برای ادامه زندگی توام با کرامت، چاره ای جز اعتراض و مبارزه علیه این شرایط غیر انسانی تحمیل شده از سوی حکومت و طبقه حاکم ندارند. کارگران توانسته اند اعتصاب و تجمعات اعتراضی خود را به حاکمیت تحمیل کنند . به بیان دیگر سلاح سرکوب، این اصلی ترین ابزار حاکمیت، به تدریج دارد کارایی مورد دلخواه حاکمیت یعنی بر قراری سکوت گورستانی بر گستره ای از فقر و بی حقوقی را از دست می دهد. از این لحاظ می توان گفت توازن قوای سیاسی و طبقاتی به زیان حکومت، به تدریج در حال تغییر است. با این حال اما مبارزات و اعتراض ها ی کارگری به دلیل ضعف در هماهنگی و سازماندهی چه در سطح محلی و چه بطور سراسری هنوز به مرحله ای نرسیده که آنچنان تغییری در این توازن قوا ایجاد کند که وجود، سوخت و ساز طبیعی و فعالیت آزاد تشکل های مستقل کارگری بر حکومت تحمیل شود. بالا گرفتن گفتمان تشکل یابی مستقل بین سازماندهندگان اعتراضات کارگری و تلاش های بازنشستگان برای تشکل یابی مستقل وهماهنگی های بیشتر بین کانون های صنفی معلمان، گامهای بلند و امید بخش در جهت به عقب راندن حاکمیت و تغییر توازان قوا به نفع کارگران است. رژیم اسلامی اما کماکان تمام قد در برابر تشکل یابی مستقل کارگران ایستاده است. یکی از دلایل بازداشت های دسته جمعی سازماندهندگان اعتراضات کارگری، احساس خطر حاکمیت از تلاش های آنان برای ایجاد تشکل مستقل کارگری بوده و هست. اما با در نظر گرفتن مبارزات کارگران در سال گذشته و توانمندی جنبش کارگری، اکنون با اطمینان بیشتری می توان گفت که وضعیت موجود ناپایدار است. کارگران برای بهبود حتی اندک در وضعیت خویش راه دیگری جز به عقب راندن رژِیم و تغییر توازن قوای طبقاتی موجود به نفع خود، ندارند. اتحاد بین المللی در حمایت از کارگران در ایران ۶ ماه مه ۲۰۱۹ ***
جایگاه شورا و کنترل کارگری
مصاف کار-سرمایه، جایگاه شورا و کنترل کارگری دفتر سی و سوم نشریهء "نگاه" فهرست مطالب: یادداشتی بر این دفتر - بیژن هدایت جنبش شورایی کارگران، عظیمترین حلقه ی مبارزه ی طبقاتی در تاریخ!- ناصر پایدار در چشم غمزده، اشکی نیست! - هاینریش هاینه تجربه ی شوراهای کارگری در ایران؛ آنچه بودند، آنچه باید باشند! - بیژن هدایت شوراهای کارگری، نمونههای اولیهی سازماندهی کُل ساختار اجتماعی در جامعهی سوسیالیستی - مصاحبهی جی.جی. لبل با پل ماتیک - مترجم پرویز قاسمی رئیس - ژاک پرهور - ترجمه: لیلی گلستان "نگاه" می پرسد: جنبش کارگری و راهکارهای پیشروی در مبارزه علیه سرمایه داری علی مبارکی سعید رهنما رضا مقدم بهرام دزکی اسد گلچینی محسن حکیمی راه دوزخ - برت وارد - برگردان: احمد کریمی حکاک جنبش آگاه طبقه ی کارگر و کنترل کارگری واحدهای کار - حسن عباسی دموکراسی اقتصادی یا کنترل کارگری؟! - نازنین و یامین کنترل کارگری، از آن چه نیست تا آن چه هست! - نازنین و یامین آغاجاری - سعید سلطانپور پرونده ی ویژه: سرمایه داری، کنترل کارگری، خودگردانی، خودمدیریتی و... کارخانه بدون کارفرما: تجربه ی خودگردانی کارگری در آرژانتین - ماریا تریگونا - ترجمه: مرتضی مختاری تجربه ی کنترل کارگری در شرکت تعاونی موندراگون اسپانیا - «کانون مدافعان حقوق کارگر» کنترل کارگری توسط کارگران شیلی در حکومت خلقی آلنده - «کتاب جمعه» برای کودکان کار - یوسف صدیق (گیلراد) برگی از تاریخ جنبش کارگری در ایران: سندیکای قندریز و شکلات سازی تهران