چشم‌انداز روابط ایران و عربستان در دوران بایدن

در حالی که  تنها کمتر دو هفته از آغاز به کار دولت جدید آمریکا می‌گذرد سیاست دولت جو بایدن در قبال ایران تیتر بسیاری از نشریات و نیز موضوع داغ بحث در اندیشکده‌های پایتخت آمریکاست. در روزهای اخیر نام عربستان و ایران در رابطه با احتمال از سرگیری مذاکرات با ایران و یا توافقی دیگر بر سر برنامه اتمی ایران بارها شنیده شده است. امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه حتی پیشنهاد داده تا عربستان بر سر میز مذاکرات حضور یابد. نگاهی داریم به مطالب سه نشریه در مورد ایران و همسایگانش به ویژه عربستان  در دوران بایدن.

گاردین: روابط ایران و عربستان در دولت بایدن

گاردین در مطلبی به قلم پاتریک وینتور، ادیتور دیپلماتیک این نشریه به رابطه ایران و عربستان در دوره ریاست جمهوری بایدن پرداخته است.

عنوان مطلب وینتور این است: «ریاست جمهوری بایدن ممکن است پیش درآمد آغازی جدید برای روابط ایران و عربستان باشد».

در این مقاله وینتور، ابتدا به مقاله دیگری اشاره کرده که در همین نشریه به صورت مشترک توسط عبدالعزیز صغر و حسین موسویان انتشاریافته و در آن ریاست جمهوری بایدن فرصتی برای طلیعه شروعی تازه بین ایران و عربستان عنوان شده است.

به نوشته وینتور، عبدالعزیز صقر و حسین موسویان هردو به رهبری دیپلماتیک دو کشور عربستان و ایران نزدیک هستند.

عبدالعزیز صقر، مدیر و موسس مرکز مطالعات خلیج فارس، و حسین موسویان دیپلمات ارشد سابقی است که اینک به عنوان متخصص اتمی در دانشگاه پرینستون شاغل است. 

پیشنهاد این دو، حاصل گفت‌وگوهای پشت پرده‌ای است که ماه‌هاست جریان دارد.

این گونه بحث‌ها تنها یکی از اشکال گفت‌وگوهای خصوصی است که بین ایران و عربستان در جریان است.  تا جایی که این بحث‌ها مورد تایید دستگاه دیپلماسی در پایتخت دو کشور باشد، می‌تواند نشانه‌ای مبنی بر تمایل جدیدی از سوی دو طرف برای استفاده از فرصت ریاست جمهوری بایدن و یافتن راهی برای پایان دادن به خصومت دیرینه دو کشور به حساب آید. 

جواد ظریف، وزیر خارجه ایران هفته گذشته در مصاحبه‌ای با روزنامه اعتماد به نوعی به رویکرد جدید اشاره کرده و پذیرفت که چند فرصت مذاکره با ریاض پیش از این از دست رفته بود.

در مقاله مشترک صقر و موسویان به عواقب ادامه درگیری میان ایران و عربستان سعودی اشاره شده و آمده است که یک محاسبه نادرست می‌‌تواند جنگ سرد به درازا کشیده شده دو کشور را، تبدیل به جنگی داغ کند که عواقب ویرانگر آن می‌تواند متوجه همه منطقه شود.

به ادعای موسویان و صقر هر دو کشور، دیگری را در تلاش برای تسلط بر منطقه می‌بینند. راه حل پیشنهادی در این مقاله - احتمالا با کمک سازمان ملل- توافق بر سر رشته اصولی است که حول عدم دخالت، رد خشونت، محترم شمردن کنوانسیون وین در رابطه با امور دیپلماتیک، احترام به حقوق اقلیت‌ها و دست برداشتن از استفاده از نیروهای نیابتی در جهت  پیشبرد منافع ملی باشد. این اصول حمایت از جریان نفت و دریانوردی و رد استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی را نیز در برمی‌گیرد. 

صقر و موسویان بر اینکه چنین پیشنهادی ممکن است محال به نظر برسد اذعان دارند اما مدعی هستند که هر دو طرف گام هایی برداشته اند که از تمایلشان برای اجتناب از درگیری اجتناب ناپذیر «صفر-مجموع» حکایت دارد.

روز پنج‌شنبه، در خبرها آمده بود امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه به احتمال لزوم درگیر کردن عربستان سعودی در توافق هسته‌ای که ایران، با آمریکا، سه کشور اروپایی و چین و روسیه بخواهد امضا کند، اشاره کرده است. وینتور می‌نویسد این انتظار در سطح وسیعی وجود دارد که اگر ایران و آمریکا بتوانند به تفاهم مشترکی در قبال مذاکرات توافق برسند روابط ایران و همسایگان نیز لحاظ شود.

المانیتور: استراتژی پنتاگون در قبال ایران

جرد زوبا، گزارشگر پنتاگون المانیتور در مقاله‌ای در نشریه المانیتور به رویکرد پنتاگون  و وزارت امورخارجه آمریکا در قبال تهران پرداخته است.

زوبا می‌نویسد علامت‌هایی که پنتاگون در زمینه استفاده از زور علیه تهران می‌فرستد همزمان با آنکه وزارت امورخارجه آمریکا در حال بررسی راه‌های تجدید توافق هسته‌ای است، ادامه می‌یابد. 

پنتاگون به شرکای منطقه‌‌ای آمریکا اطمینان داده که سیاست «بازدارندگی» همچنان استراتژی محوری آمریکا در قبال ایران باقی خواهد ماند.

جان کربی، سخنگوی پنتاگون در نخستین مصاحبه مطبوعاتی خود در دولت جدید روز پنج شنبه به خبرنگاران گفته بود:«ایران همچنان به عنوان عاملی مضر در منطقه به حمایت از تروریسم در سراسر خاورمیانه ادامه داده و هنوز تهدیدی برای شرکا و دوستان ما در آنجاست» 

کربی به برنامه فعال موشک‌های بالیستیک و از راه‌اندازی مجدد سانتیرفیوژها اشاره کرده و افزوده بود «ما همچنان منافع ملی امنیتی در خاورمیانه و بویژه در خلیج فارس داریم … ارتش آمریکا به تلاش‌های خود برای حفاظت از کشورهای شریک واشنگتن در برابر اعمال تروریستی که ایران همچنان در سراسر منطقه می‌پراکند ادامه خواهیم داد»

پیام پنتاگون به نوشته المانیتور در حقیقت برای خاطر جمع کردن مقام‌های امارات متحده عربی، عربستان سعودی و اسرائیل همزمان با پیگیری سیاست رویکرد دیپلماتیک از سوی دولت بایدن است.

اظهارات کربی یک روز پس از انتشار خبر اعلام توقف موقت فروش سلاح ترامپ که شامل فروش تسلیحات به عربستان و یک قراردارد ۲۳ میلیارد دلاری جت‌های جنگنده و هواپیماهای بدون سرنشین به امارات است صورت گرفت.

از جمله وعده‌های بایدن در زمان تبلیغات انتخاباتی پیش‌گرفتن راهی متفاوت بوده، گفته می‌شود که دولت بایدن نیز ممکن است ابتکار دولت ترامپ در زمینه متقاعد کردن رهبران عرب به عادی‌سازی روابط با اسرائیل را ادامه دهد.

ژنرال کنت مک کنزی فرمانده نیروهای آمریکایی در خاورمیانه نیز در سفری به اسرائیل با مقام‌های ارشد این کشور از جمله وزیر دفاع و رئیس موساد، در مورد ایران و سیاست منطقه‌ای آمریکا گفت‌وگو کرد. پیش از اسرائیل، ژنرال مک کنزی توقفی در عربستان داشت. در همین حال آنتونی بلینکن وزیر خارجه دولت بایدن نیز گفته است  توافق با ایران نیاز به صرف زمان دارد و هنوز به این مرحله نرسیده‌ایم.

بلینکن و همتای ایرانی او، ظریف هر دو در روزهای گذشته به نوعی گفته اند که اول طرف دیگر باید پاپیش گذارد تا رسیدن به توافق امکان پذیر باشد، این بن بست زودهنگام در حالی پیش آمده که که دولت ها هر دو رویکردهای نظامی و دیپلماسی را همزمان دنبال می‌کنند.

بلومبرگ: ترمیم روابط ایران با همسایگان گام نخست

سرمقاله بلومبرگ در رابطه با لزوم ترمیم  روابط ایران و همسایگانش را شورای سردبیری این نشریه نوشته است.

بلومبرگ می‌نویسد جو بایدن همیشه به صراحت تمایلش برای بازگشت به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران را نشان داده. دیدگاه بایدن به این صورت است: اگر ایران همکاری کامل به توافق هسته‌ای را از سر گیرد، آنگاه آمریکا متقابلا چنین خواهد کرد  و سپس مذاکرات- با حضور همسایگان بر سر میز-  می‌تواند آغاز شود  و چنانچه وزیر خارجه بایدن می‌گوید «توافقی پایاتر و قوی‌تر» بدست می‌آید.

نظر سرمقاله بلومبرگ این است که این‌ها همگی ایده‌‌هایی درست اما با ترتیبی اشتباه است. کار عاقلانه برای بایدن بازگشت به مذاکرات است، اما عاقلانه‌تر این است که از ایران بخواهد پیش از اقدام آمریکا با حسن نیت مذاکرات صلح با همسایگانش را آغاز کند.

یک ایراد عمده توافق اولیه - موسوم به برجام- این بود که قدرت‌های جهانی هیچ جایی بر سر میز برای کشورهایی که به طور مستقیم مورد تهدید و ارعاب تهران بودند بازنکردند.

این کشورها - بویژه اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی- حق دارند که از ایران هسته‌ای در هراس باشند، دلیل آن هم نزدیک بودن جغرافیایی این کشورها  و هم به این دلیل است که رهبران ایران آنها را مرتب تهدید می‌کنند.

در ادامه این مقاله از فعالیت‌های ایران در دفاع از بشار اسد در سوریه و حمایت از نیروهای نیابتی در عراق و لبنان و یمن  و سرعت بخشیدن به برنامه موشکی به عنوان مثال‌هایی برای تهدید ایران یاد شده است.

بلومبرگ پیشنهاد می‌کند که بایدن باید از اعتبار آمریکا نزد همسایگان ایران استفاده کرده و آنها را تشویق به شرکت در مذاکره کند.

بلومبرگ در پایان می‌نویسد بایدن باید بر این نکته اصرار ورزد که اگر ایران انتظار حسین نیت از سوی آمریکا دارد باید حسن نیتش را به همسایگانش نشان دهد.