زندان قرچک، تبعیدگاه یا زندان؟

حدود شش ماه بعد از تأیید رسمی شیوع کرونا در ایران، مسئولان زندان قرچک ورامین که محل نگهداری زنان زندانی‌ست، همچنان تمهیدات پیشگیرانه و بهداشتی لازم را اتخاذ نکرده‌اند.

مهدیه گلرو، زندانی سیاسی سابق و فعال حقوق زنان به زمانه می‌گوید تراکم بالای جمعیت زندانیان، وضعیت نامناسب تغذیه و بهداشت و ورودی‌ پرتعداد متهمان به زندان قرچک، سبب شده تا زنان زندانی در این زندان همواره در معرض خطر ابتلا به ویروس کرونا باشند.

از ندامتگاه شهر ری که معروف به زندان زنان قرچک ورامین است، به عنوان یکی از بدنام ترین زندان‌های نام می‌شود. در روزهای گذشته از این زندان خبر رسید که سه زندانی زن طی ۱۰ روز به دلایل مختلف اقدام به خودکشی کردند.

زندان قرچک ورامین در حال حاضر برای نگهداری زندانیان زن با جرایم غیر سیاسی (عمدتا جرایم مربوط به مواد مخدر) در تهران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در اواسط اردیبهشت ‌ماه ۱۳۹۰ صدها تن از زندانیان سیاسی و عادی محبوس در زندان رجایی‌شهر کرج، بند زنان زندان اوین و چند زندان دیگر به سوله‌های ندامتگاه شهر ری که پیش از آن «مرغداری» بود، منتقل شدند.

به‌ دلیل شرایط نامناسب حاکم بر این زندان اما قوه قضاییه در سال‌های اخیر برای اعمال فشار بیشتر بر برخی از زندانیان سیاسی زن، آنها را به قرچک منتقل کرده‌ است.

مهدیه گلرو معتقد است با وجود اینکه زندان قرچک در واقع تبعیدگاه نیست اما از آن علیه زندانیان سیاسی برای «تهدید یا تنبیه» استفاده می‌شود.

این زندانی سیاسی سابق که در سال ۱۳۹۰ در بند زنان زندان اوین محبوس بوده، دلایل و چگونگی انتقال زندانیان زن با جرایم عادی از زندان اوین به زندان قرچک را چنین روایت می‌کند:

به گفته گلرو از آن زمان تاکنون اندرزگاه چهار زندان اوین که به زندان زنان اوین معروف بود به زندانیان مرد اختصاص یافت و در حال حاضر هم تنها یک سوله در اوین برای نگه‌داری از زندانیان سیاسی زن معروف به بند نسوان اوین وجود دارد و زندان قرچک به عنوان زندانی برای زنان شناخته می‌شود.

زندان قرچک چند زندانی دارد؟

بر اساس آماری که از سوی سایت «کلمه» ارائه شده، در حال حاضر بیش از هزار و ۲۰۰ زندانی زن با اتهاماتی از قبیل قتل، سرقت مسلحانه و قاچاق مواد مخدر و ...، بدون طبقه‌بندی و رعایت اصل تفکیک جرایم در زندان قرچک در حبس به ‌سر می‌برند.

مهدیه گلرو درباره وضعیت زنان محبوس در این زندان می‌گوید:

او می‌گوید که چون اغلب زندانیان محبوس در قرچک به‌ اتهام سرقت یا جرایم مربوط به مواد مخدر بازداشت و زندانی شده‌اند، فکر می‌کنند شرایط تحمیل شده به آنان، حقشان است.

به‌گفته گلرو، کیفیت تغذیه، امکانات بهداشتی و حتی تعداد سرویس‌های بهداشتی و ... نیز در زندان قرچک، نامناسب است و با هیچ استانداردی سازگار نیست.

پیش‌ از این و در اوایل بهمن‌ ماه ۱۳۹۸، سپیده قلیان، فعال مدنی، پس از آزادی از زندان قرچک در یک رشته توییت با عنوان «در بند هفت زندان قرچک ورامین چه می‌گذرد؟»، گزارشی از وضعیت زنان محبوس در این بند داده است.

