نتیجه نظرسنجی زمانه: مخالفت گسترده مخاطبان با مجازات اعدام

دستگاه قضایی جمهوری اسلامی نوید افکاری، کشتی‌گیر ۲۷ ساله را پس از اعتراض‌های گسترده اعدام کرد. پدر امیرحسین مرادی، از بازداشت‌شدگان اعتراض‌های آبان ۹۸ که به اعدام محکوم شده، بر اثر فشارهای روانی خودکشی کرد. این اتفاق‌ها پس از آن روی داد که ۲۴ و ۲۵ تیر، پس از تأیید حکم اعدام امیرحسین مرادی، محمد رجبی و سعید تمجیدی، کاربران ایرانی در توئیتر هشتگ #اعدام_نکنید را به ترندی جهانی بدل کردند. چند ساعت پیش از خبر تأیید حکم آنها، صبح سه‌شنبه ۲۴ تیر صابر شیخ عبدالله و دیاکو رسول‌زاده، دو زندانی سیاسی کرد اعدام شده بودند. این همزمانی هم بحث‌ها درباره تبعیض را دامن زد و هم به آگاهی‌رسانی برای حمایت بیشتر از زندانیان کرد و عرب و اقلیت‌ها بدل شد. اما با وجود همه این مخالفت‌ها، به گزارش وب‌سایت خبری «هرانا» وابسته به مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، تنها در مردادماه ۳۰ حکم اعدام اجرا شد.

آن‌طور که آخرین نظرسنجی زمانه درباره مجازات مرگ و حق زندگی نشان می‌دهد، اکثریت مطلق پاسخ‌دهندگان حامی کارزار «اعدام نکنید» هستند، ۷۹ درصد با مجازات اعدام به طور کلی مخالف‌اند و ۸۰ درصد می‌گویند در صورت بر سر کار آمدن حکومتی دموکراتیک و سکولار، اعدام باید از قوانین ایران حذف شود. با وجود این، هنوز بیش از ۱۷ درصد مخاطبان با ضرورت صدور حکم اعدام برای برخی جرایم همچون تجاوز و قتل موافقند.

نتایج این نظرسنجی در آستانه ۱۰ اکتبر ۲۰۲۰ / ۱۹ مهر ۱۳۹۹، روز جهانی مخالفت با مجازات مرگ منتشر می‌شود.

نوزدهمین نظرسنجی زمانه درباره حق زندگی و مجازات اعدام در تاریخ ۲۶ شهریور به پایان رسید.

این نظرسنجی در برهه‌ای طراحی و اجرا شد که کارزار #اعدام_نکنید در شبکه‌‌های اجتماعی با حمایت گسترده کاربران مواجه شده است. هدف زمانه نیز از انجام این نظرسنجی بازتاب افکار عمومی درباره مجازات اعدام و حق زندگی بود. اما در همان روز نوید افکاری را اعدام کردند، طی فرایندی که به شکلی شتاب‌زده، فراقضایی و بدون اطلاع قبلی به او و خانواده‌اش انجام شد و موجی از خشم و ناباوری را در میان فعالان و افکار عمومی رقم زد.

در فضای یأس پس از این واقعه نظرسنجی زمانه درباره حق زندگی و مجازات اعدام به هر صورت ادامه یافت. ۲۳۷ نفر در این نظرسنجی شرکت کردند.

حدود ۶۰ درصد از شرکت‌کنندگان این نظرسنجی در داخل ایران زندگی می‌کنند.

و حدود ۳۳ درصد شرکت‌کنندگان جنسیت خود را «زن» یا «دیگر» معرفی کردند.

در اولین سوال از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی پرسیدیم که آیا از کارزار اعدام نکنید حمایت می‌کنند.

اکثریت مطلق شرکت‌کنندگان یعنی حدود ۹۲٬۵ درصد به این سوال پاسخ مثبت دادند. نتایج نشان می‌دهد که درصد بالای حامیان کارزار اعدام نکنید، مستقل از محل زندگی مخاطبان (داخل یا خارج ایران)، و جنسیت آنها است.

از میان کل شرکت‌کنندگان در نظرسنجی تنها ۴٬۵ درصد مخالف این کارزار بودند و حدود ۳ درصد گفته اند که از وجود چنین کارزاری بی‌اطلاع هستند. این درصدها در حیطه خطای نظرسنجی قرار دارند که پنج درصد است.

درصد بالای آگاهی مخاطبان درباره کارزار اعدام نکنید از اهمیت و نفوذ زیاد این کارزار در جامعه حکایت دارد.

در سوالی دیگر نظر شرکت‌کنندگان درباره رابطه مجازات اعدام و میزان جرم در جامعه را پرسیدیم. حدود ۸۹ درصد کل شرکت‌کنندگان می‌گویند که مجازات اعدام در ایران تاثیری در کاهش جرم نداشته است. تنها ۴ درصد معتقدند که اعدام توانسته به کاهش جرم کمک کند و ۷ درصد افراد هم گفته‌اند که از تاثیر مجازات اعدام بر میزان جرم و جنایت بی‌اطلاع هستند.

در میان شرکت‌کنندگانی که در داخل ایران ساکن هستند، درصد کسانی که اعدام را برای کاهش جرم موثر دانسته اند، به مقدار کمی (و تنها حدود ۲٬۵ درصد) بیشتر از گروه هم‌عقیده در خارج ایران بود. 

مقایسه جنسیت شرکت‌کنندگان نیز نشان می‌دهد که درصد زنان و اقلیت‌های جنسیتی که اعدام را در کاهش جرم بی‌تاثیر می‌دانند، حدود ۳ درصد بیشتر از مردان است.

تفاوت میان زنان و مردان در داخل کشور معنادارتر است. در میان زنان و اقلیت‌های جنسیتی ساکن ایران درصد کسانی که اعدام را بی‌تاثیر می‌دانند ۱۰ درصد بیشتر از گروه هم‌نظیر خود در میان مردان ساکن داخل ایران است.

این موضوع از آن جهت قابل توجه است که فعالان سیاسی زن یکی از نیروهای مهم حامی کارزار مخالفت با اعدام بوده اند. از جمله این فعالان نرگس محمدی است که به خاطر عضویت در کارزار «گام به گام تا لغو مجازات اعدام» به ده سال زندان محکوم شد و در حال حاضر دوران محکومیت خود را در زندان زنجان سپری می‌کند.

از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی پرسیدیم که نظرشان درباره مجازات اعدام به طور کلی چیست. باز هم اکثریت مطلق آنها (۷۹٬۴ درصد) مطلقاً مخالف مجازات اعدام بودند. از همین رو وقتی از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی پرسیدیم که در صورت روی کار آمدن یک حکومت سکولار و دموکراتیک در ایران آیا باید مجازات اعدام به طور کلی لغو شود، تقریبا درصد مشابهی (حدود ۸۰ درصد) به این سوال پاسخ آری دادند.

از طرف دیگر درصد قابل توجهی از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی ( ۱۷٬۶ درصد) اعدام را در برخی موارد ضروری دانستند و حدود ۲٬۹ درصد با آن به شیوه‌ای که انجام می‌شود کاملاً موافق بودند.

در میان مخاطبان خارج ایران مخالفت مطلق با اعدام پررنگ‌تر است. ۸۹٬۳ درصد از این گروه با اعدام مطلقاً مخالف هستند، در حالی که ۷۲٫۳ درصد از مخاطبان داخل ایران مخالفت اکید با اعدام دارند.

در این نظرسنجی مخالفت با اعدام به طور کلی در میان زنان و دیگر جنسیت‌ها پررنگ‌تر بود. ۸۷٬۷ زنان شرکت‌کننده و کسانی که جنسیت خود را «دیگر» تعریف کردند با اعدام مطلقاً مخالف هستند. این درصد در میان مردان شرکت‌کننده ۷۵٬۴ درصد است.

از کسانی که با اعدام مخالف هستند خواستیم که دلایل این مخالفت را طرح کنند.

