سفر مقام‌های اطلاعاتی ایران به بغداد در آستانه مذاکرات استراتژیک عراق و آمریکا

محمود علوی، وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی روز چهارشنبه ۲۳ تیرماه به بغداد سفر و با گروهی از مقام‌های عراق از جمله برهم صالح، رئیس‌جمهور این کشور دیدار کرد. او در فرودگاه بغداد و به رسم‌ سفر دیگر مقام‌های جمهوری اسلامی ابتدا در محل ترور قاسم سلیمانی حضور یافت که چند صد متر خارج از سالن تشریفات فرودگاه قرار دارد.

گفته شده است که سفر وزیر اطلاعات ایران به عراق برای هماهنگی اطلاعاتی میان دو کشور و کمک به تامین امنیت انجام شده است ولی به نظر می‌رسد این سفر نیز جدا از تحولات پس از کشته شدن فرمانده سابق سپاه قدس در بغداد نباشد.

یک روز پیش از آنکه علوی وارد بغداد شود، حسین طائب، رئیس سازمان اطلاعات سپاه این شهر را ترک کرد و به تهران بازگشت.

رویترز در گزارشی که از سفر طائب تهیه کرده است از قول منابع خود در حکومت عراق و البته درون حشد‌الشعبی نوشت که رئیس سازمان اطلاعات سپاه در دیداری که در یک ویلای بزرگ رو به دجله و در نزدیکی سفارت آمریکا در منطقه سبز بغداد با رهبران گروه‌های شبه‌نظامی نزدیک به جمهوری اسلامی داشت از آن‌ها خواست حملات به پایگاه‌های آمریکا در عراق را شدت ببخشند. البته او از آن‌ها خواسته بود به دنبال تنش و درگیری بزرگ نباشند ولی تعداد حملات را افزایش دهند.

حشد‌الشعبی عراق روز ۵ تیرماه به مناسبت هفتمین سال تاسیسشان یک رژه بزرگ در محل ارودگاه اشرف در استان دیاله در شرق عراق برگزار کردند. مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق که رابطه سردی با بسیج مردمی عراق دارد نیز در این مراسم شرکت کرد و حشد را «فرزندان عراق» خواند.

حشد الشعبی یا بسیج مردمی عراق از اتحاد گروه‌های شبه‌نظامی عراقی شکل گرفته است. آن‌ها در ابتدا با هدف مقابله با داعش با یکدیگر متحد شدند. گرچه کار داعش در عراق به پایان رسید ولی حشد الشعبی منحل نشد و این نیرو اکنون به بازیگری قدرتمند در عرصه سیاسی عراق تبدیل شده‌ است. نیرویی که می‌تواند ساز و کارهای سیاسی در بغداد را با سکته مواجه کند. بسیاری از گروه‌های تشکیل‌دهنده حشد‌الشعبی متحد و یا وابسته به سپاه قدس ایرانند. هر چند یک فراکسیون نسبتا قدرتمند در درون حشد وجود دارد که منتقد دخالت‌های گسترده ایران در تصمیم‌گیری‌ها و رفتار سیاسی حشدالشعبی است ولی منافع مشترکی که در قدرتنمایی در برابر دولت عراق برای گروه‌ها ایجاد شده مانع از جدایی آن‌ها است.

در سفر حسین طائب به عراق هیچ گزارشی از دیدار با مقام‌های رسمی در دولت عراق منتشر نشده است. تنها گفته شده او به صورت مخفیانه و بدون اطلاع قبلی به بغداد رفته با رهبران گروه‌های شبه‌نظامی دیدار کرده و باز گشته است. شاید شبیه به اکثر سفرهایی که قاسم سلیمانی به عراق داشت.

اهمیت دیدار مقام‌های امنیتی ایران با چهره‌های قدرتمند در خارج از دولت عراق در آن است که دولت عراق در آستانه آغاز گفتگوهای استراتژیک با آمریکا در پایان ماه ژوئیه است. دور سوم این گفتگوها در ماه آوریل برگزار شده است. در دور چهارم قرار است درباره خروج ۵۰۰ سرباز آمریکایی باقی‌مانده در عراق بحث شود. تغییر نقش نیروهای آمریکایی در این کشور و چگونگی ارتباط نظامی و امنیتی بغداد و واشنگتن هم موضوع مهم دیگر روی میز است.

اما آیا این گفتگوهای استراتژیک بدون لحاظ کردن دولت دوم در عراق ممکن است؟ حشد‌الشعبی به عنوان دولت غیررسمی و البته قدرتمند در کنار دولت رسمی، نیروی نظامی، دستگاه امنیتی و سازوکار اداری خودش را دارد. این دولت دوم می‌تواند ضامن یا مخل هر پیمان استراتژیک میان دولت رسمی عراق با هر کشوری باشد. از این منظر، سفر روسای دو نهاد امنیتی موازی ایران به بغداد، پیش از آنکه با پیام همکاری امنیتی با دولت رسمی عراق انجام شده باشد، برای هماهنگی با دولت دوم عراق یعنی متحدان شبه‌نظامی وابسته به جمهوری اسلامی در دستور کار قرار گرفته است.