از انقلاب تا فروپاشی اجتماعی در قاب ادبیات داستانی

 دانشگاه اوپسالای سوئد مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه به قلم نویسندگان ایرانی داخل و خارج از ایران را که بعد از انقلاب بهمن ۵۷ نوشته شده‌اند، در قالب یک آنتولوژی با عنوان «Tavlan» (تابلو) منتشر کرده است. این مجموعه به ویراستاری و همراه با مقدمه‌ای از فروغ حاشابیکی، دانشیار زبان‌های ایرانی دانشگاه اوپسالا منتشر شده است. تلاشی برای ارائه‌ی تصویری از ایرانِ پس از انقلاب در قاب ادبیات داستانی.

به لحاظ زمانی، مبنای گزینش داستان‌هایی که در آنتولوژی دانشگاه اپسالای سوئد پیرامون ادبیات معاصر ایران آمده است، انقلاب بهمن ۵۷ به عنوان واقعه‌ای است که کشور را با اغتشاش، بحران‌های متعدد کم‌سابقه در تاریخ معاصر ایران مواجه کرد. به همین سبب هم اشتیاق به روایتگری و بازگویی آنچه که در سال‌های پس از انقلاب اتفاق افتاد بسیار زیاد بود، تا بدان حد که حتی از مرزهای جغرافیایی ایران هم عبور کرد و ادبیات معاصر ایران را به دو شاخه ادبیات داخل ایران و ادبیات خارج از ایران تقسیم کرد.  «Tavlan» (تابلو) تلاشی است برای ارائه‌ی تصویری از ایرانِ پس از انقلاب در قاب ادبیات داستانی.

 این کتاب شامل ۱۳ داستان کوتاه است که از آن میان ۹ داستان در داخل کشور نوشته شده‌اند. سایر داستان‌ها از نویسندگان تبعیدی ایرانی و یک داستان هم از یک نویسنده افغانستانی است که به بیان گوشه‌ای از مصائبی که آوارگان افغانستانی در ایران متحمل شده‌اند می‌پردازد. فروغ حاشابیکی تلاش کرده است که با این ۱۳ داستان یک تصویر کلی از رویدادهای بعد از انقلاب و درونمایه‌هایی که به ادبیات معاصر ایران در داخل و خارج از کشور جهت داده‌اند، به دست دهد: جنگ، ترور مخالفان سیاسی در خارج از کشور، مصیبت‌هایی که فعالان سیاسی تحت تعقیب در مسیر پناهجویی تحمل کردند، جست‌وجوی معنا برای زندگی و بحران‌های هویتی و حرمان‌های عشقی، فروپاشی اجتماعی در سکوت رسانه‌ای و سرانجام  جست و جو برای معنویتی آلترناتیو و تجدید نظر در مفهوم حقیقت.

«حفره» نوشته قاضی ربیحاوی برگرفته از مجموعه داستان از این مکان، درباره  جوانی که در آرزوی دیده شده به استقبال شهادت در جنگ می‌رود، «من قاتل پسرتان هستم» از مجموعه‌ای به همین نام نوشته احمد دهقان درباره احساس گناه یک سرباز در جنگ که برای نجات یک گروه از همرزمانش مجبور به کشتن یک سرباز دیگر شده است، «سلاح سرد» نوشته علی عرفان درباره مردی که وادار به قتل دگراندیشان در خارج از کشور می‌شود، «جدول کلمات متقاطع» نوشته ناهید طباطبایی درباره مردی بازنشسته که از حسادت رنج می‌برد و به پیروزی‌های کوچک در زندگی روزمره دل بسته است، «سِفرِ آخر» نوشته داریوش کارگر، درباره‌ مبارزی تحت تعقیب که توسط قاچاقچی به ترکیه گریخته است و منتظر قاچاقچی دیگری است که او را به جایی امن در اروپا برساند، «عقاید پیش‌پا افتادۀ آقای داوودی» نوشته‌ حسین نوش‌آذر درباره‌ پناهجویی در آلمان که احساس می‌کند  همه‌ هویت خود را از دست داده است، «جاده» نوشته علی خدایی درباره‌ زنی میان‌سال و تنها در حسرت عشق در جامعه‌ای که همه‌ی نیازهای او را نادیده می‌گیرد، «چند سانت توی زمین» نوشته‌ مهسا محب‌علی درباره‌ منتهی شدن جست‌وجوها به دنبال معنویت‌های آلترناتیو به ناکجاآبادهای معنوی در جامعه‌ای که پروژه‌ معنویت رسمی در آن شکست خورده است، «عنکبوت» نوشته سیامک گلشیری درباره زندگی بحران‌زده‌ طبقه  متوسط شهری در تهران پس از انقلاب، «تویی که سرزمین‌ات اینجا نیست» نوشته محمد آصف سلطان‌زاده درباره زندگی پرمشقت پناهجویان افغان در ایران، «خوشبختی چیست» نوشته محمد رضا گودرزی درباره فروپاشی اجتماعی و تحریف واقعیت‌ها در رسانه‌های دولتی، «بودای رستوران گردباد» نوشته حامد حبیبی داستان دیگری درباره جست‌وجوی معنویتی متفاوت و بحران در مفهوم و معنای حقیقت، «چند روایت معتبر درباره برزخ» از مصطفی مستور درباره مردی که در جست‌وجویش برای خوشبختی در آغوش یک زن به این باور می‌رسد که دستیابی به خوشبختی فقط با دریافت تمامیت مفهوم زنانگی ممکن است.

این داستان‌ها به گزینش و با ویراستاری فروغ حاشابیکی می‌بایست نمایانگر یک تصویر کلی از سال‌های بعد از انقلاب در ادبیات معاصر ایران در داخل و خارج از کشور باشند.

پیش از این در فاصله بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۲۰۰۴ سه آنتولوژی دیگر از ادبیات معاصر ایران به زبان سوئدی منتشر شده است. در این آنتولوژی آثاری از نویسندگانی آمده است که تاکنون داستانی از آنها در  مجموعه‌های مشابه قبلی به زبان سوئدی منتشر نشده است.

شناسنامه کتاب:

Tavlan: En antologi med persiska noveller skrivna efter revolutionen i Iran 1979
Hashabeiky, Forogh
2020 (Swedish)
Uppsala: Acta Universitatis Upsaliensis, 2020. , p. 206