۸۹٬۴ درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی گفتند که با مجازات اعدام برای هر جرمی مخالفند. ۱۰٬۶ درصد دیگر نگران سو‌ءاستفاده حکومت از گزینه مجازات اعدام بودند و یا گفتند که ترکیبی از دلایل از جمله استفاده از اعدام برای سرکوب آزادی دلیل مخالفت مطلق آنها با مجازات اعدام است.

همینطور از کسانی که با اعدام در مواردی یا به طور کلی موافقند پرسیدیم که این مجازات را برای چه جرم‌هایی مناسب می‌دانند. این گروه از مخاطبان به ترتیب جرم‌های تجاوز (۷۳٬۵ درصد)، قتل (۵۵٬۹ درصد)، دزدی مسلحانه (۳۵٬۳ درصد)، آدم‌ربایی (۲۳٬۵ درصد)، محاربه با خدا (۱۴٬۷ درصد)، فساد فی‌الرض (۱۱٬۸ درصد)، شورش و بغی (۸٬۸ درصد) و توهین به مقدسات (۲٬۹ درصد) را مستحق اعدام دانستند.

تفاوت فاحشی در این باره میان نظرات مخاطبان داخل و خارج وجود داشت. 

در حالی که بالاترین جرم در میان مخاطبان داخل ایران تجاوز معرفی شد که به زعم آنها باید با مجازات اعدام با آن برخورد شود، در خارج از کشور قتل بالاترین جرم و مستحق اعدام معرفی شده است.

بالاتر قرار گرفتن تجاوز (در مقایسه با قتل) در میان مخاطبان داخل ایران می‌تواند تحت تاثیر کارزار فاش‌گویی و مبارزه با آزار و تجاوز جنسی باشد که در ماه گذشته با استقبال و مشارکت زیاد زنان و فعالان همراه شد.

از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی زمانه پرسیدیم که اگر خود در موقعیت اجرای حکم قصاص قرار بگیرند چه می‌کنند. حدود ۵۹٬۶ درصد کل شرکت‌کنندگان گفته اند که مجرم را خواهند بخشید و تنها ۳٬۹ درصد به تصمیم مطلق «نمی‌بخشم» رسیده اند. ۱۷٬۷ درصد گفته اند که هنوز به این موضوع فکر نکرده اند و ۱۸٬۷ درصد نیز گفتند که با وجود فکر کردن به موضوع هنوز به نتیجه نرسیده اند.

موضوع اعدام ذهن مخاطبان داخل کشور را بیشتر به خود مشغول کرده و آنها در مورد این سوال که آیا در موقعیت اجرای قصاص قادر به بخشیدن مجرم هستند تردید بیشتری دارند. حدود ۲۴٬۴ درصد آنها گفتند که گرچه به موضوع قصاص فکر کرده اند تا الان به نتیجه ای درباره تصمیم شخصی خود نرسیده اند. این درصد در میان مخاطبان خارج از کشور ۹٬۶ درصد بود.

حتی ۲۱٬۷ درصد از مخاطبان خارج از کشور گفتند که به این سوال تا به حال فکر نکرده اند. درصد مخاطبان ساکن ایران که به موضوع قصاص فکر نکرده اند ۱۵٬۱ درصد بود.

اما در عین حال درصد بالاتری از مخاطبان خارج کشور (۶۷٬۵ درصد) درباره بخشیدن در موقعیت قصاص مصمم هستند. ۵۴٬۶ درصد مخاطبان داخل کشور گفتند که در صورت قرار گرفتن در موقعیت قصاص تصمیم به بخشایش خواهند گرفت.

رویکرد زنان و دیگر جنسیت‌ها از یک طرف و مردان از طرف دیگر در خصوص این سوال تفاوت معناداری دارد. درصد بالایی از گروه اول (۶۶٬۲ درصد) می‌گویند که در صورت قرار گرفتن در موقعیت قصاص مجرم را می‌بخشند. این درصد در میان مردان ۵۶٬۲ است. همچنین در مقایسه با زنان و دیگر جنسیت‌ها، درصد بالاتری از مردان گفته اند که یا نمی‌بخشند، یا به موضوع فکر نکرده اند و یا فکر کرده اند و به نتیجه‌ای نرسیده اند.