بر پایه گزارش قلیان، این بند تا ۳۸۰ نفر ظرفیت دارد اما با روی کار آمدن ابراهیم رئیسی تعداد زندانیان بیشتر از این شده است. 

همچنین بر اساس این رشته توییت، افرادی که در رابطه با کمپین چهارشنبه‌های سفید (مخالفت با حجاب اجباری) بازداشت می‌شوند نیز عنوان اتهامی‌شان «فساد و فحشا از طریق ترویج بی حجابی‌» است و به بند هفت در کنار زندانیان متهم به قتل و جرایم خاص (حمله مسلحانه) منتقل می‌شوند.

در زندان قرچک چه می‌گذرد؟

بر اساس آخرین خبرها از ندامتگاه شهرری (زندان قرچک)، پرستو معینی، زندانی سیاسی که از اواخر فروردین‌ ماه امسال در زندان قرچک است و پیش از آن هم تجربه زندانی بودن در اوین را دارد، در این زندان به ویروس کرونا مبتلا شده است.

این زندانی سیاسی اما پس از ابتلا به کرونا، از روز ۲۰ تیر ماه بدون رسیدگی پزشکی از بند پنج زندان قرچک ورامین به اتاقی در طبقه بالای ساختمان بهداری این زندان منتقل شده است.

این در حالی‌ست که او به دستور قاضی از دسترسی به وکیل انتخابی خود محروم شده و طبق اعلام خانواده‌اش، تنها حق انتخاب وکیل از میان وکلای مورد تأیید رئیس قوه قضاییه را دارد.

از سوی دیگر، در روزهای گذشته، کایلی مور-گیلبرت، شهروند استرالیایی-بریتانیایی زندانی در ایران از بازداشتگاه امنیتی زندان اوین به قرنطینه زندان قرچک منتقل شده و سفیر استرالیا در ایران هم در همین زندان با او ملاقات کرده است.

رضا خندان، فعال مدنی و همسر نسرین ستوده، وکیل در بند با انتشار خبر انتقال مور-گیلبرت از اوین به قرچک، در صفحه فیس‌بوک خود نوشت که این زندانی غیرایرانی را «به عنوان تنبیه» به زندان قرچک منتقل کرده‌اند.

بر اساس نوشته خندان، مور-گیلبرت در تماسی از زندان گفته است که شرایط بسیار بدی دارد:

مهدیه گلرو به زمانه می‌گوید: 

به‌ گفته این فعال حقوق زنان، با وجود اینکه از سوی مقامات قضایی در دوره کوتاهی مقرر شده بود با اعزام به مرخصی زندانیان تعداد آنها را کمتر کنند، اما این راهکار نیز به‌ دلیل ورودی‌های پر تعداد متهمان به زندان قرچک، کمکی به کم کردن تراکم بالای جمعیت زندانیان نکرده است.

گلرو می‌گوید یکی دیگر از عواملی که زندانیان محبوس در زندان قرچک را بیشتر در معرض ابتلا به ویروس کرونا قرا ر می‌دهد، این است که به‌ علت کیفیت بد غذا در این زندان، سیستم ایمنی بدن زنان زندانی به‌ اندازه کافی توان مقابله با این ویروس را ندارد و همین امر می‌تواند میزان آسیب پذیری زندانیان را بالا ببرد.

در کنار این موارد، منابع حقوق بشری هم پیش از این اعلام کرده‌اند زندانیان محبوس در قرچک نه تنها از کمبود تجهیزات بهداشتی و کمبود امکانات دیگر رنج می‌برند که به ‌دلیل قرار گرفتن این زندان در در بیابان‌های حوالی شرق تهران و نبود راه‌های ارتباطی کافی، ملاقات هفتگی خانواده‌ها با زندانیان نیز با دشواری انجام می‌شود.