در کردستان واکسیناسیون چگونه پیش می‌رود؟

با وجودِ این که عُمرِ همه‌گیری کووید ۱۹ به دو سال نزدیک می‌شود، هنوز هم در ایران خبری از پوشش سراسری واکسن نیست. در حالی که بیشتر کشورهای جهان با بازگشایی تدریجی استادیوم‌ها، کافه‌ها و مدرسه و دانشگاه‌ خود را برای رهایی از کووید ۱۹ آمده می‌کنند، به مدت یک سال است که هر چند وقت یک بار مسئولان مربوطه در ایران از واکسن جدیدی در داخل رونمایی می‌کنند، بدون هیچ نتیجه عینی مشخصی.

کردستان یکی از استان‌هایی است که اگرچه به طور موقت تبِ کرونا به نسبت در آن فروکش کرده، اما وضعیت آن بسیار شکننده است. یک سرِ ماجرا و طرفِ اصلی این روندِ کُند، ناکارآمدی نظام سلامت در ایران و یک سرِ دیگر آن مربوط به مردمی است که اعتماد چندانی به واکسن‌های داخلی ندارند.

مروری بر آمار تلفات کرونا در کردستان

مطابق آمارهای وزارت بهداشت، از ابتدای همه‌گیری کرونا تا کنون ۱۳۸۶ نفر در استان کردستان بر اثر ابتلا به این بیماری جان باخته‌اند. فراوانی مرگ و میر مربوط به هر شهرستان در جدول زیر آمده است.

این‌ها مواردی است که در آمارهای رسمی وزات بهداشت به ثبت رسیده‌اند و اعلام شده‌اند. نمی‌توان خیلی به دقیق بودن آن‌ها اطمینان داشت. به عنوان مثال فوتی‌های کرونایی در سروآباد بیشتر از ۳ نفر هستند. یکی از مسئولانِ بهداشتی این استان اذعان می‌کند حداقل ۵ نفر را می‌شناسد که در اثر کرونا در سروآباد جان داده‌اند. اما مشخص نیست که این آمارها چگونه تهیه شده و چرا به این شکل درآمده است. اما به هر ترتیب این آمارها تنها سندی هستند که می‌توان از طریق آن‌ها به طور تخمینی مرگ و میرها را برآورد کرد.

وضعت فعلی

از سال ۹۸ تاکنون استان کردستان حداقل چهار موج بیماری کرونا را پشت سر گذاشت. اما به دلایلی در موج پنجم این بیماری که بیشتر استان‌های مرکزی و جنوبی کشور را درگیر کرده، تا حدودی در امان مانده است. فرزین رضاعی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی کردستان در آخرین آماری که ارائه داده، تعداد بستری‌های مبتلا به کرونا در استان کردستان را ۲۳۸ بیمار اعلام کرده است. سقز ۹ نفر، مریوان ۱۵ نفر، قروه ۱۶ نفر، بیجار ۱۹ نفر، کامیاران ۱۰ نفر، دیواندره ۳ نفر، بانه ۴ نفر، دهگلان ۳ نفر و سروآباد ۲ نفر. از این تعداد، ۳۳ نفر در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شده‌اند و طی شبانه‌روز گذشته هم هیچ بیماری در اثر ابتلا به کویید ۱۹ جانش را ازدست نداده. این یعنی بهبودِ نسبی.

اما این وضعیت شکننده است. به این دلیل که کاهش آمار مبتلایان و مرگ و میرها نه دراثرِ مراقبت‌ها و پیشگیری‌های واقعی و واکسیناسیون، بلکه بیشتر محصولِ پراکندگی جمعیت این استان در فصل تابستان است. نگاهی به روندِ واکسیناسیون در این استان این ادعا را روشن می‌کند.