به عنوان سوال آخر نظر مخاطبان را درباره پرداخت دیه در ازای اجرا نشدن قصاص پرسیدیم.

۵۲٬۹ درصد مخاطبان با جایگزینی قصاص با دیه مخالفت کردند. ۲۵ درصد نظر مثبتی نشان دادند و ۲۲ درصد گفتند که در این باره نظری ندارند.

مخاطبان داخل ایران بیشتر از مخاطبان خارج از ایران موافق پرداخت دیه به جای اجرای قصاص هستند (۳۱٬۹ درصد در برابر ۱۵٬۵ درصد).

همچنین مخالفت با پرداخت دیه در میان مخاطبان خارج کشور به مقدار کمی بیشتر از مخاطبان داخل کشور است (۵۶ در برابر ۵۰ درصد). در نهایت، درصد بسیار بالاتری از مخاطبان خارج کشور گفتند که در این باره نظری ندارند (۲۸٬۶ درصد مخاطبان خارج در برابر ۱۷٬۶ درصد از مخاطبان داخل)

نظرسنجی‌های آینده

پنل نظرسنجی زمانه هم‌زمان با روز جهانی آزادی مطبوعات سال جاری (سوم مه) راه‌اندازی شد. زمانه تاکنون ۱۹ نظرسنجی برگزار کرده است.

«سروی‌گیزمو» که پنل نظرسنجی زمانه را میزبانی می‌کند، به دلیل تحریم‌های ایالات متحده از دسترس مخاطبان داخل ایران خارج شده است. فیلترینگ اینترنت به دست جمهوری اسلامی نیز وب‌سایت زمانه و متعلقات آن را از دسترس خارج کرده است. در این وضعیت،‌ تنها پیشنهاد و راهکار ما استفاده از فیلترشکن‌ها و وی‌پی‌ان‌های امن است. ما به زودی نظرسنجی را به پلت‌فرمی منتقل خواهیم کرد که با چنین مشکلی مواجه نباشد.

با وجود این مشکلات، رساندن صدای شما بدون کم‌و‌کاست در مورد مسئله‌های اساسی کشور وظیفه ماست و پنل نظرسنجی زمانه در همین راستا راه‌اندازی شده است. به همین دلیل از شما خواهش می‌کنیم که برای شرکت در نظرسنجی‌های آینده و نیز برای پیشنهاد موضوعات مورد نظرتان برای نظرسنجی در پنل ما عضو شوید. برای عضویت در پنل کافی است به چند سوال در این لینک پاسخ دهید. اطلاعات شما به صورت امن و ناشناس ذخیره خواهند شد و در اختیار هیچ طرف دیگری قرار نخواهد گرفت. پس از عضویت در پنل، در هر نظرسنجی ایمیلی با لینک آن برای شما فرستاده خواهد شد. توضیحات بیشتر در: به پنل نظرسنجی “زمانه” بپیوندید

برای ارتباط با پنل نظرسنجی از ایمیل روبرو استفاده کنید: panel@radiozamaneh.com

در همین زمینه:

انتقال چهار زندانی سیاسی عرب محکوم به اعدام از زندان شیبان به مکان نامعلوم
۱۵ وکیل دادگستری: اعدام نوید افکاری خلاف دادرسی عادلانه بود
اعدام نوید افکاری، محکومیت‌ جهانی، واکنش جمهوری اسلامی
بر برادران افکاری چه گذشته است؟ – شرح ماجرا از زبان یک منبع مطلع
۱۸ سال انتظار در صف اعدام: محمدرضا حدادی هنگام وقوع جرم ۱۵ سال داشت
وکیل حیدر قربانی، زندانی محکوم به اعدام درخواست اعاده دادرسی کرد
شکنجه، اعتراف، مجازات – گفت‌و‌گو با عبدالکریم لاهیجی