واکسن‌های غیرمجاز کرونا در بازار سیاه

بیش از یکسال از پاندمی کرونا در جهان می‌گذرد، بلایی با دهها هزار جان‌باخته، صدها هزار مبتلا و میلیاردها دلار خسارت مالی. با تولید واکسن‌های مقابله با کرونا توسط شرکت‌های مختلف دارویی روند صعودی ابتلا به کووید۱۹ کاهش یافت. بسیاری از کشورهای درگیر با تولید و یا خرید واکسن‌های مورد نیاز، عملیات واکسیناسیون شهروندان را به سرعت آغاز کردند؛ اسرائیل، امارات، بریتانیا، شیلی، بحرین، ایالات متحده آمریکا، صربستان ، قطر، مراکش و آلمان در صدر این کشورها قرار دارند.

ایران نیز یکی از کشورهای درگیر کروناست. بر اساس آمارهای رسمی تا انتهای سال ۱۳۹۹، بیش از ۱ میلیون و ۸۵۰ هزار نفر به این ویروس مبتلا شدند که از این تعداد بیش از ۶۰ هزار نفر نیز جان‌باخته‌اند. عملیات واکسیناسیون، از زمستان سال گذشته در ایران آغاز شد که تا پایان سال ۱۳۹۹، بیش از ۱۲۴ هزار دز واکسن کرونا به گروه‌های هدف (کادر درمان، سالمندان و...) تزریق شده است. عمدهٔ این واکسن‌ها، تولید کشورهای روسیه و چین هستند.

#واکسن_بخرید

بسیاری از مردم، از کند بودن روند واکسیناسیون کرونا در مقایسه با دیگر کشورها که حتی درگیر ابتلای کمتری بوده‌اند، انتقاد دارند. در دی‌ماه سال گذشته، هشتگ #واکسن_بخرید در شبکه‌های اجتماعی داغ شد و گروه‌های مردم خواهان خرید و توزیع متناسب واکسن در کشور شدند.

علی‌رغم خواستهٔ آنان، علی خامنه‌ای رهبر جمهوری‌اسلامی، روز جمعه ۱۹ دی‌ماه ۱۳۹۹ در سخنرانی زنده‌ای که از صداوسیما پخش شد، ورود واکسن بریتانیایی و آمریکایی را به ایران ممنوع اعلام کرد، تصمیمی که واکنش‌های زیادی را در ایران و جهان به دنبال داشت و باعث شد سخنگوی هلال‌احمر جمهوری‌اسلامی اعلام کند ورود ۱۵۰ هزار دز از واکسن فایزر ساخت آمریکا که تأییدیه سازمان بهداشت جهانی را به همراه دارد و از سوی خیریه تهیه شده بود، منتفی‌ست.

در خیابان ناصرخسرو

از همان آغاز عملیات واکسیناسیون برای گروه‌های هدف در ایران، زمزمه‌هایی مبنی بر فروش غیرمجاز واکسن کرونا در بازار آزاد تهران شنیده می‌شد. مدتی بعد «باشگاه خبرنگاران جوان» با انتشار فیلمی مخفیانه که از گفت‌وگوی خبرنگار با یک فروشندهٔ دارو در خیابان ناصر خسرو تهران تهیه شده بود، به این موضوع دامن زد. هرچند از همان ابتدا سیل تکذیبیه‌ها آغاز شد، اما ۱۹ اسفندماه حسین رحیمی رئیس پلیس تهران بزرگ با تأیید فروش واکسن کرونا در بازار ناصرخسرو، تعداد آن را محدود دانست.

کمتر کسی در تهران است که از وجود بازار خرید و فروش غیرمجاز دارو در خیابان ناصرخسرو مطلع نباشد. به این خیابان در مرکز پایتخت رفتیم تا ماجرا را جویا شویم. یکی از فروشنده‌های این بازار جوانی حدوداً ۴۰ ساله است، که داروهایش را در موتوری که با آن فاصله دارد، گذاشته و با احتیاط و صدایی آهسته «دارو، دارو...» می‌کند. می‌گوید گاهی مأموران انتظامی می‌آیند و با بازداشت چند روزهٔ آنان و توقیف داروها، مانع کسب و کارشان می‌شوند. او می‌گوید که دو نوع واکسن دارد، واکسن فایزر و واکسنی ساخت کشور هند. اولی را به قیمت ۳۵ میلیون تومان و دومی را هم با ۸ میلیون تومان می‌فروشد:

«واکسن‌ها را به قیمت منصفانه می‌فروشم. بالاتر که بروی واکسن فایزر را بالای ۸۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان هم معامله می‌کنند. خریدار زیادی هم دارد. از واکسن هندی فقط یک عدد باقی مانده. دیروز ۹ عددش را فروخته‌ام.»

می‌پرسم آیا این واکسن‌ها اطمینانی‌ست؟ جواب می‌دهد:

«بله حتماً. من ۱۸ سال است که اینجا بساط فروش دارو دارم. همیشه هم همینجا هستم. نمی‌خواهم سابقهٔ خودم را خراب کنم و یا داروی تقلبی دست مشتری بدهم.»

او می‌گوید که «این قیمت یک دز از واکسن است. دز دوم را باید سه تا چهار هفتهٔ بعد بخری و بزنی. ابتدا نیمی از پول را می‌گیرم تا سفارش بدهم واکسن را از یخچالی که داریم بیاورند. پس از خرید، هم می‌توانم واکسن را به خودت بدهم و هم می‌توانم تو را معرفی کنم که کدام بیمارستان و پیش چه کسی تزریق کنی!»

در ادامه با فروشندهٔ جوان دیگری گفت‌وگو می‌کنم. می‌گوید واکسن اسپوتنیک روسی دارد و قیمت آن هم ۸۰ میلیون است:

«فقط اسپوتنیک دارم. فایزر که اصلاً پیدا نمی‌شود. فایزرهایی که در بازار هست هم تقلبی‌ست. همین حالا هم هرچقدر واکسن اسپوتنیک بخواهی موجود دارم.»

فروشنده دیگری می‌گوید:

«واکسن اسپوتنیک، تضمینی‌ست. ۸۰ میلیون تومان هم پول زیادی نیست. همین واکسن‌ها بعداً گران‌تر هم می‌شود. امروز ۸۰ تومان است، فردا شاید ۱۰۰ تومان بشود.»

می‌گویم واکسن را چطور می‌توانم ببینم و بخرم؟ او هم مانند فروشندهٔ اول می‌گوید نیمی از پول را ابتدا می‌گیرد، و پس از سفارش واکسن و تهیه آن، مابقی مبلغ را دریافت می‌کند.

فروشندهٔ دیگری هم همان اظهارات فروشنده‌های قبلی را بیان می‌کند، اما می‌گوید که:

«به واکسن‌های ارزان قیمت اعتماد نکن. محلول‌های تقلبی را به قیمت گزاف به‌عنوان واکسن می‌فروشند. واکسن فایزر ۲۰، ۳۰ میلیون تومانی خنده‌دار است. فایزر خیلی کم در بازار پیدا می‌شود که آن‌هم زیر ۱۰۰ میلیون تومان نیست. من خودم هم ندارم. واکسن اسپوتنیک را دارم که تضمینی‌ست. از خارج برایم آورده‌اند. تاریخ‌دار و اورجینال است. تصویرش را هم می‌توانم برایت ارسال کنم.»

گفته‌های مقام‌های رسمی

علی فاطمی نایب رئیس انجمن داروسازان کشور دربارهٔ فروش آزاد واکسن‌های کرونا می‌گوید:

«واکسن‌های موجود در بازار سیاه یا تقلبی‌ست یا بی‌اثر. در ناصرخسرو و بازارهای غیر رسمی دیگر امکان نگه‌داری این واکسن‌ها وجود ندارد.»

او تأکید می‌کند که احتمال می‌رود چیزی که به عنوان واکسن کرونا به افراد فروخته می‌شود، آب یا محلول‌های دیگری باشد. اگر هم واکسن واقعی باشد، از آنجایی که واکسن یک فرآورده بیولوژیک است، زود از بین می‌رود و تزریق آن فایده‌ای ندارد، در عین حال ممکن است فرد را دچار عارضه هم کند.»

پیش از این سیماسادات لاری سخنگوی وزارت بهداشت نیز گفته بود که «مراحل حمل و نقل و نگهداری واکسن کرونا ویژه بوده و محل توزیع آن قطعاً در بازار سیاه نیست.»

کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت هم با هشدار به شهروندان دربارهٔ فروش واکسن در بازار سیاه گفته بود: «فروش هرگونه واکسن با برچسب واکسن کرونا در ناصرخسرو و فضای مجازی تخلف بوده و استفاده از آن‌ها عوارض جدی در پی دارد.»

علی‌رغم این توصیه‌ها، همچنان فروش واکسن‌هایی موسوم به واکسن کرونا در بازار ناصرخسرو ادامه دارد و به گفتهٔ فروشندگان دارو هر روز به تعداد خریدارهای آن نیز افزوده می‌شود.