چشم‌انداز مذاکرات ایران و آمریکا در چارچوب برجام تا پیش از انتخابات در ایران رنگ می‌بازد

احتمال این که تهران و واشنگتن تا پیش از انتخابات ماه خرداد در ایران در زمینه احیای برجام پیشرفتی حاصل کنند روز به روز کمتر می شود. به گفته دیپلمات‌ها و مقامات ایران موضعی سخت‌تر از گذشته را برای بازگشت به مذکرات در پیش گرفته است.

دولت بایدن، گفته است که آماده مذاکره با ایران است تا هر دو کشور (ایران و آمریکا) تعهدات خود بر پایه برجام را از سر گیرند. اما نه ایران و نه آمریکا بر سر این که چه کسی باید گام نخست را بردارد اتفاق نظر ندارند.

تهران می‌گوید که واشنگتن باید تحریم‌هایی را که رییس جمهوری قبلی آمریکا دونالد ترامپ  پس از خروج از برجام در سال ۲۰۱۸ وضع کرده بود بردارد، واشنگتن اما می‌گوید که تهران باید نخست تعهداتش  در زمینه توافق اتمی را- که از سال ۲۰۱۹ به این سو نقض کرده- اجرا کند.

جواد ظریف، وزیر خارجه ایران با اشاره به انتخابات پیش رو در ایران گفته است که زمان در حال سپری شدن است و شاید با روی کار آمدن دولت جدید در ایران، مسیر برجام بسته شود.

سیاست هسته‌ای ایران نهایتا در دست رهبر جمهوری اسلامی ایران است که آن هم لزوما ربطی به نتیجه انتخابات ندارد. البته سختی هایی که ایرانیان بویژه در این سال‌ها متحمل شده‌اند ممکن است سبب کاهش مشارکت در انتخابات شود و این مساله بر  نظر رهبر تاثیر گذارد.

رویترز در گزارشی به نقل از دو دیپلمات غربی و دو مقام ایرانی می‌نویسد که وزارت امور خارجه ایران یک طرح مرحله به مرحله‌ای را که در آن تهران و واشنگتن می‌توانند هر دو به چارچوب همکاری با برجام بازگردند تهیه کرده است.

به گفته یکی از منابع غربی، بر اساس این طرح تهران غنی سازی اورانیوم ۲۰ درصدی را وقتی متوقف می‌کند که آمریکا بخشی از ۱۵ میلیارد دلار وجه مسدود شده ایران در خارج را آزاد کند.

یک مقام ایرانی آشنا به مذاکرات هسته‌ای نیز می‌گوید پیشنهاد اولیه بر محور آزادسازی وجوهی است که در ژاپن و کره جنوبی است و این طرح مورد تایید خامنه‌ای و شورای عالی امنیت ملی نیز هست.

این طرح همچنین از بایدن می خواهد که با یک فرمان اجرایی تحریم‌‌های اقتصادی را که دولت ترامپ اعمال کرده لغو کند. به گفته یکی از دیپلماتهای غربی این ایده از منظر آمریکا و دیگر مقامات نمی‌تواند به عنوان نقطه شروع در نظر گرفته شود.

بااین وجود دسته‌ای در ایران هستند که با این پیشنهاد مخالفند و طرفدار اتخاذ موضعی سخت‌تر از جانب ایران هستند، استدلال آنها این است که فرمان اجرایی تضمینی برای رفع تحریم‌ها در عمل نیست.

در همین حال رویترز به نقل از یک منبع نزدیک به بیت رهبری نوشت که رهبر، شورای‌عالی امنیت ملی و ریاست سازمان انرژی اتمی ایران چندین جلسه داشته‌اند تا در مورد آنچه باید صورت گیرند بحث و گفت‌وگو کنند.

این منبع  در ادامه گفت که خامنه‌ای ابتدا با طرح موافق بوده اما سپس در جلسه‌ای در اوایل ماه مارس تصمیم می‌گیرد که نشانه‌ها از جانب دولت آمریکا کافی نبوده. موضع سخت تر اینیک پافشاری بر رفع تحریم‌های آمریمکا به عنوان گام نخست است. یک دیپلمات غربی که نخواست نامش فاش شود همچنین به رویترز گفت به باور او دیپلماسی تا اواخد امسال متوقف خواهد بود.

با این وجود از دیدگاه غرب هنوز روزنه امیدی وجود دارد. در یکی از جدیدترین پیشنهادات، مقامهای آمریکایی پیشنهاد برداشتن گامهای «دو جانبه» را داده‌اند اما ایران از این ایده چندان استقبالی نکرده است.

روز یکشنبه خامنه‌ای درسخنرانی نوروزی خود خطاب به مسووولان فعلی و آینده ایران گفت :«اقتصاد ایران را به تحریم گره نزنید و فرض را بر این بگذارید که تحریم‌ها باقی خواهد ماند»

او افزود:«آمریکا باید همه‌ی تحریم‌ها را لغو کند، بعد ایران راستی‌آزمایی خواهد کرد و در صورت لغو واقعی تحریم‌ها، بدون هیچ مشکلی به تعهدات برجامی خود بازخواهیم گشت» خامنه‌ای همچنین گفت:«صبر و حوصله ایران زیاد است»

یک دیپلمات ارشد اروپایی نیز گفت که طرفین در این وضعیت گیر کرده‌اند و انتخابات ایران بزودی برگزار می‌شود، با این وجود فرانسه، بریتانیا و آلمان هنوز به پیشرفت امیدوارند. 

یک دیپلمات غربی دیگر که او نیز در شرایط ناشناس با رویترز گفت‌وگو می‌کرد گفت که تخمین کشورش این است که خامنه‌ای در حال حاضر عقب‌نشینی نخواهد کرد، هرچند که ایران همچنان می‌تواند پیشنهادی را پیش از انتخابات خرداد ارائه کند برغم آن‌که واشنگتن و اروپایی‌ها ممکن است آن را نپذیرند.

یک مقام آمریکایی نیز گفت که آمریکا هنوز به این نتیجه نرسیده که ایران از مذاکره پیش از انتخابات دست شسته، هرچند فرصت بسیار کوتاه است.