بازنشستگان و یکشنبه‌های اعتراضی

امیرسام گودرزی− وضعیت مستمری‌بگیران و بازنشستگان روزبه‌روز بدتر می‌شود. حداقل دستمزد ۱۴۰۰ برای هزینه‌های زندگی کارگران ناچیز است و زندگی ۱۶ میلیون نفر با حداقل مستمری می‌گذرد. بازنشستگان در سال ۱۴۰۰ از کارگران هم بسی فقیرتر می‌شوند. تکلیف افزایش دستمزد آن‌ها هنوز مشخص نشده است.

امیرسام گودرزی

مشخصات تصویر مشخصات تصویر

صحنه‌ای از تجمع بازنشستگان تامین اجتماعی − تهران، اردییهشت ۱۴۰۰

۶ اردیبهشت ۱۴۰۰

۶ دقیقه

افزایش تورم و گرانی‌ها روز به روز فشار را بر زندگی بازنشستگان بیشتر می‌کند. سازمان تأمین اجتماعی می‌خواهد مستمری بازنشستگان را متناسب با حداقل دستمزد افزایش دهد، اما بازنشستگان خواهان افزایش حقوق به نسبت افزایش هزینه زندگی هستند. در این میان برخی سرنوشت افزایش حقوق بازنشستگان را با تأمین منابع همسان‌سازی حقوق بازنشستگان تلفیق می‌کنند اما معترضین به تأمین این منابع اطمینان ندارند و با چنین تلفیقی مخالف‌اند.

مسئولین فکر می‌کنند که اگر پاسخگو نباشند، ما به خاطر کهولت سن و ناتوانی جسمی، خسته می‌شویم. اما در همین یک‌سال اخیر، بیشتر از بیست‌بار تجمع برگزار کرده‌ایم

این موضوع به همراه اعتراضات بازنشستگان نسبت به عدم دریافت مزایای شغلی بازنشستگی، رفع تبعیض بین بازنشستگان همکار و غیر همکار و اصلاح اساسنامه سازمان تأمین اجتماعی باعث شده که آنان از دی‌ماه سال گذشته تاکنون، هر یکشنبه دست به تجمعات اعتراضی بزنند، تجمعاتی که به جز در پایتخت، در بیش از ۴۰ شهر دیگر هم برگزار شده و در میان بازنشستگان و فعالین کارگری به «یکشنبه‌های اعتراضی» مشهور شده است.

تجمع ۵ اردیبهشت‌ماه

پنجم اردیبهشت‌ماه امسال، ششمین تجمع اعتراضی بازنشستگان تأمین اجتماعی در سال جاری در تهران، کرج، اصفهان، شوش، اردبیل، اراک، قزوین، بروجرد، کرمانشاه، بجنورد، مشهد، بندرعباس، دزفول، کرمان، بهشهر، اهواز، شاهرود، شوشتر، نیشابور، تبریز، یزد، خرم‌آباد، رشت، ساری، سنندج، شیراز، زنجان، نوشهر، اسفراین، قم، گرگان، همدان، اندیمشک و خرمشهر برگزار شد.

در تهران، چند صدنفر مقابل ساختمان مجلس شورای اسلامی در بهارستان گردهم آمده بودند و در حالیکه پلاکاردهایی با مضامینی چون لزوم همسان‌سازی حقوق‌ها، سطح نازل دستمزدها و بی‌کفایتی مسئولین وزارت کار در دست داشتند با سر دادن شعارهای اعتراضی و خواندن بیانیه، خواهان توجه مسئولین به مطالبات‌شان شدند.

به گفتهٔ بازنشستگان، در تجمع ۵ اردیبهشت‌ماه تهران، حضور نیروهای امنیتی و انتظامی به مراتب بیشتر از هفته‌های قبل بود. فیلمبردارهای نیروی امنیتی نیز با چندین دوربین در حال فیلمبرداری از جمعیتی بودند که متحدانه فریاد می‌زد:

«زن و بچه گرسنه صبر حالیش نمیشه/ دولت سرمایه‌دار حرف حالیش نمیشه»،
«درد ما درد شماست، مردم به ما ملحق شوید»،
«کارگر زندانی آزاد باید گردد»،
«تورم گرانی، بلای جان مردم» و...

