آلودگی هوای تهران همزمان با اوج‌گرفتن کرونا

هوای تهران به ویژه در مرکز و جنوب آن بار دیگر آلوده است. مقام‌ها از گروه‌های حساس خواسته‌اند که از فعالیت بدنی در فضای باز خودداری کنند. این آلودگی همزمان با اوج‌گرفتن دوباره همه‌گیری ویروس جدید کرونا است.

بر اساس شاخص‌های آلودگی هوا، هوای تهران پنج‌شنبه ۲۴ مهر در اغلب نقاط آن «ناسالم برای گروه‌های حساس» یا به طور کلی «ناسالم» است. شاخص آلایندگی ذرات هوا به ویژه در جنوب و مرکز تهران برای عموم ناسالم است.

شاخص کیفیت هوا در تهران در قائم به ۱۵۳‌ای کیو آی (AQI)، ‌ در باقرشهر به ۱۷۰، در قرچک به ۱۷۸، و در ورامین به بیش از ۱۶۰ رسیده است. شاخص کیفیت هوای پایتخت به طور متوسط ۱۴۹ است که در مرز بین ناسالم برای گروه‌های حساس و ناسالم برای عموم قرار دارد.

شاخص کیفیت هوا به میزان ذرات آلاینده و سمی در هوا اشاره دارد: زیر ۵۰ AQI یعنی هوای پاک، بین ۵۰ تا ۱۰۰ یعنی هوای سالم، بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ یعنی هوای ناسالم برای گروه‌های حساس (کودکان، بیماران قلبی و تنفسی، سالخوردگان)، و بالاتر از ۱۵۰ یعنی هوای ناسالم برای همه. از ۲۰۱ تا ۳۰۰ هوا بسیار ناسالم و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ شرایط کیفی هوا خطرناک است.

هوای تهران از ۲۰ مهر برای گروه‌های حساس ناسالم بوده و دلیل آن، به گزارش خبرگزاری دولتی دانشجویان ایران (ایسنا)، افزایش ذرات کمتر از ۲٫۵ میکرون (PM2.5) است.

با وجود این، بر اساس شاخص‌های گزارش‌شده، ‌ غلظت ذرات تا ۱۰ میکرون (PM10) نیز ۶۴ میروگروم بر متر مکعب است که برای گروه‌های حساس ناسالم است.

شمار زیاد خودرو، بنزین بی‌کیفیت، خودروهای قدیمی، و مقررات‌زدایی از کنترل کیفیت خودروها (همچون لغو اجبار نصب فیلتر دوده برای اگزوز خودروها) از عوامل آلودگی هوا به شمار می‌آیند. با فرارسیدن فصل سرما نیز پدیده «اینورژن» (وارونگی دما) رخ می‌دهد که به معنای باقی ماندن هوای آلوده در نزدیکی سطح و تشکیل ابروغبار سمی است.

علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سه‌شنبه ۱۲ آذر گذشته اعلام کرد آلودگی هوا و غلظت آلاینده‌های هوا از سال ۹۴ تا ۹۶ سیر افزایشی داشته و اکنون به بیش از سه برابر حد مجاز جهانی رسیده است.

آلودگی هوا و وخامت کرونا

شدت گرفتن آلودگی هوای تهران و دیگر کلان‌شهرها به دلیل وارونگی دما عموماً از آذر یا دی آغاز می‌شود اما در چند سال اخیر زودتر از گذشته آغاز شده است.

این بار آغاز آلودگی هوا با اوج‌گرفتن همه‌گیری کووید‌ـ‌۱۹ و ورود ایران به موج سوم همزمان شده است. تهران با محدودیت‌های مربوط به مقابله به کرونا رویاروست.

بر اساس مطالعاتی که تا به امروز صورت گرفته و بر مبنای تحلیل داده‌های موجود، شواهد قانع کننده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد آلودگی هوا به شکل چشمگیری تعداد موارد آلودگی به ویروس کرونا، مراجعه به بیمارستان و مرگ را افزایش می‌دهد.

به طور متوسط میزان ابتلای افرادی که طی دوره زمانی طولانی در معرض ذرات آلوده در هوا و ریزآلاینده‌ها قرار گرفته‌اند ۱۰ درصد و تعداد موارد مرگ این دسته ۱۵ درصد افزایش می‌یابد.

عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ۱۳ مهر در یک برنامه تلویزیونی هشدار داد که هر واحد افزایش در غلظت ذرات معلق کمتر از ۲٫۵ میکرون، ۸ درصد تلفات بیماران کرونایی را بیشتر می‌کند و حتی در برخی مقالات این رقم ۱۵ درصد است.

حاشیه: وخامت آلودگی، وخامت کرونا

کرونا در منطقه‌های فقیرنشین و حاشیه‌نشین مرکز و جنوب تهران به دلیل فقدان امکانات کافی بهداشتی و خدمات‌رسانی مناسب شهرداری‌ بیش از دیگر مناطق تهدیدگر است. همین مناطق در عین حال با بدترین مشکل آلودگی هوا رویارو هستند.

نتایج یک پژوهش دانشگاهی که پنج‌شنبه ۲۴ مهر منتشر شد، نشان می‌دهد که در شهر تهران، به ترتیب پنج ایستگاه مسعودیه، شهرداری منطقه چهار، شهرداری منطقه ۱۰، ستاد بحران منطقه هفت و اقدسیه آلوده‌ترین ایستگاه‌ها هستند.

به گفته پژوهشگران، دلایل آلودگی زیاد این مناطق را باید در پرتردد بودن و پرجمعیت بودن آنها در طول روز، تردد خودروهای آلاینده در این مناطق، نبود فضای سبز کافی در منطقه و وجود پایانه‌های مسافربری دانست.

