خصوصی‌سازی واردات واکسن: خوان تازه وزارت بهداشت برای شرکت‌های دارویی

سه راه ایران برای تامین واکسن مورد نیاز هنوز به نتیجه نرسیده است. علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت و سخنگوی ستاد مقابله به کرونا عصر شنبه ۷ فروردین گفت تحویل واکسن استرازنکا به ایران بازهم به تاخیر افتاده است.

به گفته او ایران ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دُز واکسن استرازنکا را از کواکس خریداری کرده و قرار بر این بوده که پیش از پایان سال ۱۳۹۹ حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار دُز به ایران برسد اما «آن هم محقق نشد، قرار شد ۱۰ فروردین به ما بدهند، اما بعد گفتند ۱۴ فروردین به شما می‌دهیم.»

رئیسی گفت: هنوز مشخص نیست واکسن‌های خریداری شده در سبد کوواکس با چه تعداد و چه زمانی به دست‌ ایران برسد.

واردات واکسن از هند نیز به دلیل رای یک دادستان که خروج واکسن از این کشور را ممنوع اعلام کرد، متوقف شده است. به گفته او ایران هزینه ۵۰۰ هزار دُز واکسن را به طرف هندی پرداخت کرده اما تنها ۱۲۵ هزار دُز تحویل گرفته و به گفته رئیسی «دست ایران از باقیمانده آن کوتاه مانده است».

واکسن چینی و روسی نیز دو نمونه دیگر هستند که ایران خریداری و وارد کرده است. تا به حال ۴۴۰ هزار دُز واکسن اسپونتیک وی ساخت روسیه و ۲۵۰ هزار دُز واکسن سینوفارم  ساخت چین به ایران تحویل شده است.

با این حساب مجموع واکسن وارد شده به ایران تا هفتمین روز فروردین تنها ۸۱۵ هزار دُز بوده است.

واکسن‌های تولید داخل نیز همچنان در مرحله آزمایش قرار دارند و هنوز جزئیات بیشتری در باره میزان اثرگذاری هیچ یک از آنها مشخص نیست و آنطور که مسئولان وزارت بهداشت گفته‌اند تا خرداد ماه به تولید پرشمار نخواهد رسید.

دست ایران در حالی از واکسن کوتاه مانده که شمار بیماران همچنان افزایشی است و برخی از مسئولان بهداشت و درمان نسبت به شدت گرفتن موج دوباره انتقال کرونا پس از پایان تعطیلات نوروزی ابراز نگرانی می‌کنند.

راهکار دولت برای جبران کوتاهی و ناتوانی در تامین واکسن مورد نیاز سپردن خرید و واردات به بخش خصوصی است. وزارت بهداشت و درمان تا به حال دو فراخوان «مشارکت بخش خصوصی برای واردات واکسن کرونا» منتشر کرده است. معاون وزیر بهداشت سپردن خرید و واردات واکسن به بخش خصوصی را «راهکار چهارم» دولت برای تامین واکسن ضد کرونا عنوان کرد. یک روز قبل حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران هم از بخش خصوصی خواسته بود برای واردات واکسن اقدام کنند.

رانت تازه برای خودی‌ها

کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو ایران شامگاه شنبه هفتم فروردین در یک برنامه تلویزیونی گفت: ۳ فراخوان برای شرکت‌های خصوصی و غیردولتی برای واردات واکسن کرونا صادر شده که اگر توان خرید واکسن دارند، اسناد و مدارک خود را ارسال کنند.

قرار است شرکت‌های «خصوصی» از هر طریق ممکن «با ارز نیمایی واکسن خریداری کنند» و به وزارت بهداشت و درمان بفروشند. مشکل بزرگ اما تجربه واردات دارو و تخصیص ارز به شرکت‌های دارویی است که در سال‌های قبل موجب فساد و ناپدید شدن ارز نیز شده است.

سه هلدینگ بزرگ دارویی ایران که بیشترین سهم را در واردت، توزیع و تولید دارو دارند به نهادهای حکومتی متصل‌اند؛ بنیاد برکت (ستاد اجرایی فرمان امام) که مدعی ساخت واکسن کرونا نیز هست، بانک ملی که هلدینگ شفا دارو را در اختیار دارد و سازمان تامین اجتماعی که بیشترین شرکت دارویی را در تملک دارد.

حالا هم سپردن واردات واکسن به بخش خصوصی یا «برخی شرکت‌های توانمند» احتمالا معنایی جز گشودن یک مسیر تازه برای سود بیشتر شرکت‌های دارویی خویشاوند و زنجیره‌ای که در وزارت بهداشت «نماینده» دارند، ندارد.

موضوع تازه نیست

یک عضو اتاق بازرگانی تهران هم در پیوند با این موضوع فاش کرد دعوت از شرکت‌های بخش خصوصی برای واردات واکسن «موضوع تازه‌ای نیست».

ناصر ریاحی که خبرگزاری‌های داخلی ایران او را نایب رئیس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی معرفی می‌کنند، گفت: سازمان غذا و دارو در ابتدا با برخی از شرکت‌ها مذاکره کرد اما در نهایت خود وارد معامله شد.

او زمان این مذاکرات و هویت شرکت‌هایی که طرف مذاکره با سازمان غذا و دارو بودند را بیان نکرد اما از انتشار فراخوان «مشارکت بخش خصوصی به واردات» انتقاد کرد و افزود: سازمان با شرکت‌های واردکننده آشنا است می‌توانست موضوع را با تماس یا جلسه مطرح کند.

چنانچه سخنان ریاحی صحت داشته باشد، بعید نیست سازمان غذا و دارو برای واردات واکسن با برخی شرکت‌ها به توافق رسیده باشد و تنها برای «رعایت قانون» فراخوان را منتشر کرده کرده باشد.