با چند نفر از این بازنشستگان به گفت‌وگو پرداختم. یکی از آنان که حدود ۶۰ سال سن داشت گفت:

ما هر هفته اینجا جمع می‌شویم و حق خودمان را فریاد می‌زنیم. خیلی زشت است در کشوری با این همه سرمایه و ثروت از جمله نفت و گاز و معادن مختلف، کسانی که سال‌ها عمرشان را در محیط کار سپری کرده‌اند، حالا که وقت استراحت‌شان است باید بیایند تا حقوق و مطالبات‌ خود را فریاد بزنند.

شخصی دیگر که خود را معرفی کرد و ۶۵ سال سن داشت در ادامه صحبت دوست و همکار خود گفت:

مسئولین فکر می‌کنند که اگر پاسخگو نباشند، ما به خاطر کهولت سن و ناتوانی جسمی، خسته می‌شویم. اما در همین یک‌سال اخیر، بیشتر از بیست‌بار تجمع برگزار کرده‌ایم و اکثر ما هم در این تجمعات شرکت داشته‌ایم. مسئولین باید بدانند ما برای احقاق حق و حقوق قانونی خود تمام قد در میدان مطالبه‌گری تا پایان برطرف شدن تخلفات دولت و سازمان تأمین اجتماعی حضور خواهیم داشت.

یکی دیگر از شرکت‌کنندگان تجمع که او نیز حدود ۶۰ سال سن داشت، گفت:

ما از مسئولین سؤال داریم که چرا وعده‌های داده شده محقق نشده؟ با این حقوق‌های پایین‌تر از خط فقر ما چگونه زندگی کنیم؟ ما حق داریم که از درمان رایگان، و امکانات رفاهی مکفی مانند مسئولین سازمان تأمین اجتماعی برخوردار باشیم‌. اما چرا به خواسته‌های ما رسیدگی نمی‌کنند؟ به خدا این حق نیست که در این هوای گرم و در ماه رمضان و با این اوضاع وخیم ابتلا به کرونا من و امثال من که سن و سالی از ما گذشته هر هفته بیاییم و اعتراض کنیم و کسی هم پاسخگو نباشد! امروز دوستی در این تجمع حضور دارد که دو شب است به خاطر نداشتن پول، نتوانسته به خانه برود. خدا را خوش می‌آید؟

دوم اردیبهشت‌ماه، جواد حسین زاده رئیس مرکز آمار ایران اعلام کرد که تورم نقطه‌ای در فروردین سال ۱۴۰۰ به رقم کم‌سابقه ۵۰ درصد رسیده است. به عبارت دیگر سبد هزینه خانوار کارگری در فروردین ۱۴۰۰ به اندازه ۵۰ درصد گرانتر از همین سبد واحد، در فروردین ۱۳۹۹ بوده است. این اتفاق در حالی صورت گرفته که عدم پرداخت حقوق بازنشستگان در کنار افزایش ۲۵ درصدی نرخ حمل‌ونقل شهری و وسایل نقلیهٔ عمومی، همچنین تعیین دستمزد نابرابر با خط فقر مطلق ۱۲.۵ میلیون تومانی به معنای افزایش فشار به زندگی و معیشت بازنشستگان تأمین اجتماعی‌ست.

فشار و دستگیری

یک بازنشسته شرکت‌کننده در تجمع اعتراضی ۵ اردیبشهت به جو سنگین امنیتی اشاره کرد. به نظر او تعداد نیروهای امنیتی و انتظامی در تجمع امروز بیشتر از گذشته است. او همچنین گفت در تجمعات گذشته، اعتراضات بازنشستگان با دخالت نیروهای انتظامی و امنیتی مواجه شده و تا آستانه درگیری و بازداشت هم پیش رفته. او همچنین خبر داد که در روزهای گذشته بعضی شهرها از جمله تبریز و رشت، مأموران با ضرب و شتم بازنشستگان و تهدید به بازداشت آنان، از برگزاری تجمع و خواندن بیانیه جلوگیری کرده‌اند.

در هفت بهمن ۱۳۹۹، تجمع بازنشستگان و مستمری‌بگیران در تبریز با هجوم نیروهای امنیتی و انتظامی نیمه تمام ماند‌. مأمورین امنیتی در این تجمع، با تهدید و ارعاب بازنشستگان، آنان را متفرق کردند.

۲۲ فروردین‌ماه ۱۴۰۰ و در تجمع بازنشستگان تأمین اجتماعی شهرستان رشت، نیروی انتظامی با هجوم به بازنشستگان و مستمری‌بگیران تأمین اجتماعی، آنان را با اسپری فلفل مورد حمله قرار داد و پنج نفر از معترضین را بازداشت کرد. هرچند که روز بعد، بازداشت‌شدگان آزاد شدند اما این حادثه موجب نشد تا بازنشسته‌ها از مطالبات خود دست برداشته و عقب‌نشینی کنند.

همچنین ۱۷ اسفند ۱۳۹۹ در تهران، کارگران و بازنشستگان سازمان تأمین اجتماعی که در اعتراض به سطح نازل دستمزدها و عدم همسان‌سازی حقوق دست به برگزاری تجمع زده بودند، با یورش نیروهای امنیتی و انتظامی مواجه شدند که در این تهاجم سه نفر با نام‌های اسماعیل گرامی، کامیار فکور و اسعد مفتاحی بازداشت شدند. اما با وجود ممانعت و جمله نیروهای امنیتی، تجمع‌کنندگان شعار سر دادند و اعتراض خود را اعلام کردند. با این حال و علی‌رغم آزادی هر سه نفر، ۱۴ فروردین‌ماه و یک روز پیش از برگزاری اولین تجمع بازنشستگان تأمین اجتماعی در سال جدید، اسماعیل گرامی از بازنشستگان معترض در منزل خود توسط مأموران وزارت اطلاعات دستگیر شد و از آن تاریخ تاکنون در بازداشت به سر می‌برد. در واکنش به این بازداشت، بازنشستگان معترض در سراسر کشور در تجمعات خود خواستار آزادی اسماعیل گرامی شدند. مطالبه‌ای که در تجمع پنجم اردیبهشت‌ماه نیز توسط بازنشستگان معترض بارها بیان شد.

یکی از بازنشستگان که خانمی ۵۵ ساله بود گفت:

هفته قبل خانمی از بازنشستگان که هر هفته در تجمعات حضور داشت، بالای سکو رفت و برای ما چند دقیقه‌ای صحبت کرد. وقتی مراسم تمام شد و به سمت مترو در حال حرکت بودیم، مأمورین او و دو نفر دیگر را بازداشت کردند و بردند. امروز هم گویا یک نفر دیگر از بازنشستگان را بازداشت کردند. دیگر به این برخوردهای غیرقانونی و رعب‌آور عادت کرده‌ایم، اما مایی که در این وضعیت گرما و خطر ابتلا به کرونا، جمع می‌شویم معلوم است که دیگر چیزی برای از دست دادن نداریم. اگر می‌خواهند صدای ما را خفه کنند، باید همه ما را زندانی کنند.

مطالبات

یکی دیگر از بازنشستگان معترض گفت:

ما آذرماه سال گذشته، نامه‌ای را خطاب به آقای وزیر کار نوشته و امضا کردیم و از او خواستیم تا به مشکلات ما رسیدگی کند. اما متأسفانه به نامه ما توجهی نشد و بعدا شنیدیم یکی از مسئولان گفته وزیر به ما دستور داده تا مشکلات حقوق بازنشستگان حل شود، اما تا الان که نزدیک ۶ ماه می‌گذرد، هیچ خبری نشده. خودشان حقوق‌های چند ده میلیونی می‌گیرند و معلوم است که به فکر بازنشستگان نیستند.

یکی دیگر از تجمع‌کنندگان ادامه داد:

مجلس جدید هم در روزهای ابتدایی تشکیل‌اش، کلی وعده و وعید می‌داد که مشکل ما به زودی حل خواهد شد. اما آن‌ها هم توجهی به ما نکردند.

از بازنشستگان در مورد مطالبات‌شان می‌پرسم. عمده مطالبات آنان، افزایش فوری حقوق و مستمری‌ها مطابق بر تأمین نیازهای زندگی و نرخ سبد معیشت خانوار است که هم‌اکنون دریافتی‌های آنان چندین برابر پایین‌تر از این میزان و در حدود دو میلیون تومان است. دیگر خواسته آنان اجرای ماده ۴۱ قانون کار و ماده ۹۶ تأمین اجتماعی است تا به گفته آنان، میزان حقوق‌ها واقعی‌تر گردد. بر اساس ماده ۹۶ قانون تأمین اجتماعی سازمان مکلف است میزان کلیه مستمری‌های بازنشستگی، از کارافتادگی کلی و مجموع مستمری بازماندگان را در فواصل زمانی که حداکثر از سالی یکبار کمتر نباشد را با توجه به افزایش هزینه زندگی با تصویب هیأت وزیران به همان نسبت افزایش دهد. همچنین بر اساس تبصره یک از ماده ۴۱ قانون کار حداقل مزد کارگران با توجه به درصد تورمی که از طرف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌گردد باید افزایش یابد.