واکسیناسیون در کردستان

ابراهیم قادری، معاون امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در گفت و گو با ایرنا اعلام کرده که تاکنون ۱۲ مرحله واکسن علیه ویروس کرونا به استان کردستان اختصاص یافته که بیشتر مختص به گروه‌های در معرض خطر بوده است. تاکنون ۷۸ هزار دوز واکسن کرونا در دو نوبت در استان کردستان تزریق شده است. کادر درمان، برخی بیماران خاص و افرادِ ۷۰ سال به بالا از جمله کسانی بوده‌اند که تاکنون دوز اول واکسن را دریافت کرده‌اند. از این تعداد، ۷۳ هزار نفر دوز دوم را هم دریافت کرده‌اند و واکسینه محسوب می‌شوند.

این در حالی است که استان کردستان ۱۶۰۳۰۱۱ نفر جمعیت دارد. این تعداد واکسینه شده کمتر از ۵ درصد جمعیت استان را در بر می‌گیرد. اما میانگین افراد واکسینه شده سراسری چیزی حدود ۷ تا ۸ درصد جمعیت کل کشور است. پس روند واکسیناسیون در استان کردستان به نسبت میانگین کشوری هم کُندتر است. نتیجه این که: بهبود نسبی وضعیت همه‌گیری در این استان نمی‌تواند نتیجه پیشگیری و یا واکسیناسیون باشد. چرا که درصد بسیار کمی واکسینه شده‌اند.

وضعیت واکسینایون و وضعیت ناپایدار اپیدمی

جدای از این که روندِ واکسیناسیون در این استان بسیار کُند و نامطلوب است، بی‌رغبتی و بی اعتمادی درصدی از جمعیت هم یکی از عواملی است که می‌تواند مانعی در برابر واکسیناسیون عمومی باشد. یک عامل عملکرد نظام بهداشتی و مسئولان کلان است. در عمل و حرف اینان شفافیت و صداقت به چشم نمی‌خورد، از آمارهای نادرست گرفته تا دیر اعلام کردن‌ها و گاهی اعلام نکردن‌های آنچه مردم باید بدانند.

با وجود این که در خبرهای رسمی شنیده می‌شود که جمعیت بالای ۷۰ سال در استان واکسینه شده‌اند، بسیاری از خودِ ۷۰ سال به بالاها می‌گویند که خودشان تمایلی به زدن واکسن نداشته‌اند، به ویژه آن‌هایی که در محیط‌هایی بیرون از شهرها زندگی می‌کنند و با امر و نهی‌ها و دستورالعمل‌های بهداشتی این‌چنینی خیلی آشنا نیستند.

این تنها جمعیت سالمند نیستند که در کردستان روی خوشی به واکسیناسیون نشان نداده‌اند. بسیاری از میان‌سالان و جوانان هم تمایلی به تست کردن واکسن داخلی ندارند. به ویژه که کادر درمان در کردستان پس از واکسینه شدن از عوارض آن گفتند و تب و لرزهایی که نصیبشان شده بود. ممنوعیت «واکسن غربی» در ایران اصلی‌ترین عامل این بی‌اعتمادی است. سرمایه اجتماعی میان دولت‌ها و مردم که در این‌گونه مواقع می‌تواند بسیار مؤثر باشد، پاشنه آشیلِ وضعیت‌های این‌چنینی است. چیزی که در ایران در حال فروپاشی است.

عامل مهمی که به طور موقت آمار ابتلا و مرگ و میرهای ناشی از کرونا در کردستان را کاهش داده، پراکندگی جمعیت این استان در فصل تابستان است. درصد بالایی از جمعیت روستایی و حتی شهری در کردستان، فصل تابستان را در زمین‌های کشاورزی، باغ‌ها و مراتعشان سپری می‌کنند. یعنی جاهایی دور از محیط شهری و شلوغی‌هایش. همین باعث می‌شود تا جمعیت به طور خودکار پراکنده شود و در محیط‌هایی باز و با فاصله از هم زندگی کنند. اما با نزدیک شدن به فصل پائیز و احتمال بازگشایی مدرسه و دانشگاه‌ها و همچنین بازگشت جمعیت کردستان به شهرها و متراکم شدن دوباره، این وضعیت با سرعت تغییر خواهد کرد. تنها با واکسیناسیون سریع برای همه می‌توان به کنترل پایدار ویروس فراگیر در این استان امیدوار بود.