ترور فخری‌زاده و آینده برجام: مروری بر تحلیل‌ها از شرق و جنوب آسیا
تحلیل‌های منتشرشده در رسانه‌هایی از ژاپن، کره جنوبی، پاکستان و هند چنین نتیجه می‌گیرند: تنها راه‌حل برای کاهش تنش‌ها در گام نخست احیای برجام است.
مراسم تشییع محسن فخری‌زاده
ترور محسن فخری‌زاده، از چهره‌های اصلی برنامه هسته‌ای ایران به نگرانی‌ها از افزایش تنش‌ها دامن زده است. مجلس شورای اسلامی ایران نیز با تصویب «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» عملاً ضرب‌الاجلی دوماهه برای لغو تحریم‌های آمریکا تعیین کرده و ایران را در آستانه خروج از برجام قرار داده است.
در آخرین اظهارنظر از سوی مقام‌های دولت بعدی ایالات متحده، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی احتمالی بایدن گفته که آمریکا برای بازگرداندن ایران به رعایت محدودیت‌های برجامی به برجام بازخواهد گشت. با این وجود، مشخص نیست ترور فخری‌زاده و واکنش احتمالی جمهوری اسلامی، و نیز رقابت‌های درون‌حاکمیتی بین اصول‌گرایان تندرو و اعتدالی‌ها در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ ایران، تا چه حد دورنمای احیای برجام را ممکن خواهد کرد.
در ادامه تحلیل‌های منتشرشده در رسانه‌هایی از ژاپن، کره جنوبی، پاکستان و هند را به طور خلاصه مرور خواهیم کرد. نتیجه‌گیری نهایی تمام آنها در این خلاصه می‌شود: آمریکا باید به برجام بازگردد و ایران باید پیروی از محدودیت‌های برجامی را همزمان آغاز کند، وگرنه افزایش تنش‌ها می‌تواند به نتیجه ناگواری بینجامد.
چالش ایران: درباره سیاست تهرانِ جو بایدن ــ سرمقاله هندو تایمز
سرمقاله هندو تایمز هندوستان با آغاز از تفاوت بین رابطه تهران و واشنگتن پیش و پس از پیروزی دونالد ترامپ اشاره می‌کند و می‌نویسد: «وقتی آقای بایدن ۲۰ ژانویه ریاست‌جمهوری را آغاز کند، یکی از حساس‌ترین چالش‌های دیپلماتیک آغازین‌اش ایران خواهد بود.»
هندو تایمز سپس با اشاره به افزایش تنش‌ها با ترور محسن فخری‌زاده، به جو بایدن توصیه می‌کند که «بدون انتظارداشتن عقب‌نشینی‌های بیشتر از تهران» به برجام بازگردد:
«آقای بایدن پس از انتخابات مجدداً بر تعهدش به قرارداد هسته‌ای تأکید کرد اما گفته که می‌خواهد محدودیت‌ها علیه ایران در برجام را تمدید کند و در مورد فعالیت‌های "خرابکارانه" ایران در غرب آسیا نیز مذاکره کند. این یعنی بایدن همچون ترامپ ــ پس از خروج یکجانبه از برجام ــ به دنبال افزودن مفادی به توافق اولیه است. آقای ترامپ انتظار داشت ایران دوباره بر سر توافق مذاکره کند اما تهران تسلیم فشارها نشد....
مسأله این است که آیا آقای بایدن با تأکید بر دیپلماسی می‌تواند اعتماد ازبین‌رفته دو طرف را بازگرداند و توافق را احیا کند یا خیر. احیای توافق به نفع همه است... آقای بایدن باید خودی نشان بدهد و به متحدان آمریکا بگوید که از حمله‌های تحریک‌کننده بیشتر علیه چهره‌های ایرانی دست بردارند و تهران را برای بازگشت به محدودیت‌های قرارداد و مذاکرات درباره فعالیت‌های منطقه‌ای در ازای تضمین‌های اقتصادی و امنیتی تحت فشار بگذارد. ایران نیز به نوبه خود باید صبر استراتژیک داشته باشد و به دیپلماسی فرصت دیگری ببخشد.»
فشار بر ایران ــ سرمقاله روزنامه داون پاکستان
سرمقاله روزنامه داون پاکستان با اشاره به ترور محسن فخری‌زاده و قاسم سلیمانی، خروج یکجانبه دولت ترامپ از برجام، و طرح مجلس شورای اسلامی علیه آن چنین ادامه می‌یابد:
«هرچند ایران بی‌شک زیر فشار عظیمی بر اثر تحریم‌های فلج‌کننده است، و قتل دانشمندش هم بسیار تحریک‌آمیز، رهبری ایران باید با احتیاط و عمل‌گرایی پاسخ دهد. تعلیق بازرسی‌ها تنها یک فرصت دیگر در اختیار دشمنان ایران خواهد گذاشت تا ایران را متهم کنند که به دنبال تقابل با جامعه بین‌المللی است.»
این سرمقاله با اشاره به آگاهی احتمالی دولت ترامپ از طرح اسرائیل برای ترور فخری‌زاده، چنین نتیجه‌گیری می‌کند:
«با در نظرگرفتن این موقعیت انفجاری، ایران نباید فریب طعمه را بخورد و به دامی بیفتد که می‌تواند سرتاسر منطقه را به نزاعی ویران‌گر بکشاند. جو بایدن رئیس‌جمهوری منتخب گفته که می‌خواهد به توافق هسته‌ای بازگردد. اگر درباره تنش‌زدایی جدی است، باید نشانه‌های نیرومندی به ایران ارسال کند که ایالات متحده به دنبال مسیر دیپلماسی است، نه تقابل. به علاوه، شرکای اروپایی برجام باید به تهران تضمین دهند که با آمدن یک رئیس‌جمهوری جدید در کاخ سفید، تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای شتاب خواهد گرفت. تنگ‌تر کردن حلقه محاصره علیه ایران تنها دست محافظه‌کاران در آن کشور را بازتر می‌گذارد و به شدت بخت بازگشت تهران بر سر میز مذاکره را کاهش می‌دهد. اما مهم‌تر از هر چیز ... رفتار تحریک‌آمیز اسرائیل باید متوقف شود تا آتش جدیدی برافروخته نشود.»
👈🏽 بیشتر بخوانید: مجلس علیه برجام: اعتدالی‌ها و اصلاح‌طلبان چه می‌گویند؟
یک ترور نگران‌کننده در ایران ــ سرمقاله ژاپن تایمز
ژاپن تایمز سرمقاله‌اش درباره ترور محسن فخری‌زاده را با این نکته شروع می‌کند که این قتل «همان‌قدر رژیم تهران را هدف قرار داده بود که دولت رئیس‌جمهوری منتخب جو بایدن را.»
این سرمقاله سپس با پرداختن به جزئیات ترور و وعده جمهوری اسلامی برای «انتقام سخت» می‌نویسد:
«مخالفان برنامه هسته‌ای ایران پافشاری می‌کنند که هر اقدامی در راستای تضعیف پیشروی ایران به سوی قابلیت هسته‌ای توجیه‌پذیر است. دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای تهدیدی وجودی برای اسرائیل است و توازن قوا در خاورمیانه را به هم می‌ریزد و منطقه را دگرگون می‌کند. چنین اتفاقی می‌تواند به دومینوی هسته‌ای در سرتاسر جهان بینجامد، زیرا دیگر ملت‌ها هم درمی‌یابند که تعهدات معاهده عدم تکثیر سلاح‌های هسته‌ای دیگر مقدس نیستند. با این وجود، حتی اگر ایران بخواهد به بمب اتم دست پیدا کند ــ و حکومتش می‌گوید نمی‌خواهد چنین کاری بکند، هرچند از محدوده‌های تعیین‌شده بر تحقیقات هسته‌ای فراتر رفته ــ، با راه‌های دیگری می‌توان جلوی پیشروی‌اش را گرفت.»