از سوی دیگر، شهرستان‌های قرچک و ورامین که در جنوب تهران واقع‌اند، از هر جای دیگری در این استان آلوده‌ترند.

آلودگی هوای تهران: بی‌اعتنا به قرنطینه

تاریخی‌ترین کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و کاهش آلودگی هوا با شیوع ویروس جدید کرونا و قرنطینه پس از آن رخ داد. هر چند روزهای خوش هوای پاکیزه دیری نپایید وحتی همان زمان هم کارشناسان هشدار داده بودند که با پایان دوران قرنیطنه به وضعیت سابق بر می‌گردیم.

اما پایتخت تهران حتی از این موهبت موقتی هم چندان بهره‌ای نبرد.

تهران از ابتدای سال ۱۵ روز هوای پاک، ۹۲ روز هوای قابل قبول، ۳۰ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه و دو روز هوای ناسالم برای همه افراد داشته است.

در مدت مشابه سال قبل، تهران ۲۵ روز هوای پاک، ۹۰ روز هوای قابل قبول، ۲۳ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه و یک روز هوای ناسالم برای همه افراد جامعه داشت.

مقایسه آماری روزهای پاک در بهار ۹۸ و۹۹ نشان می‌دهد حتی شروع بهار سال جاری در عین وجود همه‌گیری کرونا هوا به پاکی سال گذشته نبوده. ۹ روز در شرایط پاک وشش روز در وضع سالم برای دو هفته نخست بهار سال جاری ثبت شد، در حالیکه در مدت مشابه سال قبل ۱۴ روز هوای پاک ثبت شده بود و یک روز سالم یا قابل قبول. و این همه در حالی است که سال گذشته آلودگی و وارونگی هوا در کلانشهر تهران چندی پیش به حدی رسید که برخی خبرگزاری‌های ایران از زبان پیروز حناچی، شهردار تهران نقل کردند اگر باران نیاید، تهران باید تخلیه شود.

بیشتر بخوانید: دولت و آلودگی هوا: به بهانه تحریم‌ها «خفه می‌کنیم»

دیگر آسیب‌های آلودگی‌ هوا: افسردگی و خودکشی

کرونا تنها مشکل رو به تشدید به دلیل آلودگی هوا نیست. بر اساس یک پژوهش منتشرشده در ژورنال علمی «چشم‌اندازهای سلامت زیست‌محیطی» (Environment Health Perspectives) رابطه‌ای نیز بین آلودگی هوا با روان‌رنجوری‌هایی همچون افسردگی، اضطراب، دوقطبی بودن و نیز روان‌پریشی و افزایش خودکشی وجود دارد.

بر اساس این پژوهش که بر داده‌های منتشرشده از سوی ۱۶ کشور تا ۲۰۱۷ مبتنی است، قرارگرفتن در معرض هوای آلوده و مسموم به بروز افسردگی و دیگر بیماری‌های روانی کمک می‌کند.

ذرات آلاینده مرتبط با افسردگی ذراتی کوچک‌تر از ۲٫۵ میکرون هستند. کسانی که برای بیش از یک سال در معرض بیش از ۱۰ میکروگرم از این ذرات در هر متر مکعب باشند، ۱۰ درصد بیشتر مستعد افسردگی هستند.

ذرات آلاینده مرتبط با خودکشی ذراتی تا ۱۰ میکرون را شامل می‌شوند. به گفته محققان، تأثیر این ذرات کوتاه‌مدت است و افزایش ۱۰ میکروگرمی آنها در هر متر مکعب برای تنها سه روز می‌تواند خطر خودکشی را ۲ درصد افزایش دهد.

پژوهش‌های جهانی دیگری که ۲۰۱۹ درباره آلودگی هوا منتشر شد، خطرات دیگر این پدیده شهرنشینی را ذکر کرده‌اند. یک پژوهش بین آلودگی هوا و کاهش هوش و افزایش زوال عقل ارتباط برقرار کرده و دیگری نتیجه گرفته که آلودگی هوا می‌تواند برای تمام اندام‌های بدن، و در واقع، تک‌تک‌ سلول‌های بدن انسان مضر باشد.

به طور کلی، ‌ آمار مرگ‌های مرتبط با آلودگی هوا در ایران، همچون بسیاری از کشورهای در حال توسعه دیگر بالا است. به گفته کاظم ندافی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران سالانه ۷۵ هزار مرگ بر اثر آلودگی هوا در کشور وجود دارد. بر اساس آمار مؤسسه «بار بیماری‌ها»، در سال ۲۰۱۵ در ایران ۳۳ هزار و ۳۰۰ تن بر اثر مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا جان‌شان را از دست دادند.

به گفته علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز سالانه مرگ بیش از ۳۳ هزار نفر در ایران متأثر از آلودگی هواست.

معضل آلودگی هوا در تهران و دیگر کلان‌شهرهای پایتخت در حالی رو به تشدید است که نمایندگان مجلس یازدهم فوریت طرحی را برای پرداخت نکردن سهم سازمان حفاظت محیط زیست از آلایندگی صنایع را تصویب کرده‌اند.

سازمان حفاظت محیط زیست قرار است با سهم یادشده‌ که در بودجه ۹۹ تعریف شده، به مقابله با آلودگی هوا و آب و خاک در شهرها بپردازد.

در همین زمینه:

آلودگی هوای تهران: سوسک قرمزِ زیاد و سارهای ناپیدا
آیا ارتباطی وجود دارد میان آلودگی هوا با خودکشی و بیماری‌های روانی؟
تاریخی‌ترین کاهش آلودگی هوا به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود