همه آنچه باید درباره انتخابات هلند بدانید

انتخابات هلند طی روزهای ۱۵ تا ۱۷ مارس برگزار می شود. انتظار می‌رود مارک روته نخست وزیر فعلی از حزب محافظه‌کار - لیبرال VVD (حزب مردم برای آزادی و دموکراسی) بار دیگر برنده انتخابات باشد.

این انتخابات به منزله نوعی رفراندوم در زمینه نحوه مدیریت پاندمی کرونا نیز دیده می‌شود.

دولت روته اجتماع بیش از دو نفر را ممنوع کرده و رستوران‌ها و بارها تعطیل هستند. برای نخستین بار پس از جنگ جهانی دوم ممنوعيت رفت و آمد شبانه برقرار است و شهروندان پس از ساعت ۹ باید به خانه‌هایشان بروند.

انتخاباتی که معمولا یک روزه برگزار می‌شد اکنون ۳ روز ادامه خواهد یافت تا از فاصله‌گذاری اجتماعی در شعبه‌های رای اطمینان حاصل شده و و دیگر مقررات مربوط به کرونا رعایت شود.

عملکرد دولت هلند در قبال کرونا  از ابتدا قاطع و منسجم نبود. اجباری کردن ماسک صورت در برخی مکان‌های عمومی در هلند به نسبت با تاخیر صورت گرفت و روند واکسیناسیون نیز کند بوده، با وجود این، بسیاری از تخصیص تخت‌های کافی در بیمارستان‌ها برای درمان کرونا طی دو موج کووید-۱۹ توسط دولت رضایت دارند. حمایت دولتی از شرکت‌ها و مشاغل باعث شده نرخ بیکاری تنها ۴ درصد باشد که نتیجه تعطیلی‌ درازمدت مشاغل در دوران کرونا است. 

در نهایت هم کابینه روته به خاطر رسوایی مالیاتی سقوط کرد. اداره مالیات هلند از تعلق گرفتن کمک هزینه مراقبت از فرزندان به بیش از ۲۶ هزار خانواده (عمدتا مهاجر یا با پیشینه مهاجر) با عناوینی چون «کلاهبرداری» و «سوءاستفاده» جلوگیری کرده بود

با وجود آن‌که دولت روته نسبت به دیگر کشورهای اروپایی واکسیناسیون کرونا را با تاخیر شروع کرد، اما انتظار می‌رود تا پایان ماه مارس ( دو هفته دیگر) دست کم ۱۰ درصد جمعیت کشور واکسینه شده باشند و دولت پیش بینی کرده که تا ماه ژوئیه (۴ ماه دیگر) واکسن در دسترس هر کسی که مایل به واکسینه شدن باشد قرار گیرد.

نتایج دستکم ۳ نظرسنجی در هفته منتهی به انتخابات نشان می‌داد که حزب VVD روته بین ۲۴ تا ۲۶ درصد آرا را کسب خواهد کرد. رقیب اصلی روته خیرت ویلدرس از حزب ضد-اسلام PVV (حزب آزادی) است که بر اساس همین نظرسنجی احتمالا بین ۱۱ تا ۱۴ درصد آرا را بدست خواهد آورد.

این نخستین انتخاباتی در دو دهه گذشته است که در آن مهاجرت موضوع محوری نیست، در سایه پاندمی کرونا، ویلدرس در این انتخابات بیشتر بر روی هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و مشاغل کوچک تمرکز کرده و مخالف مقررات منع رفت و آمد شبانه است.

در میان دیگر احزاب، حزب کارگر، حزب چپ سبز و حزب سوسیال-لیبرال (D-66) با احزاب راست میانه دموکرات مسیحی برای کسب جایگاه سوم رقابت می‌کنند. دو یا سه حزب از این احزاب احتمالاً به ائتلاف به رهبری VVD خواهند پیوست.

اهمیت انتخابات هلند در چیست؟

انتخابات هلند اغلب به منزله آزمونی برای پیش‌بینی آینده اقلیم سیاسی اروپا دیده شده. اگر این بار هم چنین باشد و انتخابات چنانچه پیش‌بینی‌شده بدون هیچ اتفاق غیر قابل منتظره و با پیشتازی مارک روته صورت گیرد، او به سرعت تشکیل کابینه می‌دهد و بهداشت عمومی را در اولویت قرار خواهد داد. آزمون بعدی برای دنیای سیاست اروپایی انتخابات فدرال آلمان است که ماه سپتامبر برگزار می‌شود.

یکی از حوزه‌هایی که انتخابات هلند می‌تواند به مثابه آینه اوضاع در سایر نقاط اروپا باشد تفوق مسائل هویتی و فرهنگی بر سیاست‌‌های اقتصادی یا اجتماعی است.

از سال‌های دهه ۱۹۹۰ به این سو دست راستی‌های «نوین» هلندی که طلایه‌دارشان فریتس بولکشتاین (کمیسیونر سابق اتحادیه اروپا) بود رهبری واکنش ملی‌گرایانه علیه اتحادیه اروپا، مهاجرت، اسلام و جهانی شدن را در دست گرفتند.

پادشاهی هلند و نظام سیاسی هلند

هلند یک پادشاهی مشروطه است، به این معنی که قدرت پادشاه هلند توسط قانون اساسی محدود شده است. از سال ۱۹۱۹ زنان و مردان هلندی حق رای دارند و در انتخابات شرکت می‌کنند.

هلند از سال ۱۸۱۵  و از زمان تشکیل پادشاهی هلند در کنگره وین، پادشاه و یا ملکه داشته است. شاه (ملکه) رئیس رسمی کشور است و بر اساس قانون اساسی عمل می‌کند. نخستین قانون اساسی «واقعی» هلند سال ۱۸۱۴ تدوین شد و بارها اصلاح شد تا در سال ۱۸۴۸ با تصویب متمم قانون اساسی دموکراسی پارلمانی در این کشور پایه گذاشته شد، از آن زمان پادشاهی بر اساس خواست اکثریت پارلمان عمل می‌کند. تا سال ۱۸۷۰ در مواردی اختلاف سیاسی بین پارلمان و شاه پیش آمد، اما قدرت سیاسی پارلمان از سلطنت بیشتر بود و شاه از خواست پارلمان پیروی کرد. قدرت رئیس کشور در عمل بسیار محدود است. تنها هنگام تشکیل کابینه تا حدودی نفوذ سیاسی دارد و از این نظر تا حدی شبیه رابطه دولت و سلطنت در بریتانیا است.

نظام سیاسی هلند دموکراسی پارلمانی است، پارلمان از جانب مردم علاوه بر بررسی عملکرد دولت، در همکاری با دولت قوانینی را تصویب می‌کند. پارلمان هلند دارای دو مجلس است: مجلس نمایندگان (مجلس دوم یا Tweede Kamer) و سنا (مجلس اول یا Eerste Kamer). 

انتخابات برای تعیین اعضای مجلس نمایندگان هلند هر چهار سال یک‌بار برگزار می‌شود. پس از انتخابات، رهبران گروه‌های سیاسی برای تعیین احزابی که دولت ائتلافی را برای ۴ سال آتی تشکیل می‌دهند، مذاکره می‌کنند. پس از آن نامزدهای پست وزارت و اعضای کابینه جدید معرفی می‌شوند.

هر کسی که دوست دارد نماینده مجلس باشد می‌تواند یا از طریق پیوستن به حزب، یا حتی تشکیل حزب جدید در انتخابات نامزد شود. البته هم احزاب و هم افراد می توانند فهرست نامزد‌های خود را ارائه دهند.

هلندی‌ها چطور رای می‌دهند؟ 

در روز انتخابات (که امسال به دلیل شیوع کرونا ۳ روز است)، تمام هلندی‌هایی که دستکم ۱۸ سال تمام داشته باشند می‌توانند به نامزد مورد نظر خود رای دهند. 

تا سال ۱۹۷۰ در هلند سیستم حضور اجباری در انتخابات وجود داشت. به این معنا که مردم باید در شعبه رای‌گیری حاضر می‌شدند، اما می‌توانستند بدون رای دادن شعبه را ترک کنند. از سال ۱۹۷۰ رای دادن دیگر یک «وظیفه ملی» محسوب نمی‌شد بلکه یک «حق» به حساب می‌آمد، در نتیجه آمار مشارکت در انتخابات کاهش یافت. معمولا بین ۶۰ تا ۸۰ درصد هلندی‌ها در انتخابات مجلس نمایندگان رای می‌دهند که نسبت به دیگر کشورها درصد بالایی محسوب می‌شود. 

شرکت کنندگان اغلب به نامزدی که در صدر فهرست حزب مورد نظرشان قرار دارد رای می‌دهند. نفر دوم فهرست هم معمولا رای قابل توجهی دریافت می‌کند، هرچند رای دهندگان به هر کسی در فهرست می‌توانند رای دهند. اگر کسی در فهرست به اندازه کافی رای بدست بیاورد صرف نظر از این که نامش در فهرست حزبی در چه جایگاهی قرار گرفته انتخاب خواهد شد. 

پارلمان و احزاب و منظره سیاسی در هلند

مجلس نمایندگان هلند ۱۵۰ کرسی دارد و دولت اکثریت ۷۶ کرسی لازم دارد. احزاب قادر به کسب این اکثریت نیستند از این رو بیش از یک قرن است که هلند با دولت ائتلافی اداره می‌شود.

در انتخابات ۲۰۲۱ هلند، ۳۷ حزب مختلف رقابت می‌کنند.

سه حزب کارگر (PvdA)،حزب مردم برای آزادی و دموکراسی (VVD)  ودموکرات مسیحی (CDA) احزاب بزرگ (از نظر تعداد اعضا و طرفداران) به حساب می‌آیند، اما بسیاری از حزب‌های کوچک نیز در انتخابات صاحب کرسی می شوند.

سابقه احزاب در هلند به نسبت طولانی است و نزدیک به یک قرن و نیم قدمت دارد. سه حزب اصلی کارگر، دموکرات مسیحی و لیبرال از زمان پایان جنگ جهانی دوم به تناوب دولت ائتلافی تشکیل داده‌اند، اما شماری دیگر از احزاب کوچک یا متوسط نیز در صحنه سیاسی حضور دارند. از سال ۱۹۱۸ هیچ حزبی نتوانسته تعداد کرسی‌های لازم برای اکثریت قاطع را در پارلمان بدست آورد از همین رو دولت معمولا از ائتلاف دو حزب سیاسی (یا بیشتر) تشکیل می‌شود.

در سال‌های اخیر احزاب هلند کمتر مرکزگرا شده و بیشتر به سمت چپ و یا راست افراطی تمایل پیدا کرده‌اند، دلیل آن پر رنگ‌تر شدن تفاوت‌ها در جامعه هلند بر سر مسائل اجتماعی نظیر مهاجرت، ادغام اقلیت‌ها (در جامعه) و ماندن در اتحادیه اروپا است.

رای دهندگان هلندی اغلب در آخرین لحظات تصمیم می‌گیرند که به چه کسی رای دهند.

در حال حاضر دولت هلند ترکیبی است از ائتلاف ۴ حزب مردم برای آزادی و دموکراسی و دموکرات مسیحی و حزب سوسیال- لیبرال و اتحادیه مسیحی که پس از انتخابات عمومی سال ۲۰۱۷ صورت گرفت.

در مقایسه با کشورهایی که دو حزبی یا تنها تعداد محدودی حزب فعالیت سیاسی دارند ۳۷ حزب رقم زیادی به حساب می‌آید. از جمله دیگر احزاب می‌توان به حزب چپ سبز و حزب سوسیالیست (SP) اشاره کرد، که انتظار می‌رود در این انتخابات چندین کرسی کسب کنند. 

حزب‌های کوچکتری‌ هم احتمالا رای خواهند آورد از جمله احزاب مذهبی، حزب حیوانات (PvdD) که برای حقوق حیوانات فعالیت می‌کند، حزب فکر (Denk) که مدافع حقوق مهاجران مسلمان است، حزب دست راستی (FvD) که تری بودت جوان آن را رهبری می‌کند و از نظر سیاسی به حزب آزادی (PVV) خیرت ویلدرس نزدیک است و جنبش پان-اروپایی ولت. 

راست افراطی هلند چه می‌خواهد؟

پیش‌بینی می‌شود که حزب PVV (حزب آزادی) به رهبری خیرت ویلدرس بین ۱۱ تا ۱۴ درصد رای سراسری را ببرد.

مانیفیست ویلدرس «اسلام‌زدایی» از هلند است. او می خواهد که جلوی ورود پناهندگان سوری به هلند گرفته شود، و ارتش «خیابان‌ها را در دست بگیرند».

از آنجا که در انتخابات ۲۰۲۱ مانند سال ۲۰۱۷ دیگر موضوع پناهندگان مساله اصلی در هلند نیست، در نظر سنجی‌ها وضعیت حزب ویلدرس ثابت مانده و پیشرفتی نداشته است.

