افزایش نگران‌کننده خودکشی

سعید عطاالهی، رئیس پلیس مترو تهران، دوشنبه ۱۹ خرداد در ارتباط با اقدامات پیشگیرانه برای خودکشی به خبرگزاری تسنیم، نزدیک به سپاه پاسداران گفت:

«ماموران مترو آموزش دیده‌اند و اقدامات کارشناسی و زیرساختی برای نصب دیوار شیشه‌ای در ۳۵ ایستگاه از ۲۰۰ ایستگاه مترو تهران هم آغاز شده است.»

صحبت‌های عطاالهی در حالی است که تنها دو روز پیش از این گفت‌و‌گو، یعنی شنبه ۱۷ خرداد، یک زن ۴۱ ساله در ایستگاه مترو «جوانمرد قصاب» خود را به قصد خودکشی زیر قطار مترو پرتاب کرده بود.

افزایش فشارهای اقتصادی و اجتماعی در ماه‌های اخیر، امید به آینده را به پائین‌ترین سطح ممکن رسانده و اخبار خودکشی به پای ثابت وقایع روزانه در نقاط مختلف ایران تبدیل شده است. رئیس پلیس مترو تهران از نصب دیوار شیشه‌ای در ایستگاه‌های مترو برای پیشگیری از وقوع خودکشی در مترو خبر می‌دهد و یک جامعه‌شناس افزایش خودکشی به ویژه در میان زنان را نگران‌کننده می‌داند.

همزمان با سخنان رئیس پلیس مترو تهران، خبر خودکشی یک جوان در اهواز و یک جانباز جنگ هشت ساله در کرمانشاه منتشر شد. جوان ۲۴ ساله اهوازی در ساعات اولیه صبح در کوی رسالت اهواز با خوردن قرص اقدام به خودکشی کرد. جهانگیر آزادی میان‌کوهی، جانباز کرمانشاهی نیز مقابل دفتر بنیاد شهید این شهر خود را به آتش کشید. تصاویر دلخراش پیکر سوخته‌ی این جانباز در رسانه‌ها منتشر شد. او با سوختگی ۸۸ درصد به بیمارستان منتقل شد و چند ساعت بعد جان باخت.

رئیس پلیس مترو اقدام به خودکشی را ناشی از ابتلا به بیماری‌های روحی-روانی می‌داند. رئیس بنیاد شهید کرمانشاه نیز مدعی شد خودسوزی جانباز جنگ مقابل بنیاد شهید ناشی از «اختلافات خانوادگی» بوده است.

سال‌هاست آمار رسمی خودکشی در ایران منتشر نمی‌شود. اما پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد بیش از ۷۰ درصد خودکشی‌ها منشاء اقتصادی دارند. افزایش فشارهای اجتماعی، روابط سنتی و فرهنگ پدرسالاری، افسردگی و از دست دادن چشم‌انداز آینده، از دیگر عوامل خودکشی در ایران هستند. در میان اقشار فقیر و جمعیتی که در حاشیه‌ها زندگی می‌کنند، ترکیبی از این عوامل دست به دست هم داده و فرد را به مرحله خودکشی می‌رسانند. تبعیض و نابرابری و مناسبات پدرسالارنه عامل بسیاری از موارد خودکشی در میان دختران نوجوان و زنان است.

استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویر احمد، لرستان و کرمانشاه بیشترین آمار خودکشی در ایران را دارند.

خالد توکلی، جامعه‌شناس می‌گوید: «عدم تقارن بین انتظارات، وضعیت موجود و چشم اندازی که پیش روی زنان قرار دارد، چالشی است که بعضا به قتل نفس انجامیده است.»

در جوامع سنتی، زنان نیز به آن سطح از خودآگاهی ردست یافته‌اند و می‌دانند چه حقوقی دارند، چه تغییراتی در سطح جامعه ایجاد شده است و علاقمندند از امکانات و آزادی بیشتری برخوردار باشند، اما جامعه مردسالار چنین اجازه‌ای به آنها نمی‌دهد و این خودکشی‌ها از سویی به نوعی اعتراض به آداب و سنن و نگرش‌های جامعه حاکم بر آنها است و از سوی دیگر نوعی تسلیم شدن در برابر جامعه مردسالاری است. خودکشی زنان در این‌گونه جوامع شکلی از اعتراض به شرایط موجود است.

شرایط زندگی و خانوادگی برخی از افرادی که در ماه‌های اخیر به زندگی خود پایان داده‌اند، موید این ارزیابی است.

ساعتی پس از آن که مدیر کل بنیاد شهید کرمانشاه خودسوزی جهانگیر آزادی را ناشی از «اختلافات خانوادگی» عنوان کرد، انصاف نیوز درباره این جانباز چنین نوشت:

«او چند ماه ا‌ست که حقوق‌اش به ‌دلیل ضمانت وام و نپرداختن اقساط، مسدود بوده و تقاضای وام از بنیاد داشته که موافقت نمی‌کنند. دو هفته‌ هر روز برای راضی کردن معاون مالی به بنیاد می‌رفته و در نهایت امروز خودسوزی می‌کند و با ۸۸ درصد سوختگی در بیمارستان امام خمینی کرمانشاه بستری است. پزشکان بیمارستان می‌گویند که تا شب دوام نخواهد آورد».

در گزارش‌های منتشر شده، علت اقدام به خودکشی جوان ۲۴ ساله اهوازی و زن ۴۱ ساله در مترو تهران اعلام نشده است.

هفته گذشته آرمین، کودک کار ۱۱ ساله در کرمانشاه خودکشی کرد. یک مددکار «جمعیت خیریه امام علی» در توضیح وضعیت او گفت پدر آرمین معتاد بود و مادرش چندی پیش بر اثر ابتلا به سرطان فوت کرد، مادربزرگش گدایی می‌کند و خواهر کوچک آرمین را نیز همراه خودش می‌برد. آرمین با خوردن یک ورقه قرص متادون خودکشی کرد و در بیمارستان جان باخت.

تحویل جسد این کودک نیازمند ارائه شناسنامه بود، اما شناسنامه او در گرو بیمارستانی است که مادر آرمین را بستری کرده بود و اکنون با این ادعا که شناسنامه گم شده، از تحویل آن خودداری می‌کند.

به گزارش سازمان حقوق بشری هەنگاو در پنج ماه گذشته ۱۶ نوجوان شامل ۸ پسر و ۸ دختر در شهرهای مختلف کردستان به زندگی خود پایان داده‌اند. در سقز در نیمه اول خرداد سه مورد خودکشی منجر به مرگ روی داده است. سوم خرداد مفیدە حسن‌نژاد ۱۷ ساله خود را در روستایی در سقز حلق‌آویز کرد. او قصد ازدواج داشت، اما خانواده‌اش قادر به خرید جهیزیه و تامین دیگر مخارج نبودند.

۱۴ خرداد دانیال حسین‌پور ۱۶ ساله خود را حلق‌آویز کرد و جان سپرد. خانواده دانیال حسین‌پور در فقر به سر می‌برند. پدر خانواده برای کسب اندکی درآمد جرم شخص دیگری را به گردن گرفته و از دو سال پیش در زندان سقز در بند است. همان‌روز آلا عنبری، نوعروس ۱۴ ساله در منطقه دیگری از سقز خود را حلق‌آویز کرد.

۱۸ اردیبهشت، یک معلم با سابقه مسجد سلیمانی پس از تخریب دیوار منزلش توسط ماموران اجراییات شهرداری خودسوزی کرد. او توسط خانواده و اهالی محل به بیمارستان منتقل شد و چهارم خرداد بر اثر شدت سوختگی جان‌باخت.

۲۱ فروردین یک زن ۵۳ ساله با خوردن قرص برنج خودکشی کرد. همسر این زن سه هفته قبل به دلیل ابتلا به کرونا جان خود را از دست داده بود. پسرش دو هفته بعد از مرگ پدر دچار افسردگی شده و ۱۹ فروردین به زندگی خود پایان داده بود.

در فروردین، مادری در شیراز پس از کشتن دختر هشت ساله و پسر ۱۲ ساله‌اش به زندگی نیز خود پایان داد. پلیس شیراز، علت خودکشی را «مشکلات مالی، روحی و روانی» اعلام کرد.

موردی که اواخر فروردین بازتاب وسیعی داشت، خودکشی زینب دختر ۱۱ ساله درشهرستان هلیلان واقع در استان ایلام بود.

زینب عضوی از یک خانواده پنج نفره و به شدت فقیر بود. پدر ۴۱ ساله او معلول و از کار افتاده است و خانواده تحت سرپرستی بهزیستی و بنیاد برکت است. مجموع درآمد این خانواده در ماه حدود یک میلیون تومان است. خانه آن‌ها عبارت است از یک اتاق ۵۰ متری بدون سقف که با مشارکت بهزیستی و بنیاد برکت ساخته و نیمه تمام مانده است. تکمیل ساختمان اتاق مستلزم دریافت وام است، اما خانواده توان بازپرداخت آن را ندارد. مردم این منطقه لُر هستند. و ناحیه‌ای که این خانواده در آن زندگی می‌کنند خط تلفن ثابت و همراه، آنتن تلویزیون، خانه بهداشت و نیز راه مناسب ندارد.