مهاجران اقلیمی و تهدید کرونا

 طوفان در مناطق ساحلی، زمین‌های کشاورزی سیل‌زده یا گرفتار خشکسالی، باغ‌های آسیب‌دیده از حمله ملخ‌ها، کارگاه‌ها و کارخانه‌های تعطیل‌شده یا کوچک‌شده و ده‌ها عامل دیگر افراد زیادی را در سراسر جهان وادار به مهاجرت کرد. امروز با گسترش مشکلات ناشی از بحران کرونا، همین گروه‌ها در صف نخست آسیب قرار دارند.

اردوگاه‌های پناهندگان و سکونتگاه‌های غیر رسمی که بسیاری از پناهندگان در آن زندگی می‌کنند ، حتی قبل از وقوع بیماری همه‌گیر کووید۱۹، برای تأمین نیازهای اولیه خود گرفتار مشکلات جدی بودند: ازدحام، شرایط بهداشتی نامناسب، عدم دسترسی به امکانات آموزشی و ... اما همین اردوگاه‌ها سالهاست جمعیت زیادی از مهاجرین را در خود جای داده اند.

گزارش‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد در برخی از این کمپ‌ها حتی به حمام و دستشویی هم دسترسی کافی وجود ندارد. در یک نمونه در تانزانیا در یکی از اردوگاه‌ها، فراگیری ویروس از زمانی شروع شد که سهمیه صابون به شکل منظم و کافی بین مهاجران پناهنده توزیع نشد. وحشت جهانی از این ویروس نیز بخش زیادی از کمک‌ها و پروژه‌های جهانی در این حوزه را متوقف و یا به شدت کاهش داده است. 

در جستجوی کار 

در سال ۲۰۱۹ بیش از ۹,۵ میلیون نفر به‌خاطر مشکلات و بحران‌های اقلیمی تنها درشمال آسیا مجبور به مهاجرت شدند. رقمی که از ۲۰۱۲ به این سو بیشترین تعداد مهاجر را در بر می‌گیرد. در جنوب آسیا نیز کانون‌های بحران کم نیستند. در مجموعه نزدیک به ۳۹ درصد مهاجرت‌های اقلیمی جهان در سال ۲۰۱۹ به آسیا تعلق داشت. اما آنچه موضوع را بسیار مهمتر می‌کند این است که گزارش‌های سازمان جهانی هواشناسی بروز باران‌های سیلابی، تابستان‌های گرم و خشک، تخریب و فرسایش زمین، و ناامنی غذایی به‌علت از بین رفتن مزارع را برای این منطقه تا سال‌های متمادی پیش بینی می‌کند و به این ترتیب می‌توان گفت که مناطق زیادی در آسیا به معنای واقعی باید پذیرای شرایط اقلیمی موجود برای همیشه باشند.

اطلاعات و داده‌های منتشر شده توسط مرکز نظارت بر آوارگان داخلی (IDMC) * نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ حدود ۲۴ میلیون نفر در سراسر جهان به‌علت تاثیر حوادث ناشی از تغییر اقلیم آواره شدند و امروز بخش زیادی از آنها از فیلیپین تا آمریکای لاتین، از آمریکای شمالی تا استرالیا حتی در پناهگاههای موقت هم جایی ندارند. بعلت گسترش فراگیری جهانی ویروس کرونا تعداد زیادی از خوابگاه‌های مهاجران در انتظار، یا حتی خوابگاه‌های کارگران مهاجر تخلیه یا بسته شده است. در هند میلیون‌ها کارگر در مدارس یا ایستگاه‌های قطار جا داده شدند یا یه‌طور مثال تعدادی از کمپ‌های مهاجرین در ترکیه و افغانستان و یونان  نیز موقت یا دائمی بسته شدند.

 بخش زیادی از این کارگران آواره در هند و فیلیپین امروز جزو ۴,۵ میلیون نفری هستند که سال گذشته از طوفان‌های موسمی  و سیل در بنگلادش و موزامبیک گریخته بودند. هرجیت سینگ، رییس یک سازمان مردمی حمایت از مهاجران اقلیمی در هند می‌گوید: «اگر در سال ۲۰۲۰ استراتژی‌های محافظتی از مردم در برابر بلایای طبیعی با مهاجرت و جابجا کردنشان به خاطر بحران ویروس کرونا گره بخورد باعث سردرگمی و حتی افزایش تنش و خشونت در بسیاری از مناطق پر جمعیت جهان خواهد شد. جابجایی افراد با وسایل نقلیه عمومی هم می‌تواند باعث گسترش سریع ویروس شود. اما جا دادن آنها در ورزشگاه‌ها و مدارس و کمپ‌هایی بدون زیرساز لازم نیز می‌تواند بسیار چالش برانگیز باشد. سیاستمداران نمی‌توانند  در مورد این موضوع مهم سکوت کنند.» رئیس بنیادی که سالهاست در حمایت از حقوق کارگران مهاجر خصوصاً در منطقه هند و بنگلادش فعالیت می‌کند، گفت: «مهاجرت نمی‌تواند بعنوان یک راهکار دائمی باشد. ما به یک برنامه برای سازگاری در حین حفظ امنیت و دریافت خدمات اساسی نیازمندیم. اقداماتی که دقیقا متوجه مسئولیت دولتهاست برای حمایت از کشاورزان و کارگران تا شرایط انها به یک ثبات و امنیت برساند و به آنها کمک کند تا در برابر تغییرات اقلیمی انعطاف‌پذیر شوند و مجبور به ترک سرزمینشان نباشند.»

بیشتر از ۱۶۴ میلیون کارگر مهاجر در سراسر جهان مشغول به کارهستند. آمار نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ درصد کارگران جهان که بیش از ۱۵سال سن دارند از مهاجران هستند. کسانی که در داخل کشورشان برای یافتن کار مهاجرت می‌کنند و یا افرادی که فاصله کشورها و قاره‌ها را برای یافتن رفاه و امکان زندگی بهتر طی می‌کنند.

در ارتباط با مهاجران، همه‌گیری جهانی ویروس کرونا با موضوع تغییر اقلیم درهم تنیده شده است. امروز پرسش‌های جمعی بسیار زیادی در مورد اهمیت توسعه پایدار وجود دارد. پرسش‌های بنیادینی در مورد انحصار سرمایه و امکانات و ضرورت توجه بیشتر به این موضوع که  چطور شکاف‌های ایجاد شده تحت تاثیر تغییر اقلیم می‌تواند با هر بحران دیگر به دره‌های عمیق غیر قابل برگشتی از تبعیض بدل شود.

شرایط نا امن‌تر برای کارگران مهاجر

در سال ۲۰۰۷ سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده بود که یکی از بزرگترین پیامدهای تغییر اقلیم تغییر روند انتقال بیماری‌ها خواهد بود. حتی تحقیقات مشترک آمریکا و ایتالیا نشان داد در مناطقی که بیشتر تحت تاثیر آلاینده‌های هوا قرار داشتند ویروس به شکل نگران‌کننده‌تری گسترش یافت. گزارشی که یک سازمان حمایت از حقوق کارگران در پس تحقیقی در مورد میزان ریسک ابتلا به کووید۱۹ کارگران معادن زغال سنگ در روسیه و چین و آمریکا منتشر کرد نیز همین گزارش را تایید می‌کند. کار در فضای بسته و آلوده در طول سالیان، کارگران معادن سر پوشیده مانند زغال‌سنگ را به شدت تحت خطر و ریسک قرار می‌دهد. اما همین کلان‌شهرهای صنعتی و کارهای سخت و پر خطر دقیقا جایی است که بسیاری از مهاجران برای یافتن کار به آن پرتاب می‌شوند.