تری بودت و حزب فروم برای دموکراسی یا انجمن آزادی (FvD) در انتخابات استانی سال ۲۰۱۹ خوب عمل کرد، اما سایه اتهام نژادپرستی و ضد سامی نژادی و نیز طرفداری از تئوری‌های توطئه اکنون بر بودت و حزبش سنگینی می‌کند.

راز موفقیت روته در چیست؟

مارک روته ۵۴ ساله از سال ۲۰۱۰ نخست وزیر هلند بوده و دوره خدمت او یکی از طولانی‌ترین دوران خدمت میان رهبران اروپایی به حساب می‌آید.

روته مدیری زیرک است که استعدادی ویژه در تشکیل و حفظ ائتلاف دارد. او حتی با احزابی که احتمال ائتلاف‌ آنها اندک است می‌تواند متحد شود.

روته آینه‌ای است از تصویر مورد علاقه هلندی‌ها از شخصیتی که «حرف بی‌ربط و بی‌خود را نمی‌پذیرد» و عملگرا است.

او شخصیتی فروتن دارد، تصویر او سوار بر دوچرخه قدیمی‌اش بارها در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده. او برای تسلیم استعفا پس از سقوط دولت هم با دوچرخه به کاخ پادشاهی رفت.

یا ویدئوی دیگری زمانی در اینترنت از او پخش شد که قهوه‌اش بر روی زمین ریخته بود و  زمین‌شوی را از دست کارگر گرفت و خودش زمین را تمیز کرد.

روته همچنان در همان منطقه‌ای در لاهه زندگی می‌کند که بزرگ شده، با دوچرخه سر کار می‌رود ، ازدواج نکرده و در رابطه‌ای نیست و می‌گوید وقتی برای رابطه ندارد.

تحلیلگران در مورد راز موفقیت روته می‌گویند که او سه ویژگی اساسی دارد: از نظر سیاسی کاردان است، از نظر شخصیتی کاریزما دارد و در نهایت مانند "تفلون" است و مشکلات به او نمی‌چسبد.

مسائل اصلی چیستند؟

این بار کمپین انتخاباتی نامزدها چندان پیچیده نبود. موضوع اصلی کرونا و شیوع کووید-۱۹ است. البته در مناظرات مسائل دیگری همچون تغییرات مالیاتی پس از دوران کرونا، بحران تغییرات اقلیمی، مراقبت‌های بهداشتی و مهاجرت نیز مطرح شد.

حزب حاکم از نظر اقتصادی میانه رو است و تمرکزش بر بخش عمومی، بهداشت، بالابردن حداقل دستمزد و کاهش مالیات است. 

در مورد مهاجرت، مواضع روته سرسختانه‌تر و نزدیک‌تر به راست افراطی شده. حزب او پیشنهاد داده که مراکزی برای پناهندگانی که پذیرفته شده‌اند، تأسیس شوند تا روند ادغام این پناهندگان در جامعه هلندی تحت کنترل باشد. روته در مصاحبه‌ای با روزنامه فولکس‌کرانت از این ایده دفاع کرد و گفت: «آنها باید بدانند که ارزش‌های ما غیرقابل مذاکره است.»

روته در همین مصاحبه تأکید کرد که اگر «بحران پناهجویی» همچون ۲۰۱۵-۲۰۱۶ رخ دهد، هلند باید برای بستن مرزهایش آمادگی داشته باشد.

دولت بعدی چه شکلی خواهد داشت؟

شعبه‌های اخذ رای ساعت ۹ شب چهارشنبه به وقت محلی بسته خواهند شد. به محض آن‌که نتایج مشخص شود، پارلمان شخصی معتبر و محترم را به عنوان (اینفورماتور) مشخص می‌کند تا با بررسی ائتلاف‌های احتمالی (فورماتور) را معرفی کند. این شخص معمولا رهبر بزرگترین حزب و احتمالا مارک روته خواهد بود و تشکیل دولت ائتلافی ممکن است حتی ماه‌ها طول بکشد.

سال ۲۰۱۷ رکورد تشکیل دولت ائتلافی با ۲۰۸ روز شکسته شد. با توجه به نتایج نظرسنجی‌ها احتمال می‌رود که روته با ائتلاف با ۳ حزب دولت اکثریت را تشکیل دهد.  نامزدهای احتمالی برای ائتلاف با حزب روته ، حزب مردم برای آزادی و دموکراسی VVD، دموکرات مسیحی CDA ، حزب سوسیال-لیبرال D66، حزب کارگر، حزب چپ سبز و حزب سوسیالیست هستند.

در همین زمینه: