تنها راه رسیدن به دموکراسی عبور از قانونی اساسی فعلی است ــ گفتوگو با شیرین عبادی
شیرین عبادی می‌گوید برای رسیدن به دموکراسی در ایران باید دست به تغییر ساختار سیاسی زد، چرا که در قانون اساسی جمهوری اسلامی، تمام اختیارات به نهاد ولایت فقیه داده شده است.
فرزاد صیفی‌کاران
شیرین عبادی، حقوق‌دان
در آستانه یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، گروه‌های سیاسی در ایران، برای به دست گرفتن مجلس در حال رقابت هستند. این بار رقابت اما تنها در میان طیف‌های مختلف جناح اصول‌گرا و نزدیک به حاکمیت در جریان است، و اصلاح‌طلبان به دلیل رد صلاحیت‌های گسترده از سوی شورای نگهبان، عملاً از گردونه انتخابات خارج‌اند.
شیرین عبادی، حقوق‌دان، فعال حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل، چهارشنبه ۶ فوریه/ ۱۶ بهمن، طی یادداشتی در واکنش به انتخابات پیش‌روی مجلس، با انتقاد از شخص رهبر جمهوری اسلامی و شورای نگهبان، تأکید کرد «تنها راه رسیدن به دموکراسی، تغییر ساختار سیاسی و عبور از قانون اساسی فعلی» است. خانم عبادی در گفتوگو با «زمانه» با تأکید بر موضع‌اش گفت که این تغییر ساختار سیاسی در چهارچوب نظام جمهوری اسلامی امکانپذیر نیست.
این گفتوگو را در ادامه بشنوید:
ایران در ماه‌های اخیر حوادث مهمی را پشت سر نهاد، از کشتار خون‌بار اعتراض‌های سراسری آبان گرفته تا ساقط کردن هواپیمای اوکراینی توسط پدافند هوایی سپاه پاسداران. اکنون با نزدیک شدن انتخابات مجلس، آنچه بیشتر از هر چیزی به چشم می‌آید، نارضایتی عمومی در سطح جامعه و اراده همه‌گیر برای تحریم انتخابات پیش‌رو هم از جانب مردم، هم فعالان مدنی و سیاسی و هم اپوزسیون داخل و خارج از کشور است.
در چنین شرایطی، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، چهارشنبه ۱۶ بهمن طی سخنانی ضمن دفاع از عملکرد شورای نگهبان، بار دیگر از لزوم مشارکت مردم در انتخابات سخن گفت:
«هرکسی که به ایران و امنیت آن علاقمند است باید در انتخابات شرکت کند. این‌جور نشود که بگوییم مردم شرکت کنید اما در عین حال، به غلط، جوری حرف بزنیم که مردم از حضور در انتخابات دل‌سرد شوند.»
به باور شیرین عبادی اما جمهوری اسلامی با بحران مواجه است.
برنده جایزه صلح نوبل معتقد است که اگرچه حکومت تاکنون توانسته با سرکوب مردم را ساکت کند، اما این سکوت به معنای آرامش و امنیت نیست، بلکه فشرده شدن خشم و کینه مردم است:
«هر روز فاصله مردم و با حکومت بیشتر میشود و این خشم انبوخته، روزی باعث انفجار این جامعه خواهد شد. در نتیجه امیدوارم که حکومت به این عقلانیت برسد قبل از اینکه انفجار بزرگ رخ بدهد و ایران را در معرض خطر قرار بدهد، خودشان رفراندومی انجام دهند برای اینکه آیا قانون اساسی فعلی به درد می‌خورد یا اینکه کلا عوض بشود.»
شیرین عبادی تأکید می‌کند که منظورش از رفراندوم برای تغییر اساسی، آن رفراندومی نیست که در قانون اساسی جمهوری اسلامی پیش‌بینی شده است، چرا که به گفته او در قانون اساسی فعلی به شکل مضحکی مسئله بازنگری در قانون اساسی پیش‌بینی شده است. شیرین عبادی می‌گوید:
«از همه مهم‌تر در اینجا [قانون اساسی] میگویند که اصل ولی‌فقیه و تمام قوانین بایستی بر مبنای شریعت اسلام باشد و طبیعتا شریعت اسلام را هم فقط نمایندگان ولی فقیه بایستی تعیین کنند، این غیر قابل تغییر است. حال آن که تمام مشکلات از همین دو اصل بیرون می‌آیند. بنابراین تا زمانی که این قانون هست، هیچ نوع اصلاح و تغییری در ایران امکانپذیر نیست.»
خانم عبادی با انتقاد از عملکرد اصلاح‌طلبان یادآور میشود که آنها باید متوجه نقطه اصلی، یعنی درد جامعه و تغییر قانون اساسی باشند، در حالی که به گفته او احزاب اصلاح‌طلب در شرایط موجود تماماً معطوف به اعتراض به رد صلاحیت‌های گسترده هستند:
«مشکل ما اینجاست حتی گروه‌های اصلاح‌طلب هم حاضر نیستند نقطه اصلی درد را به مردم نشان بدهند. اعتراض آنها به این است که چرا رد صلاحیت به این گستردگی است، در حالتی که اعتراض اصلی باید این باشد چرا شورای نگهبانی بایستی وجود داشته باشد که علاوه بر نظارت استصوابی، اساسا حق وِتو برای مصوبات مجلس را داشته باشد و هر قانون خوبی را به بهانه مخالفت با موازین اسلامی، آن هم موازینی که خودشان تشخیص می‌دهند، بتواند رد بکنند. گروه‌های اصلاح‌طلب باید به این اعتراض می‌کردند که چرا همه اختیارات در یک نهاد، یعنی ولایت فقیه بایستی خلاصه بشود. نقش مردم کجاست؟ مشکل در ایران در حقیقت این است.»
شیرین عبادی چشم‌انداز آینده را در صورت ادامه پیدا کردن وضع موجود و بی‌توجهی حکومت به خواسته‌های مردم «بسیار تاریک» ارزیابی می‌کند.
نظرها
حمیده
"آگاهی تنها راه رسیدن به آزادی ست" (حکیم ارد بزرگ) به نظرم دیدگاهی توان تغییر قانون اساسی را داره که خودش دربند مکتبی دیگری نباشه . خانم شیرین عبادی از عملکرد و رویکرد فعلی احزاب اصلاح طلب ناراحت هستند! چند سئوال : آیا ایشون اصلاح طلبان را جریانی مردمی می دونند؟ که از سمت و سوی آنها گلایه می کنند؟ آیا ایشون باور دارن اصلاح طلبان همان جریانی هست که باید قانون اساسی جدید رو بنویسه؟ نمی دونم چرا ایشون از اصلاح طلبان قطع امید نکرده اند ؟ من فکر می کنم بین ایشون و سید محمد خاتمی هیچ اختلاف نظر اساسی وجود نداره.
حقیقتگو
دمکراتی مکانی ندارد که باید راه رسیدن به مکان دمکراتی چنین وچنان کرد...دمکراتی نتیجه خالقیت و توانی فکری دربرپائی وایجاد حکومتی است که خواسته ها و تقاضاهای مردمی بپذیرد و صادقانه عمل کند...دمکراتی در کشورهای مدرن وصنعتی جهان کعبه دمکراتی نداشته اند که مردمانشان با گذرکردن دردرون این کعبه دمکراتی شاملشان شود...این فهم وشعوروهمبستگی مردمان درجهت بهزیستی ورفاه وپیشرفت با ضمیمه صداقت وراستگوئی چه درافکار وچه دراعمال باعث ظهور دمکراتی میشود...بربسیاری ازمردمان ایران که حتی درطول مدت یکسال یک کتاب تاریخ و انچه به هویت شان مربوط میشود نمی خوانند و تنها طلوع و غروب کردن خورشید برایشان مهم است و به آنچه که به مغزوافکارشان تزریق می کنند راضی هستند و دراعمال وکردارشان مطابق همان تزریق های مغزی عمل می کنند بدنبال چه شربت موهیبت آور دمکراتی می گردند؟ ظلم وستم وچپاول ودروغگوئی وپنهانگری وکلاه برداری وخودپرستی ومنافع پرستی وتصاحب مال دیگران آنهم به هرشکل وفرمی که درذات وخصلت بسیاری ازهوطنان چه عناصرحکومتی معلوم الحال وچه غیرحکومتی جود داشته ودارد مانع اصلی درظهوردمکراتی بوده ومی باشد و با تئوری های آنچنانی دمکراتی قابل حل نیست ..