روزنامه ژاپنی با اشاره به انفجارهای مرموز و حمله‌های سایبری می‌نویسد «فخری‌زاده کاری کرده بود که پروژه به او وابسته نباشد و پس از مرگ‌اش هم ادامه یابد» و در عین حال ترور او را «ناقض استانداردهای اخلاقی و حقوقی» می‌داند.
سرمقاله سپس با اشاره به هر دو احتمال تقابل نظامی و مذاکره تهران و واشنگتن در دوران بایدن می‌نویسد:
«توافق هسته‌ای هنوز معنادار است. اقدام نظامی برنامه هسته‌ای ایران را به طور دائم از کار نمی‌اندازد و عزم و خشم ایران را تقویت خواهد کرد. بازگشت به برجام و اجرای آن، تحت نظارت نهاد مستقلی همچون سازمان بین‌المللی انرژی اتمی، فشار را بر اقتصاد ایران کاهش خواهد داد و فرآیند اعتمادسازی مجدد را آغاز خواهد کرد که بنیان هر گونه توافق موفق بلندمدتی خواهد بود.»
و با این هشدار به پایان می‌رسد: «آنها که هدف‌شان برافروختن شور و هیاهو و بی‌ثبات‌کردن بیشتر منطقه است، نباید سلطه یابند. برجام ّبی‌نقص نبود اما بهتر از وضعیت فعلی بود. قرار بود نقطه‌ی آغازی برای فرآیندی باشد که ایران را دوباره در جهان ادغام می‌کند و دلیل‌اش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای را از بین می‌برد. این منطق هنوز اعتبار دارد.»
قتل یک دانشمند هسته‌ای چگونه بر شبه‌جزیره کره اثر می‌گذارد؟ ــ جونگ ای‌ـ‌جیل
جونگ ای‌ـ‌جیل، روزنامه‌نگار «هانکُره» (ملت کره) در کره جنوبی، یک روزنامه متمایل به چپ درباره تأثیر تنش‌های ایجادشده بر اثر ترور محسن فخری‌زاده بر شبه‌جزیره کره می‌نویسد. او می‌نویسد:
«تحلیلگران آمریکایی متفق‌القولند که هدف ترور مانع‌تراشی برای تلاش‌های دیپلماتیک دولت در راه جو بایدن رئیس‌جمهوری منتخب است. بایدن در طول کارزارش گفت که در صورت انتخاب‌شدن به توافق هسته‌ای بازخواهند گشت ... تیم بایدن همچنین گفته‌اند که توافق هسته‌ای ایران می‌تواند به عنوان استانداردی برای پرداختن به مسأله هسته‌ای کره شمالی عمل کند...
برای دولت بایدن، احیای برجام یک گام پیش به سوی مذاکرات بر سر مسأله هسته‌ای کره شمالی است. این مسأله تنها دلیلی نیست که بایدن می‌خواهد به توافق بازگردد. این بازگشت در شعار «آمریکا بازگشته است» ریشه دارد که بایدن ضمن سخنرانی‌هایش درباره سیاست خارجه بر زبان می‌آورد...»
ای‌ـ‌جیل همچنین از زاویه دیگری نیز به تأثیر افزایش تنش‌ها در خاورمیانه پس از ترور فخری‌زاده بر شبه‌جزیره کره اشاره می‌کند: «نزاع‌های خاورمیانه باعث شده اند که توجه‌ها از مناسبات بین دو کره منحرف شوند.»
او با تشخیص اینکه اولویت بایدن ایران خواهد بود نه کره شمالی، در نهایت راه‌حل را در این می‌بیند که بایدن به احیای برجام با ایران بپردازد و همزمان کره جنوبی خود به ثبات‌بخشیدن به روابط با کره شمالی ادامه دهد. به نوشته او، «این مسأله همچنین به آفریدن محیطی کمک می‌کند که میزان انرژی دیپلماتیکی که دولت بایدن باید برای مذاکره با کره شمالی خرج کند، کاهش یابد. بحران همچنین یک فرصت است.»
نظرها
نظری وجود ندارد.