در ایران به نقل از معاون امور دهیاری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها بیش از ۱۶میلیون حاشیه‌نشین وجود دارد؛ معادل یک پنجم جمعیت ایران. بسیاری از این حاشیه‌نشینان که در تهران یا مناطق آزاد تجاری مانند چابهار و یا مجموعه‌های صنعت نفت زندگی می‌کنند، مهاجرینی هستند که زمانی صاحب زمین و کشت و کشاورزی بودند و یا کارگران مجموعه‌های صنعتی بودند که با انحصار و خصوصی‌سازی تحت نام تعدیل نیرو بدون کوچکترین امنیت شغلی امکان زندگی را از دست دادند. حاشیه نشینان امروز مهاجرانی هستند که نه تنها در جغرافیای شهری که در توسعه انسانی و امکان استفاده از امکانات و خدمات اجتماعی و شهروندی نیز سالهاست در حاشیه هستند.

قوانین ناکافی و غیر حمایت‌گر

تمام این مشکلات در حالی زندگی کارگران مهاجر را تهدید می‌کند که بسیاری از آن نقش بسیار مهمی در صنعت و کشاورزی جهان دارند. در پی بحران ویروس کرونا در ایتالیا وزارت کشاورزی اعلام کرد که بعلت نبود کارگران حوزه کشاورزی ۴۰ درصد محصولات کشاورزی در حال از بین رفتن هستند. این دقیقا نقطه خالی مهاجرانی است که بسیاری از آنان حتی مدارک لازم برای کار قانونی و بهره‌مندی از حقوق شهروندی را هم ندارند. وزیر کشاورزی ایتالیا خواست برای بهبود وضعیت کارگران غیر ایتالیایی  این حوزه قوانین بازنگری شوند.

تنها در ایتالیا یک سوم کارگران غیر ایتالیایی هستند؛ به ترتیب مراکشی‌ها، هندی‌ها و آلبانیایی‌ها  در سه رتبه نخست قرار دارند. وضعیت زندگی کارگران و مهاجران به کشورهای نفت‌خیز جهان نیز بهتر از این نیست. به گزارش نیویورک تایمز، میلیون‌ها کارگر از پاکستان، هند، بنگلادش، نپال، و فیلیپین در کشورهای حاشیه خلیج فارس بدون پول و اجازه برگشت به خانه و کشورشان رها شده اند. بسیاری از آنها برای خانواده‌هایشان پول می‌فرستادند و این موضوع تعداد زیادی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. دراوایل فروردین، وزارت بهداشت عربستان سعودی اعلام کرد که نیمی از مبتلایان به کووید ۱۹ در این کشورها کارگران مهاجر هستند. در قطر، در میان رونق ساختمان‌سازی با توجه به جام جهانی ۲۰۲۲ ، صدها مورد ابتلا در یک منطقه صنعتی که بسیاری از مهاجران در آن زندگی می‌کنند، کشف شد. دولت گفت كه منطقه آلوده‌شده را برای معالجه ایزوله كرده و منطقه را بسته است اما نگرانی از اینكه ویروس می‌تواند همچنان در منطقه ایزوله‌شده گسترش یابد، وجود دارد. 

بسیاری از مهاجران در تعطیلی‌های قرنطینه، بلاتکلیف و بدون مدارک مانده اند، بخشی به کشورهای‌شان بازگردانده شده و برخی همچنان به زندگی غیرقانونی و در خطر ادامه می‌دهند.

اما کودکان مهاجر نیز مجبور به جدال با شرایط تغییریافته زندگی‌شان پا به پای بزرگسالان هستند. عدم دسترسی به واکسیناسیون به موقع، گذشت سن آموزش و دشواری‌های دسترسی این کودکان به دریافت آموزش در سنین مناسب، امکان دسترسی به مراقبین و متخصصین بهداشت جسم و روان، عدم دسترسی به ابزار و فضای مناسب برای بازی و ورزش از ساده ترین مواردی است که در وضعیت بحرانی فراگیری ویروس شرایط سخت تری پیدا کرده است.

تاثیرات تغییر اقلیم و در گذار از این بحران جهانی مشکلات عمده اقتصادی و بیکاری موج بزرگتری از مهاجران را رقم خواهد زد، شرایطی که اگر قوانین و سرمایه گذاری و برنامه‌های مناسب برای آن در نظر گرفته نشود می‌تواند به شدت ویرانگر باشد.     

در همین زمینه: