«فریب نخورید»: انتقادهای گسترده از قانون جدید انتخابات در عراق

بعد از گذشت سه ماه از اعتراضات عراق، پارلمان این کشور سرانجام قانون جدیدی برای انتخابات وضع کرد؛ قانونی که در پاسخ به خواست معترضان برای کاهش قدرت احزاب سیاسی تدوین و تصویب شد. اما حال کارشناسان و معترضان این قانون را «فریبکارانه» و «ناکارآمد» می‌دانند، و اعتراضات کماکان ادامه دارد.

پارلمان عراق به وعده خود برای تغییر اساسی قانون انتخابات کشور وفا کرد و سه‌نشبه (سوم دی) با تصویب قانون جدید تغییراتی اساسی در مورد نحوه انتخاب نمایندگان مجلس ایجاد کرد. این تغییرات ظاهراً در واکنش به خواسته معترضان بود که می‌گفتند صدای شهروندان باید بیشتر شنیده شود.

بر اساس قانون جدید شهروندان به جای رای دادن به فهرست نامزدهای احزاب، به یکی از نامزدهای حوزه انتخاباتی خود رای می‌دهند. در این صورت دیگر هر استان فهرستی از نمایندگان در پارلمان نخواهد داشت، بلکه هر حوزه انتخاباتی، نماینده مشخص خود را به پارلمان می فرستد.

این تغییر قرار است نفوذ احزاب سیاسی را کم کند، زیرا معترضان احزاب حاضر در بدنه قدرت را فاسد می‌دانند.

اما چند ساعت پس از تصویب این قانون، انتقادهای کارشناسان حقوقی، روشنفکران و مردم کوچه و بازار از آن آغاز شد. آنها گفتند که قانون اخیر ممکن است آنطور که تبلیغ می‌شود، عمل نکند.

نیمه‌شب گذشته یک پارچه‌نوشته بزرگ از فراز میدان تحریر، پایتخت معترضان، به پرواز درآمد، که بر آن نوشته شده بود: «نگذارید فریبتان دهند: قانون انتخابات ما را نمایندگی نمی‌کند.»

نمایندگان از قانون جدید دفاع می‌کنند و اصرار دارند که همان کاری را کرده‌اند که معترضان می‌خواستند.

وجیه عباس، نماینده الصادقون (حزب نزدیک به ایران که رهبر آن قیس خزعلی است)، گفت: «احزاب سیاسی به خواسته تظاهرکنندگان گوش دادند و با رای دادن به قانون جدید یک کودتای آرام علیه خود انجام دادند.».

مقتدی الصدر رهبر پوپولیست سیاسی و مذهبی شیعه که حزب سیاسی‌اش از بزرگترین احزاب عراق است در حمایت از قانون جدید در یک توئیت نوشت: «اولین قدم در راه اصلاحات.»

دهها هزار از حامیان او ماهها است که در خیابان‌ها هستند و بسیاری از تغییرات گنجانده شده در قانون جدید را طلب کرده بودند. اما همین حالا، شک‌ها درباره چگونگی اجرای این قانون به وجود آمده است.

عباس کاظم، مدیر «اقدام عراق» و عضو ارشد شورای آتلانتیک گفت که این قانون چیزی شبیه به «نظام مبتنی بر کنگره» ایجاد کرده، و این در حالی است که نظام عراق «پارلمانی» است.

کاظم با مثالی این اشکال را توضیح داد: «مثل این است که موتور خودروی فولکس‌واگن شما ایراد داشته باشد و تصمیم بگیرید که بهترین موتور از برند فِراری بر روی آن نصب کنید. اما این دو تا با هم کار نمی‌کنند.»

قانون جدید عراق را به حوزه‌های انتخاباتی مختلف تقسیم می‌کند، و از هر حوزه یک نماینده پارلمان انتخاب می‌شود. هنوز مشخص نیست چند نفر در هر حوزه حضور خواهند داشت ــ و از آنجا که در ۲۰ سال گذشته هیچ سرشماری‌ای انجام نشده هیچ کس واقعاً نمی‌داند که چند نفر در یک منطقه خاص زندگی می‌کنند.

شاید بزرگترین مشکل این باشد که وقتی نمایندگان انتخاب شدند، بر اساس قانون اساسی عراق باید احزاب سیاسی تشکیل دهند تا نخست‌وزیر را انتخاب کنند.

مدیر موسسه «اقدام عراق» پیش‌بینی کرد که احزاب نمایندگان خود را به صورت فردی به حوزه‌های مختلف در سرتاسر عراق می‌فرستند و پول و پشتیبانی کافی برای کارزار انتخاباتی فراهم می‌کنند. آنگاه حزب پارلمانی به سادگی و پس از انتخابات شکل می‌گیرد. کاظم گفت که در این صورت «به وضعیت همین حال باز خواهیم گشت».

اما معترضان عراقی علیه شرایط حال حاضر به خیابان‌ها آمده اند. آنها از یکم اکتبر به دلیل بیکاری، و کمبود خدمات دولتی و عمومی، و ناتوانی پارلمان برای پاسخگویی به مشکلات شهروندان اعتراض خود را آغاز کردند.

بعد از آنکه دولت عراق در همان پنج روز اول اعتراضات به روی مردم آتش گشود و بیش از ۱۰۰ تن از معترضان را کشت، تعداد مردمی که به خیابان‌ها آمدند چندبرابر شد. معترضان خواستار تغییراتی اساسی‌تر شدند و نظام مبتنی بر احزاب سیاسی را عامل فساد دولتی عنوان کردند.

بسیاری از این احزاب به ایران نزدیک هستند، یا به حمایت این کشور نیاز دارند. کاهش نفوذ ایران و برگزاری انتخابات زودهنگام شعارهایی ثابت از راهپیمایی‌های روزانه‌ معترضان شده است. در جریان اعتراضات عراق تا کنون بیش از ۵۰۰ تن کشته و بیش از ۱۹ هزار تن زخمی شده اند.

طارق حرب کارشناس قانون اساسی و حقوقی عراق معتقد است که انتخابات زودرس بعید خواهد بود. از آنجا که قانون جدید انتخابات در مورد شیوه تشکیل حوزه‌های انتخاباتی و نهاد مسئول برای تشکیل آن سکوت کرده است، اجرایی کردن آن می‌تواند ماهها یا حتی بیشتر طول بکشد.

در همین زمینه: