تحرکات نظامی و سیاسی کشورهای عربی در قبال تحولات ایران و منطقه

<p dir="RTL">کورش عرفانی - انزوای بین&zwnj;المللی حکومت ایران بعد جدیدی پیدا کرده است: کشورهای عرب منطقه در حال تشکیل جبهه واحدی هستند که به نظر می&zwnj;رسد به طور عمده علیه جمهوری اسلامی شکل می&zwnj;گیرد. این جبهه حتی از مرزهای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس گذشته و به نوعی در حال گسترش به سایر کشورهای عرب زبان است.</p> <!--break--> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">مصر به عنوان بزرگ&zwnj;ترین قدرت در شمال آفریقا در حال تقویت این اتحاد است و حتی صحبت تشکیل یک &laquo;ناتوی عربی&raquo; &nbsp;را می&zwnj;کند.در منطقه چه می&zwnj;گذرد که این گونه کشورهای عرب را به هم نزدیک ساخته است؟ آیا این دولت&zwnj;ها خطری نزدیک را احساس کرده&zwnj;اند که درصدد اتحاد برآمده&zwnj;اند؟ این نوشتار به این موضوع&zwnj;ها می&zwnj;پردازد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>موقعیت کشورهای عربی خلیج فارس</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">اوضاع خاورمیانه می&zwnj;رود که در ماه&zwnj;های آینده به حساس&zwnj;ترین موقعیت خود نزدیک شود. پس از آغاز سلسله قیام&zwnj;های معروف به &laquo;بهار عربی&raquo;، بسیاری از دولت&zwnj;های منطقه نگران فردای خود شدند. این خیزش&zwnj;ها یکی بعد از دیگری حکومت&zwnj;های استبدادی تونس، مصر، لیبی، یمن و اینک سوریه را به خطر انداخت. دو مورد از این موج، یعنی مورد لیبی و سوریه توام با برخورد نظامی بوده است. دخالت کشورهای غربی در لیبی، سرنگونی و مرگ قذافی را تسریع کرد اما در سوریه، به دلیل حساسیت آن و عدم مداخله غربی&zwnj;ها،<a href="#_edn1" name="_ednref1" title=""><span dir="LTR">[1]</span></a> مبارزه&zwnj;ی مسلحانه مردم به درازا کشیده شده است. این امر سایه&zwnj; خطر بی&zwnj;ثباتی عظیمی را بر کل خاورمیانه انداخته و رهبران کشورهای عرب را سخت نگران کرده است. آنها می&zwnj;دانند که ممکن است دامنه اعتراضات مردمی به کشورهای متبوع&zwnj;شان نیز کشیده شود، زیرا هیچ یک از این دولت&zwnj;های عربی نمودی از دمکراسی منسجم نیستند. بهتر است نگاهی اجمالی به موقعیت سیاسی داخلی کشورهای عضو شورای هماهنگی خلیج فارس بیاندازیم:</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>● بحرین</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">در این کشور مردم در خیابان&zwnj;ها هستند و به طور روزمره با پلیس در نبردند.<a href="#_edn2" name="_ednref2" title=""><span dir="LTR">[2]</span></a> بحرین در همسایگی عربستان سعودی،کشوری شیعه نشین است که &nbsp;اقلیتی غیر شیعه بر آن حکومت می&zwnj;کند. آزادی در این کشور محدود &nbsp;و میزان سانسور در آن بالاست. مهم&zwnj;ترین نقیصه&zwnj; سیستم حاکم، عدم گردش قدرت است. خاندان آل خلیفه از سال ۱۸۲۰ قدرت را در این کشور در دست دارد و حاضر به واگذاری آن نیست. از بین دو مجلس علیا و سفلی، چهل نماینده&zwnj; &nbsp;اولی به طور کامل توسط شاه بحرین انتخاب می&zwnj;شوند و مردم فقط در انتخاب دومی حق رای دارند. بدیهی است که اگر قیام&zwnj;کنندگان شیعه&zwnj; این کشور موفق به ساقط کردن حکومت آل خلیفه شوند، بحرین به پایگاه شیعیان عربستان سعودی تبدیل می&zwnj;شود تا حکومت آل سعود را به چالشی جدی بطلبند. به همین خاطر حکومت عربستان سعودی به شدت از خاندان آل خلیفه حمایت می&zwnj;کند &nbsp;و نیرو &nbsp;و پشتیبانی کافی در اختیار آن می&zwnj;گذارد تا قیام مردم بحرین را سرکوب کند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">بحرین بارها حکومت شیعه&zwnj; ایران را متهم به حمایت از معترضان این کشور کرده است. روزنامه&zwnj; کیهان تهران زیر نظر حسین شریعتمداری، به عنوان بلندگوی بیت رهبری، به طور مستقیم به دفاع از قیام کنندگان بحرینی پرداخته و رژیم&zwnj;های آل سعود و آل خلیفه را به &laquo;جنایت و کشتار&raquo; تظاهر کنندگان متهم بحرینی می&zwnj;کند. به نظر می&zwnj;رسد &nbsp;رژیم ایران رویای این را در سر می&zwnj;پروراند که با سرنگونی رژیم آل خلیفه و استقرار یک حکومت شیعه&zwnj; طرفدار ایران، با یک تیر دو نشان بزند: هم جای پای آمریکایی&zwnj;ها را &nbsp;خالی کند که ناوگان پنجم نیروی دریایی<a href="#_edn3" name="_ednref3" title=""><span dir="LTR">[3]</span></a> خود را در این کشور مستقر ساخته&zwnj;اند و هم بحرین را به مرکزی برای دخالت&zwnj;ورزی در عربستان سعودی تبدیل کند. عربستان هم که از این طرح بدیهی حکومت ایران خبر دارد، با تمام قوا در صدد است به مقابله&zwnj; با آن بپردازد و در این راه از ارسال نیرو و تجهیزات برای حکومت آل خلیفه در بحرین کوتاهی نمی&zwnj;کند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>● عربستان سعودی</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">اما وضعیت در خود عربستان هم تعریفی ندارد. در این کشور نیز خفقان و حکومت خودکامه&zwnj; آل سعود جامعه را در بن&zwnj;بستی قرار داده که نیروهای مترقی این کشور را به سوی اعتراض و مقاومت کشانده است. این کشور براساس نظام پادشاهی مطلقه اداره می&zwnj;شود و در آن، <a href="http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="حزب سیاسی">حزب سیاسی</a>، پارلمان &nbsp;و&nbsp;<span dir="LTR"><a href="http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="انتخابات"><span dir="RTL">انتخابات</span></a></span>&nbsp;مصداقی ندارد. این کشور منشور حقوق بشر را بر خلاف شریعت اسلام دانسته و آن را قبول ندارد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/arabestan.jpg" style="width: 180px; height: 110px; float: right;" />نزدیک به چهار میلیون نفر از جمعیت ۲۷ میلیونی عربستان را شیعیان تشکیل می&zwnj;دهند؛ هر چند که شمار آنان چندان قابل توجه نیست اما حضور آنها در مناطق نفت&zwnj;خیز عربستان سعودی در قوار، قطیف و احساء از آنها اقلیتی ساخته که با حرکتی استقلال&zwnj;طلبانه می&zwnj;توانند خاندان آل سعود را از درآمد اصلی خویش محروم سازند. این نکته&zwnj;ای است که از نظر سران حکومتی در ایران پنهان نمانده &nbsp;و به همین دلیل نیز پیوسته در تلاش بوده و هستند که با نفوذ میان شیعیان عربستان سعودی راه را برای حرکت&zwnj;های خطرساز در این کشور باز کنند.</p> </blockquote> <p dir="RTL">برای نخستین انتخاباتی که در جهت تعیین شوراهای محلی در این کشور پیش&zwnj;بینی شده است زنان حق رای ندارند. اما نقطه&zwnj; عطف این کشور شاید مطالبات شیعیان ساکن عربستان سعودی باشد. نزدیک به چهار میلیون نفر از جمعیت ۲۷ میلیونی عربستان را شیعیان تشکیل می&zwnj;دهند؛ هر چند که شمار آنان شاید چندان قابل توجه نباشد اما حضور آنها در مناطق نفت&zwnj;خیز عربستان سعودی در قوار، قطیف و احساء از آنها اقلیتی ساخته است که با حرکتی استقلال&zwnj;طلبانه می&zwnj;توانند خاندان آل سعود را از درآمد اصلی خویش محروم سازند. این نکته&zwnj;ای است که از نظر سران حکومتی در ایران پنهان نمانده است و به همین دلیل نیز پیوسته در تلاش بوده و هستند که با نفوذ میان شیعیان عربستان سعودی راه را برای حرکت&zwnj;های خطرساز در این کشور باز کنند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">خاندان آل سعود نسبت به این امر بسیار حساس است و &nbsp;طی سی سال گذشته بارها به طور مستقیم یا غیرمستقیم با حکومت ایران بر سر سیاست&zwnj;های دخالت&zwnj;جویانه&zwnj; آن سر شاخ شده است. به باور خاندان آل سعود رژیم ایران تلاش دارد با بهره&zwnj;برداری از مراسم حج و سایر روش&zwnj;ها و رسانه&zwnj;ها،<a href="#_edn4" name="_ednref4" title=""><span dir="LTR">[4]</span></a> میان شیعیان این کشور نفوذ کرده و &nbsp;آنها را به یک قیام عمومی برای تصرف مناطق نفت&zwnj;خیز این کشور تحریک کند. سرویس&zwnj;های اطلاعاتی این دو کشور به شدت در این رابطه با هم در رقابت و جدال هستند و بارها دست به تهدید یا اقدام علیه یکدیگر زده&zwnj;اند. تبلیغات دستگاه&zwnj;های سخن&zwnj;پراکنی نظام علیه وهابیت پیوسته در حال کار است و شبکه&zwnj;هایی مانند &laquo;سحر&raquo; و &laquo;العالم&raquo; در این مورد بسیار فعال هستند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>● کویت</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">در کویت نیز وضعیت سیاسی شکننده است. با وجود درآمدهای کلان و سطح زندگی بالای اکثریت ساکنان این کشور کوچک نفت&zwnj;خیز، خواست دمکراسی در این کشور همچنان باعث نگرانی حکومت موروثی فعلی است. با وجود رشد فرهنگی قابل توجه این کشور، از حیث تعداد رسانه&zwnj;ها و یا شمار افراد تحصیل&zwnj;کرده، کویت فاقد حزب سیاسی و نظام چرخش قدرت است. به همین دلیل نیز از موج دمکراسی&zwnj;خواهی کنونی در خاورمیانه سخت نگران است. خاندان آل صباح پیوسته تلاش کرده &nbsp;که برای خاموش ساختن مطالبات مردم این کشور در زمینه&zwnj; دمکراسی و انتخابات مبتنی بر آزادی احزاب، آنها را با بسته&zwnj;های مالی تشویقی راضی نگه دارد و ساکت سازد.<a href="#_edn5" name="_ednref5" title=""><span dir="LTR">[5]</span></a> با این همه، رشد اینترنت و سایر امکانات ارتباطاتی، دیگر امکان دور نگاه داشتن جامعه&zwnj;ی کویت از یک نظام باز سیاسی را دشوار ساخته است. شاید به همین دلیل نیز حکومت کویت مایل باشد &nbsp;با حاکم ساختن جو نظامی در خلیج فارس و با الهام از ترس مستقر شده پس از تجربه&zwnj; تلخ اشغال این کشور توسط ارتش عراق<a href="#_edn6" name="_ednref6" title=""><span dir="LTR">[6]</span></a>، مردم را از برخورد فعال برای مشارکت سیاسی منحرف سازد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>● عمان</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">عمان در میان کشورهای عربی خلیج فارس از فضای سیاسی بهتری برخوردار است. در سال&zwnj;های اخیر انتخابات آزاد برای مجلس شورا در این کشور برگزار شده و سلطان قابوس، پادشاه این کشور، برخی از آزادی&zwnj;ها را تامین کرده است. حتی چند &nbsp;زن در کابینه&zwnj; عمان حضور دارند. به همین دلیل در حال حاضر در این کشور ناآرامی اجتماعی برای آزادی&zwnj;خواهی و دمکراسی&zwnj;طلبی به طور فعال در جریان نیست. پیشرفت&zwnj;های اقتصادی عمان وضعیت زندگی مردم را بهتر کرده &nbsp;و به نظر می&zwnj;رسد که پس از مرگ سلطان قابوس بن سعید آل سعید و با توجه به این که وی فرزندی ندارد این کشور به سوی سطح بالاتری از چرخش قدرت پیش رود.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>● قطر</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">کشور قطر &nbsp;تحت حکومت حامد بن خلیفه به پیشرفت&zwnj;های اقتصادی زیادی دست یافته است و به همین دلیل سطح زندگی ساکنان آن در حد خوبی قرار دارد. این امر بار سیاسی برای طلب اصلاحات و دمکراسی را ضعیف ساخته است و این کشور را به یک کانون تجارتی بزرگ تبدیل کرده است. ثروت&zwnj;های عظیم ناشی از نفت و گاز به این کشور کوچک اجازه داده که در میدان&zwnj;های بزرگی نقش بازی کند. دولت قطر در حال حاضر با تکیه بر امکانات مالی خود یک استراتژی رسانه&zwnj;ای بین&zwnj;المللی فعال<a href="#_edn7" name="_ednref7" title=""><span dir="LTR">[7]</span></a> و هم&zwnj;چنین یک حضور دیپلماتیک قوی در خاورمیانه دارد. به نحوی که می&zwnj;توان حضور غیر مستقیم دولت قطر را در مصر، لیبی، سوریه و حتی در یمن در زمان بروز قیام&zwnj;های اعتراضی ردیابی کرد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL">تقویت نیروهای سنتی، اسلام&zwnj;گرا و حتی در صورت لزوم افراطی، سیاست اصلی مورد حمایت عربستان سعودی و &nbsp;سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است. آنها ترجیح می&zwnj;دهند که به طور مثال در مصر &laquo;اخوان&zwnj;المسلمین&raquo; در روایت سنتی و درون&zwnj;گرای خویش به قدرت برسد تا یک نیروی سکولار یا چپ و یا دمکرات. این همان خواستی بود که آنان برای لیبی و یمن داشتند و امروز برای سوریه دارند. این حکومت&zwnj;ها سخت نگران نشت فرهنگ دمکراتیک و سرایت حکومت&zwnj; انتخابی در کشورهای خود هستند.</p> </blockquote> <p dir="RTL">همین امر &nbsp;به این کشور ثروتمند امکان داده&nbsp; که به تدریج به عنوان عنصر ی فعال و سرنوشت&zwnj;ساز در عرصه&zwnj; صلح در خاورمیانه نقش آفرینی کند. سیاست خارجی قطر در حمایت از قیام&zwnj;های ضد استبدادی به نوعی حکومت این کشور را در چشم مردم قطر و نیز سایر کشورهای منطقه به عنوان یک طرفدار دمکراسی جلوه&zwnj;گر می&zwnj;سازد، هر چند که این امر با واقعیت سیاسی درونی آن هم&zwnj;خوانی کامل ندارد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>● امارات متحده&zwnj; عربی </strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">در نهایت باید به موقعیت امارات متحده&zwnj; عربی اشاره کرد که مجموعه&zwnj;ای است از&nbsp;<span dir="LTR"><a href="http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="شیخ‌نشین‌های امارات متحده عربی"><span dir="RTL">هفت شیخ&zwnj;نشین</span></a></span>&nbsp;کوچک به نام&zwnj;های&nbsp;<span dir="LTR"><a href="http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B8%D8%A8%DB%8C" title="ابوظبی"><span dir="RTL">ابوظبی</span></a></span>، <a href="http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C" title="دبی">دبی</a>، <a href="http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87" title="شارجه">شارجه</a>، <a href="http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عجمان">عجمان</a>، <a href="http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%AC%DB%8C%D8%B1%D9%87" title="فجیره">فجیره</a>، <a href="http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AE%DB%8C%D9%85%D9%87" title="راس‌الخیمه">راس&zwnj;الخیمه</a>&nbsp;و&nbsp;<span dir="LTR"><a href="http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%86" title="ام‌القوین"><span dir="RTL">ام&zwnj;القوین</span></a></span>. هر یک از این شیخ نشین&zwnj;ها دارای درجه&zwnj;ای از استقلال هستند اما در کل یک حکومت مرکزی بر امور مشترک آنها حکم می&zwnj;راند. در این کشور نیز دمکراسی و گردش قدرت موجود نیست و نقض حقوق بشر و نبود آزادی احزاب از مشخصات این مملکت ثروتمند است که به واسطه&zwnj; ذخایر عظیم نفتی و نقش تجاری خود، تبدیل به یک قطب سرمایه&zwnj;گذاری در منطقه شده است. سانسور و خود سانسوری و نبود انتخابات از شاخص&zwnj;های اصلی این کشور است. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</p> <p dir="RTL">به دلیل تعداد زیاد مهاجران و توریست&zwnj;ها در امارات، حساسیت دستگاه&zwnj;های امنیتی و انتظامی آن نسبت به خارجی&zwnj;ها و نیز سیاست&zwnj;های ایران در منطقه بسیار بالاست. هر چند که سودآوری عظیم اقتصاد بازاری ایران به امارات اجازه&zwnj; کسب ثروت&zwnj;های عظیم و داشتن فرصت&zwnj;های بی&zwnj;نظیر رشد تجاری را داده است.<a href="#_edn8" name="_ednref8" title=""><span dir="LTR">[8]</span></a></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>نگرانی&zwnj;های کشورهای عربی </strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">با نگاهی به موقعیت کلی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که در بالا آمد در می&zwnj;یابیم که آنها از نوعی موج سرایتی حرکت&zwnj;های آزادی&zwnj;خواهی و دمکراسی&zwnj;طلبی به عنوان گرایش غالب در خاورمیانه نگران هستند و به همین دلیل ترجیح می&zwnj;دهند به طور پیشگیرانه با آن برخورد کنند. اما فاکتورهایی که آنها را نگران کرده &nbsp;و سبب شده در صدد برآیند تا به تشکیل یک یک فرماندهی مشترک برای نیروهای زمینی، هوایی و دریایی خود دست بزنند<a href="#_edn9" name="_ednref9" title=""><span dir="LTR">[9]</span></a> کدام است؟ در این باره باید به چند موضوع اشاره کنیم:</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>۱- آینده ناروشن سوریه</strong>: روابط دولت بعثی سوریه با بسیاری از حکومت&zwnj;های عرب خلیج فارس چندان مطلوب نبود. دوستی و روابط و همکاری میان حکومت&zwnj;های ایران و سوریه نگرانی&zwnj;های خاصی را در سه دهه&zwnj; گذشته نزد کشورهای فوق دامن زده بود. به همین دلیل، سقوط اسد در سوریه به خودی خود امری&zwnj;ست مطلوب. اما این که جایگزین آن کیست شاید مهم&zwnj;تر باشد. آینده&zwnj; سوریه می&zwnj;تواند در جهت&zwnj;های مختلفی حرکت کند که هر کدام از آنها با خود نتایج متفاوتی را برای کشورهای همسایه و مجموعه&zwnj; کشورهای منطقه در بر خواهد داشت. نقطه&zwnj; مثبت موضوع برای دولت&zwnj;های عرب خاورمیانه این است که ایران متحد اصلی و استراتژیک خود را از دست می&zwnj;دهد و تا حد زیادی تنها می&zwnj;شود. جمهوری اسلامی در طول سی و سه سال گذشته با سرمایه&zwnj;گذاری کلان میلیاردی تلاش کرده بود سوریه را به عنوان امتداد سیاسی و نظامی خویش در قلب خاورمیانه داشته باشد. هزینه&zwnj;ای هنگفت که به ناگهان با قیام مردم سوریه به خطر افتاد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/281.jpg" style="width: 180px; height: 135px; float: right;" />کشورهای عربی می&zwnj;دانند که تهاجم اسرائیل به مراکز اتمی ایران و واکنش احتمالی تهران به آن، ورود آمریکا به یک جنگ تمام عیار در خلیج فارس را به دنبال دارد. فراموش نکنیم که تقریبا تمام کشورهای حاشیه&zwnj; جنوبی خلیج فارس به نحوی میزبان نیروهای نظامی آمریکا هستند. بنابراین صرف وجود پایگاه&zwnj;های ارتش آمریکا در این کشورها از آنها هدف&zwnj;های مورد نظر ایران را خواهد ساخت. به این ترتیب پای تمام این کشورها به طور ناخواسته به یک جنگ احتمالی در خلیج فارس کشیده خواهد شد.</p> </blockquote> <p dir="RTL">از روز اول اعتراضات در این کشور حکومت ایران به دولت بشار اسد سفارش اکید کرد که زبان سرکوب را پیش گیرد و در این راه هر چه &nbsp;از دستش بر می&zwnj;آمد انجام داد، از جمله ارسال کارشناس، سلاح و تجهیزات و نیز مشاوره و همیاری مالی و سیاسی. این امر در کنار پشتیبانی آشکار روسیه و نیز حمایت سیاسی چین به رژیم بشار اسد اجازه داد که مقاومت بیشتری به خرج دهد و این، قیام آزادی&zwnj;خواهی مردم سوریه را به سوی نوعی جنگ فرقه&zwnj;ای و سیاسی پیش برد. هر چند که هنوز جمع کثیری از جوانان سوری برای کرامت و آزادی خویش می&zwnj;جنگند تا رژیم اسد را پایین بکشند، اما در کنار آنها نیروهای دیگر سوری و غیر سوری با خواست&zwnj;ها و اهداف متفاوت دیگری به مبارزه مشغول هستند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">کشورهای عربی، از جمله عربستان سعودی و قطر، به طور مستقیم در کشمکش&zwnj;های سوریه درگیر هستند و با حمایت مالی، نظامی و سیاسی، برخی از جناح&zwnj;های خاص را مورد حمایت قرار می&zwnj;دهند. برای آنها مهم است که حکومت آینده&zwnj; سوریه نمادی از یک دمکراسی مردمی نباشد تا بتواند الگوی سایر کشورها قرار گیرد. در این زمینه رقابت آنها با ترکیه برای حفظ نفوذ در سوریه پس از اسد قابل توجه است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</p> <p dir="RTL">این امر، یعنی تقویت نیروهای سنتی، اسلام&zwnj;گرا و حتی در صورت لزوم افراطی، سیاست اصلی مورد حمایت عربستان سعودی و &nbsp;سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است. آنها ترجیح می&zwnj;دهند که به طور مثال در مصر &laquo;اخوان&zwnj;المسلمین&raquo; در روایت سنتی و درون&zwnj;گرای خویش به قدرت برسد تا یک نیروی سکولار یا چپ و یا دمکرات. این همان خواستی بود که آنان برای لیبی و یمن داشتند و امروز، برای سوریه دارند. این حکومت&zwnj;ها سخت نگران نشت فرهنگ دمکراتیک و سرایت حکومت&zwnj; انتخابی در کشورهای خود هستند و برای مقابله&zwnj; با آن حاضر به سرمایه&zwnj;گذاری&zwnj;های عظیم برای تقویت نیروهای اسلام&zwnj;گرا و چه بسا تحجرگرا<a href="#_edn10" name="_ednref10" title=""><span dir="LTR">[10]</span></a> درمقابل نیروهای چپ، مترقی، ملی گرا و یا دمکرات هستند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">به همین خاطر، شاید این کشورها بی&zwnj;میل نباشند که از حالا خود را آماده مقابله با هرگونه خطر احتمالی ناشی از استقرار دمکراسی&zwnj;های دارای اصالت مردمی در کشورهایی سازند که قیام اعتراضی در آن کلید خورده یا خواهد خورد. چنین فرماندهی مشترکی به آنها اجازه می&zwnj;دهد که بتوانند در صورت بروز قیام&zwnj;های ناگهانی، رادیکال و سرنوشت&zwnj;ساز مردمی، به یاری حکومت&zwnj;های استبدادی همدیگر بشتابند و از یکدیگر به طور عملی حمایت و محافظت کنند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">اما &nbsp;این فرضیه را هم نباید از نظر دور داشت که تشکیل این ستاد فرماندهی مشترک نوعی کسب آمادگی باشد برای برخورد با واکنش احتمالی ایران در آینده&zwnj; نزدیک و در صورت سرنگونی رژیم بشار اسد. پاره&zwnj;ای از تحلیل&zwnj;گران<a href="#_edn11" name="_ednref11" title=""><span dir="LTR">[11]</span></a> بر این باورند که با سقوط اسد در سوریه، جمهوری اسلامی ایران خود را در معرض هجوم دشمنانش تصور خواهد کرد و ممکن است به عنوان واکنشی از سر ترس و ناامیدی، به تحریک&zwnj;ها و یا حتی تحرکات نظامی در منطقه دست بزند. به&zwnj;خصوص آن که در این روزها رژیم ایران با یک مانور نظامی جدید در منطقه&zwnj; خلیج فارس بار دیگر آمادگی خویش در زمینه کنش نظامی در &nbsp;منطقه را افزایش داده است. استفاده از واژه&zwnj; &laquo;جنگ&zwnj;های نامتقارن&raquo; به خوبی گرایش نظامی ایران به سمت ماجراجویی&zwnj;های متعدد برای حرکت&zwnj;های ایذایی نظامی در خلیج فارس را آشکار می&zwnj;سازد، به ویژه تلاش برای بستن تنگه هرمز و ممانعت از صدور نفت کشورهای عربی به بازارهای بین&zwnj;المللی. <a href="#_edn12" name="_ednref12" title=""><span dir="LTR">[12]</span></a></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">۲- <strong>موقعیت بی&zwnj;ثباتی در عراق</strong>: پس از خروج نیروهای نظامی آمریکا از این کشور، عراق هنوز رنگ ثبات به خود نگرفته است. برعکس، وضعیت سیاسی این کشور هر روز شکننده&zwnj;تر شده و باید احتمال داد که اعتراضات کنونی مردم عراق علیه دولت مالکی به بروز نوعی از جنگ داخلی در این کشور بیانجامد. دولت&zwnj;های عربی که از شکنندگی وضعیت عراق باخبرند، بر آن هستند تا خود را برای بدترین سناریوها آماده سازند. دخالت&zwnj;ورزی&zwnj; رژیم ایران در این کشور آشکار است و این امر خشم عراقی&zwnj;ها را بر انگیخته است. این بعید نیست که دولت مالکی با مقاومت در مقابل خواسته&zwnj;های برحق جامعه&zwnj; مدنی عراق و احتمالا با پیش گرفتن رویه&zwnj; مشابه اسد<a href="#_edn13" name="_ednref13" title=""><span dir="LTR">[13]</span></a>، یعنی سرکوب و کشتار، راه را برای &laquo;سوریه&zwnj;ای کردن وضعیت عراق&raquo; هموار سازد؛ نوعی از جنگ داخلی که با توجه به گرایش&zwnj;های قوی استقلال طلبانه نزد کردهای شمال عراق می&zwnj;تواند به سرعت به تجزیه&zwnj; کشور و تبدیل آن به سه کشور مستقل: کردستان در شمال، جمهوری سنی نشین عراق در مرکز و در نهایت، جمهوری اسلامی شیعه در جنوب منجر شود.</p> <p dir="RTL">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</p> <p dir="RTL">در صورت بروز این اتفاق باید اطمینان داشت که رژیم ایران در صدد بر خواهد آمد تا حکومت شیعه جنوب را زیر نفوذ خویش داشته و از همسایگی آن با عربستان و کویت برای دخالت&zwnj;ورزی در آن کشورها بهره برد. این امر را نیز می&zwnj;توانیم به عنوان یکی از فاکتورهای نگرانی آفرین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در نظر بگیریم.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">۳- <strong>حمله نظامی اسرائیل به ایران</strong>: شاید قوی&zwnj;ترین عاملی که دولت&zwnj;های عربی را به سوی نوعی تدارک جمعی برای محافظت از خود سوق داده، خطر هر چه جدی&zwnj;تر شده&zwnj; حمله&zwnj;ی نظامی اسرائیل به تاسیسات اتمی ایران باشد. تا چند روز دیگر انتخابات اسرائیل برگزار می&zwnj;شود و در صورت به قدرت رسیدن دوباره بنیامین نتانیاهو، کاندیدای جناح راست لیکود، باید منتظر اقدام نظامی این کشور در ماه&zwnj;های آینده در ایران باشیم.<a href="#_edn14" name="_ednref14" title=""><span dir="LTR">[14]</span></a> این امر به ویژه زمانی تقویت می&zwnj;شود که چشم&zwnj;اندازی برای مذاکره و سازش رژیم ایران با گروه پنج به اضافه یک و همکاری با آژانس بین&zwnj;المللی انرژی اتمی در هفته&zwnj;ها و ماه&zwnj;های نزدیک آینده موجود نباشد. کشورهای عربی می&zwnj;دانند که تهاجم اسرائیل به مراکز اتمی ایران و واکنش احتمالی تهران به آن، ورود آمریکا به یک جنگ تمام عیار در خلیج فارس را به دنبال دارد.&nbsp;</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL">چشم&zwnj;انداز منطقه در سال ۲۰۱۳ بسیار تیره است: سقوط رژیم اسد در سوریه و تبعات آن بر کشورهای همسایه، رفتار وحشت زده و شاید واکنش عصبی ایران در قبال این موضوع، زیر سوال رفتن آینده دولت مالکی در عراق و به خطر افتادن تمامیت ارضی و وحدت ملی این کشور که می&zwnj;تواند منجر به تجزیه&zwnj; عراق و تشکیل سه کشور مستقل شود و در نهایت، احتمال حمله&zwnj; نظامی اسرائیل به تاسیسات اتمی ایران و آغاز یک جنگ تمام عیار منطقه&zwnj;ای در خلیج فارس، از جمله احتمال&zwnj;های قوی و در حال تقویت در خاورمیانه هستند.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</p> </blockquote> <p dir="RTL">فراموش نکنیم که تقریبا تمام کشورهای حاشیه&zwnj; جنوبی خلیج فارس به نحوی میزبان نیروهای نظامی آمریکا هستند. بنابراین صرف وجود پایگاه&zwnj;های ارتش آمریکا در این کشورها از آنها هدف&zwnj;های مورد نظر ایران را خواهد ساخت. به این ترتیب پای تمام این کشورها به طور ناخواسته به یک جنگ احتمالی در خلیج فارس کشیده خواهد شد. شاید این برای تدارک چنین سناریوی محتملی است که این کشورهای عربی ترجیح داده&zwnj;اند به نوعی فرماندهی مشترک برای اقدام دفاعی از خود روی آورند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">۴- <strong>قدرت طلبی اسرائیل در منطقه</strong> : در دور دست&zwnj;تر و در ورای خطر نظامی جمهوری اسلامی، نباید نوعی نگرانی این کشورها از زیاده طلبی&zwnj;های استراتژیک اسرائیل را نیز از نظر دور داشت. کشورهای عربی شاهدند که چگونه دولت دست راستی اسرائیل با گسترش شهرک&zwnj;های یهودی&zwnj;نشین در سرزمین&zwnj;های اشغالی کوچک&zwnj;ترین شانسی برای صلح و تشکیل یک کشور مست