اقدامات آمریکا برای نزدیک کردن ایران به میز مذاکرات برجام

در ۲۴ ساعت گذشته تحولات تازه‌ای در موضوع توافق هسته‌ای با ایران رخ داده است. پس از آن‌که وزیران خارجه بریتانیا، فرانسه، آلمان و وزیر خارجه آمریکا شامگاه پنج‌شنبه ۱۸ فوریه / ۳۰ بهمن در پایان نشست روز خود با انتشار بیانیه مشترکی به جمهوری اسلامی ایران هشدار دادند که از پیامدهای پرمخاطره محدودسازی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پرهیز کند، ایالات متحده از پیشنهاد برگزاری مذاکرات همه کشورهایی که در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ شرکت داشتند استقبال کرد.

‌ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت:

«ایالات متحده دعوت نمایندگی اتحادیه اروپا برای حضور در نشست ۱+۵ با ایران برای بحث در مورد راه دیپلماتیک درباره برنامه هسته‌ای ایران را می‌پذیرد.»

پس از این استقبال، نریکه مورا، مدیر سیاسی اتحادیه اروپا، در توییتر جلسه غیررسمی همه شرکت‌کنندگان را پیشنهاد کرد و گفت توافق هسته‌ای در «لحظه حساس» قرار دارد.

ایران گفته است با توقف / تعلیق اجرای پروتکل الحاقی از ۲۳ فوریه / ۵ اسفند به بعد دیگر خود را ملزم به اعلام تأسیسات هسته‌ای، اقدامات شفاف‌ساز در زمینه کیک زرد و غنی‌سازی و همچنین ساخت قطعات سانتریفیوژ نمی‌بیند. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فردا شنبه ۲۰ فوریه / ۲ اسفند با هدف دستیابی به سازوکار تازه‌ای برای نحوه ادامه همکاری‌ها با جمهوری اسلامی به تهران سفر می‌کند.

در اقدامی دیگر، ریچارد میلز، نماینده موقت آمریکا در سازمان ملل طی نامه‌ای به شورای امنیت اعلام کرد که دولت جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا تصمیم دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین این کشور مبنی بر بازگشت کلیه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران که از آن در توافق هسته‌ای به‌عنوان «مکانیسم ماشه» یاد می‌شود را لغو کرده است.

مایک پمپئو وزیر خارجه دولت قبلی آمریکا در ماه اوت اعلام کرد که روند ۳۰ روزه در شورای امنیت به‌منظور فعال کردن مکانیسم ماشه را کلید زده است.

حتی متحدان نزدیک آمریکا با این اقدام مخالفت کردند.

از سوی دیگر، شبکه خبری سی‌ان‌ان به‌نقل از یک مقام وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که دولت بایدن  محدودیت‌های عبور و مرور دیپلمات‌های ایرانی در نیویورک را که در زمان ترامپ اعمال شده بود لغو می‌کند. یک مقام ارشد دیگر وزارت خارجه آمریکا گفت لغو این محدودیت‌ها به‌منظور احیای توافق هسته‌ای با ایران صورت می‌گیرد.

محدودیت تردد دیپلمات‌های ایرانی و خانواده‌های آن‌ها در نیویورک تیرماه سال ۱۳۹۸ اعمال شد. بر این اساس، آن‌ها تنها می‌توانستند در مسیر سازمان ملل، دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل، اقامتگاه سفیر ایران و فرودگاه جان اف. کندی تردد کنند.

این اقدامات جدید دولت بایدن در جهت زمینه‌چینی برای مذاکرات مجدد بر سر برجام ارزیابی می‌شود، اما ایران هنوز واکنش جدی و رسمی نشان نداده است. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در صفحه توییترش نوشت:

«آمریکا تأیید کرد که ادعاهای پمپئو درباره قطعنامه ۲۲۳۱ هیچ مبنای قانونی ندارد. ما با این موافقیم. درباره پایبندی به قطعنامه ۲۲۳۱، آمریکا باید به‌طور بی‌قید و شرط و مؤثر تمامی تحریم‌های اعمال شده، بازگردانده‌شده یا تغییر نام داده‌شده توسط ترامپ را لغو کند. سپس ما فوراً تمامی اقدامات چاره‌جویانه را به‌حالت قبل باز می‌گردانیم.»

ظریف در واکنش به هشدار برخی کشورهای اروپایی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران نیز به خبرگزاری صداوسیما گفت:

«اروپائی‌ها می‌دانند که ما یک سال به آن‌ها فرصت دادیم تا اقدامات جبرانی را انجام دهند، اما انجام ندادند. آمریکا هم به تعهدات خود بازنگشت و به‌رغم آن‌که اعلام کرده بود سیاست فشار حداکثری شکست خورده است اما کماکان این سیاست را ادامه می‌دهد.»

ظریف افزود: «اروپایی‌ها باید توجه کنند که فشار به ایران کارساز نیست و اظهارات بی‌ارزش هم فایده‌ای ندارد.»

وزیران خارجه آمریکا و سه کشور اروپاییِ حاضر در برجام شامگاه پنج‌شنبه در بیانیه مشترک خود پس از نشست مجازی درباره آخرین تحولات پرونده هسته‌ای ایران بر این نکته تأکید کردند که آمریکا و تروئیکای اروپایی به لحاظ امنیتی به ایران اجازه نمی‌دهند که تا ابد به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند.

آن‌ها همچنین از جمهوری اسلامی ایران خواستند از تعلیق پروتکل الحاقی که منجر به محدودسازی فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران می‌شود خودداری کند و از غنی‌سازی اورانیوم با خلوص ۲۰ درصد و تولید اورانیوم فلزی در تأسیسات هسته‌ای ایران نیز ابراز نگرانی کردند. چهار کشور غربی همچنین از عزم خود برای تقویت برجام با در نظرداشت فعالیت‌های منطقه‌ای ایران و نگرانی از برنامه موشکی جمهوری اسلامی خبر دادند.

هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان که در مذاکرات روز گذشته با همتایان آمریکایی، بریتانیایی و فرانسوی خود شرکت کرده بود نیز گفت «ایران با آتش بازی می‌کند».

جیمز کلِوِرلی، مشاور وزیر امور خارجه بریتانیا در امور خاورمیانه و شمال آفریقا نیز روز جمعه در گفت‌وگو با شبکه بی‌بی‌سی با بیان این‌که ایران به توافق هسته‌ای پایبند نیست، درباره پیشبرد مذاکرات برجام گفت:

«این به ایران بستگی دارد، آن‌ها هستند که شروط برجام را نقض می‌کنند، آن‌ها هستند که می‌توانند کاری در این‌باره انجام دهند و باید به پایبندی به توافق بازگردند.»

دمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین نیز در مسکو از تصمیم دولت بایدن در لغو مکانیسم ماشه استقبال کرد و گفت: «فشار تحریم‌ها موجب عدم اجرایی شدن توافق هسته‌ای شد.»

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا گفته است «اگر ایران به تعهدات خود عمل کند، ایالات متحده نیز چنین خواهد کرد».