این نوک کوه یخ فراگیری شکنجه در ایران است

گروهی که خود را «عدالت علی» معرفی می‌کنند، تصاویری را از دوربین‌های مداربسته زندان اوین منتشر کردند و به رسانه‌ها فرستادند و می‌گویند که باز هم مدارک بیشتری منتشر خواهند کرد.

بیشتر رسانه‌ها نوشتند که دوربین‌های مدار بسته زندان اوین «هک» شده‌اند. خود عدالت علی در کانال تلگرامی‌ای که روز دوم شهریور /۲۴ اوت منتشر کردند صحبتی از هک نکردند و نوشتند که به «سیستم‌های زندان اوین» حمله کرده‌اند تا جهان را از «نقض بارز حقوق بشر در پشت دیوارهای زندان» آگاه کنند.

رسانه تسنیم که نزدیک به سپاه پاسداران است در یادداشتی که روز دوم شهریور منتشر شد با نظر به تصویرهای آزار زندانیان می‌نویسد که سازمان زندان‌ها در این اقدامات غیرانسانی مسئول است و می‌گوید که رییس سازمان زندان‌ها باید به دلیل قصور در کار استعفا بدهد. تسنیم همچنین در مورد روش دسترسی به این فایل‌ها می‌نویسد:

اینکه این فیلم‌ها آیا به واسطه‌ی اقدام هکری به دست آنها افتاده و یا ماجرای دیگری در میان است نیز بحث دیگری است؛ اما هیچکدام از این ابعاد ماجرا، از قباحت و زشت بودن وقوع چنین تصاویر و صحنه‌هایی در کشور نمی‌کاهد.

عدالت علی؟

در یکی از تیزر‌های منتشر شده این گروه هکری توضیح می‌دهد که نام «عدالت علی» را به کنایه انتخاب کردند. تیزر می‌گوید: «این عدل و عدالت علی در زندان اوین است...»

لوگوی گروه هم که در تیزر به شکل انیمیشن متحرک در آمده، ترازوی عدالت را نشان می‌دهد که کج شده است.

آنچه فایل‌ها ثبت می‌کنند نقض حقوق زندانیان در زندان است.

چند فایل تاکنون منتشر شده؟

سیزده فایل ویدیوئی و دو تیزر در کانال تلگرامی «عدالت علی» منتشر شده به علاوه چند ویدیوئی که در سه روز گذشته و پیش از آغاز کار کانال تلگرامی برای رسانه‌ها از جمله زمانه ارسال شده بود.

گروه عدالت علی گفته است مدارک بیشتری شامل فایل‌های تصویری، عکس، پرونده‌های زندانیان سیاسی و مدارک مختلف از زندان اوین دارند که منتشر خواهند کرد.

حداقل پنج ویدئوی منتشر شده، خشونت ماموران زندان به زندانیان را نشان می‌دهند - کتک زدن، سیلی زدن، روی زمین کشیدن زندانی از هوش رفته، با چوب و باتوم زدن، حمله گارد ویژه به بند و ضرب و شتم زندانیان. حداقل چهار ویدئوی منتشر شده، مربوط به خشونت و دعوا بین خود زندانیان است.

در این میان، یک دعوا و یک اقدام به خودکشی هم مربوط به بند دگرباشان جنسی در زندان اوین است. باقی تصاویر مربوط به محوطه‌های هواخوری، محوطه درب ورودی، راهروها و حمام زندانیان است.

فایل‌ها مربوط به کدام دوربین هاست؟

ویدئوهایی که تاکنون منتشر شده از دوربین‌های مداربسته داخل زندان، محوطه ورزش و هواخوری، و محوطه درب ورودی‌ بازداشتگاه‌اند. بنا به برچسب‌های زمان و مکان، تصاویر از دوربین‌های اندرزگاه یک، زیرزمین اندرزگاه یک و بند ترنسجندرها، اندرزگاه هفت، و اندرزگاه هشت‌اند.

اینها بندهای عمومی زندان اوین هستند و بندهای امنیتی نیستند. مشخص نیست که این گروه هکری به فایل‌های مرتبط به بندهای امنیتی زیر نظر وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه پاسداران هم دسترسی پیدا کرده‌اند.

در بین تصاویر، یک فیلم هم مربوط به محمدی نوری زاد زندانی سیاسی است که از ناحیه سر خونریزی کرده است و چند مامور او را به جایی منتقل می‌کنند. زمان دقیق این فیلم مشخص نیست اما ایران اینترنشنال نوشته است که مرتبط به اسفند سال گذشته است. مکان ویدئو مشخص نیست.

گروه عدالت علی دو تیزر هم منتشر کرده‌اند که در تیزر دوم، نقشه دوربین‌های زندان هم منتشر شده است. با توجه به تصاویر منتشر شده در این تیزر مشخص می‌شود که دوربین‌ها کد تاریخ و مکان دارند. مثلا اندرزگاه هفت، سالن چهار، اتاق دو اینگونه روی تصویر دوربین برچسب زده شده است: A7 S4 RO2.

این تصاویر مربوط به چه زمانی‌اند؟

تمام فایل‌هایی که تاکنون منتشره شده‌اند و مهر زمان و تاریخ خود دوربین‌ها را دارند، زمانی در سال ۲۰۲۰ و یا ۲۰۲۱ ضبط شده‌اند به جز یک مورد که مربوط به سال ۲۰۱۵ است.

مهر تاریخ و زمان دوربین‌های مداربسته بر بیشتر ویدئوهای منتشر شده نمایان است. فایل‌های تاکنون منتشر شده بنا به این مهر تاریخ و زمان، بین نوامبر ۲۰۲۰ و ژوئیه ۲۰۲۱ ضبط شده‌اند.

با توجه به این گستره تاریخ ضبط، این احتمال بیشتر است که گروه هکری به سیستم‌های ذخیره و یا زیرساخت سیستم دوربین‌های مدار بسته زندان اوین دسترسی پیدا کرده باشند.

در یک مورد، فایل مربوط به سال ۲۰۱۵ است و تصویر لحظه ثبت نام زندانی‌ها برای ورود به زندان، لخت شدن زندانی‌ها و بازرسی بدنی آنها را نشان می‌دهد.

با این حال مهر تاریخ و زمان در همه تصاویر دقیق نیست. در یک تصویر با ساعت خود زندان هم‌خوانی ندارد. برخی فایل‌ها هم دو مدل مهر تاریخ دارند - یکی سفید رنگ که احتمالا متعلق به خود دوربین‌های مداربسته است و یکی زرد رنگ. تاریخ زرد رنگ و سفید رنگ گاهی باهم هم‌خوانی ندارد.

تیزرها چه اطلاعاتی دارند؟

تیزر یک و دو شامل یک کلاژ از تصاویر و ویدئوهاست که با موسیقی به هم وصل شده‌اند. تیزر یک بیشتر تصاویری است که پیش از این به دست رسانه‌ها از جمله زمانه رسیده بود.

تیزر دو اما نقشه دوربین‌ها در اندرزگاه‌های مختلف است. گروه عدالت علی بر هر نقطه دوربین در نقشه که کلیک می‌کنند، تصویر دوربین مداربسته آن منطقه روی صفحه ظاهر می‌شود. فعلا در حد تیزر است، اما از این تیزرها می‌شود فهمید که آنها حداقل به داده‌های تصویری چندین اندرزگاه در فاصله تاریخی سال ۲۰۱۵ تا ژوئیه ۲۰۲۱ دسترسی داشتند و از این تاریخ‌ها تصویر منتشر کرده‌اند.

در تیزر یک، گروه عدالت علی از زهرا کاظمی - عکاس ایرانی کانادایی - نام می‌آورند که در زندان اوین او را کشتند. آنها کار خود را ادامه کار زهرا کاظمی برای آشکار کردن آنچه در پشت دیوارهای زندان اوین اتفاق می‌افتد معرفی می‌کنند.

ویدئوهای مردی که از هوش رفته است

این مرد در سه ویدئو دیده می‌شود. اولی در محوطه بیرون از زندان است و تاریخ ندارد. مرد شلوار پیژامه آبی به تن دارد. مشابه لباس‌هایی که در بند‌های تحت نظر وزارت اطلاعات به زندانی داده می‌شود. از ماشین پیاده می‌شود و روی آسفالت محوطه از هوش می‌رود و به زمین می‌افتد. ماموران او را کشان‌کشان روی زمین می‌کشند.

فایل بعدی مربوط به ورودی بازداشتگاه و پاگرد است که به سمت اتاق نگهبان پله می‌خورد. این فایل دو تاریخ دارد یکی به مهر سفید رنگ و به تاریخ ۲۳ ژوئن ۲۰۲۱ و دومی به مهر زرد رنگ و به تاریخ ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۱. مشخص نیست که کدام تاریخ و زمان دقیق این رخداد است.

در فایل مربوط به پاگرد، مرد که به وضوح توانایی جسمی ایستادن ندارد بر روی پله‌ها کشیده می‌شود و از طبقه همکف به طبقه اول منتقل می‌شود.

فایل بعدی مربوط به اتاق افسر نگهبان است و یک تاریخ خورده: ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۱. اینجا هم مرد ناخوش‌احوال روی زمین کشیده می‌شود به به اتاقی دیگر برده می‌شود.

بند ترنس‌ها و خودکشی

یک ویدئو که مهر تاریخ آن نشان می‌دهد مربوط به چهار ژانویه ۲۰۲۰ است، تصویر توالت بندی است که در زندان اوین مشهور به بند «ترنس» هاست.

این بند در زیرزمین اندرزگاه شماره یک زندان اوین (جایی که قرنطینه و بازداشتگاه موقت باقی زندانی هاست) قرار دارد. از سال ۱۳۹۸، بیشتر زندانیان ترنس زن و مرد همجنسگرا را در اینجا نگه می‌دارند.

در این ویدئو، یک نفر رگ دستش را در اقدام به خودکشی در دستشویی زندان زده است و زندانی‌های دیگر به کمک آمده‌اند.

تصویر روایت‌های زندانیان دگرباش جنسی از این بند را تایید می‌کند. زیرزمینی با دیوارهای کوتاه، بدون نور، بدون تهویه مناسب، جایی که زندانی‌های ترنس زن و مردان همجنسگرا را برای خردترین جرایم می‌برند و مدت‌ها فراموش شده نگه می‌دارند.

این بند تنها بندی است که تصاویرش منتشر شده و زندانیان آن لباس مخصوص پوشیده‌اند: کت‌های زرد و شلوار‌های راه راه آبی زندان. این با گفته‌های زندانی‌های دگرباش جنسی هم خوانی دارد که می‌گویند این بند بیشتر از باقی بند‌ها دوربین دارد و برای مسئولان زندان مهم است که زندانی‌های این بند را بیشتر بپایند.

در ویدئوی دیگری از یکی از اتاق‌های این بند درگیری‌ای بین دو زندانی صورت می‌گیرد. هم در تصاویر خودکشی و هم در تصاویر درگیری، ماموران زندان به کمک زندانی‌ها حداقل در مدت زمان ضبط شده، نمی‌آیند.

حمله گارد ویژه به اندرزگاه هفت سالن چهار

در پی یک دعوا بین زندانی‌ها، ماموران ابتدا با چوب و باتوم و سپس گارد ویژه به اندرزگاه هفت، سالن چهار حمله می‌کنند.

این ویدئو هم دو تاریخ دارد: ۲۲ نوامبر ۲۰۲۰ به رنگ سفید و ۲۳ دسامبر ۲۰۲۰ به رنگ زرد.

تصاویر دیگری از همین فریم به رسانه‌ها رسیده که تاریخ ندارد اما گارد ویژه را نشان می‌دهد که لباس می‌پوشند و سپس به اندرزگاه هفت حمله می‌کنند و زندانیان را کتک می‌زنند.

کتک زدن زندانی در بازرسی پرسنل

این ویدئو هم دو تاریخ دارد. تاریخ سفید که به احتمال زیاد مربوط به خود دوربین مداربسته است که نشان می‌دهد ویدئو مربوط به ۲۰ مه ۲۰۲۰ است. تاریخ زرد تاریخ ۲۱ دسامبر ۲۰۲۰ را نشان می‌دهد.

روی تصویر نوشته شده که ویدئو مربوط به بخش بازرسی پرسنل است.

در این ویدئو یک زندانی توسط چهار مامور در حالی که دستبند و پاپند دارد، به شدت کتک زده می‌شود.

ویدئوهای دیگری هم به دست رسانه‌ها رسیده که برچسب تاریخ و مکان ندارد. اما مثلا درب ورودی زندان و بخش پذیرش اندرزگاه یک را نشان می‌دهد. آنجا هم ماموران به زندانی هایی که هنوز وارد زندان نشده‌اند خشونت می‌کنند و کتک‌شان می‌زنند.

در اولین ویدئو که روز یکشنبه منتشر شد و سپس فرضیه هک دوربین‌های زندان مطرح شد، اتاق کنترل دوربین‌های مدار بسته زندان را نشان می‌داد که روی مانیتورهای آن این پیام گروه «عدالت علی» نمایان بود: ‌ «زندان اوین، لکه ننگی بر عمامه سیاه و ریش سفید رئیسی». در این ویدئو حمید محمدی، رییس زندان اوین، مقابل مانیتورها از رویدادی که در جریان است، عکس می‌گرفت. در سه روز گذشته، چندین گروه حقوق بشری از شخص او به عنوان ناقض حقوق زندانیان نام آورده و درخواست کردند که سازمان زندان‌ها پاسخگو باشد.

اپیدمی شکنجه در ایران

اما محمدمهدی حاج محمدی، رئیس سازمان زندان‌ها نخستین مقام قضایی بود که به این رویداد واکنش نشان داد. او در حساب توییتری خود بی‌آنکه از نقض حقوق زندانیان سخنی بگوید از «زندان‌بان‌ها» و «رهبر عزیز» عذرخواهی کرد:«درخصوص تصاویر ‎زندان اوین؛ مسئولیت این رفتارهای غیر قابل قبول را پذیرفته و ضمن تعهد به تلاش بر عدم تکرار چنین وقایع تلخ و برخورد جدی با عوامل خاطی؛ از خداوند متعال، رهبر عزیزمان، ملت بزرگوار و زندانبانان شریف که البته زحماتشان تحت تأثیر این خطاها، نادیده گرفته نخواهد شد،‎ عذرخواهم.»

غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه هم گفت که از دادستان کل کشور خواسته «بدون فوت وقت پیرامون موضوع مذکور و رفتار مامورین با زندانی و یا زندانی با زندانی با سرعت و دقت» تحقیق کند.

اژه‌ای خود در نخستین روزهای جلوس بر صندلی ریاست قوه قضاییه یک بازدید نمایشی از بندهای امنیتی زندان اوین انجام داد. در آن دیدار خبری از نقض حقوق زندانیان یا نگرانی رئیس قوه قضاییه از وضعیت زندان اوین منتشر نشد. انتشار تصاویری که در سرورهای زندان ذخیره شده‌اند و انتشار عمومی آن‌ها نشان می‌دهد که نقض حقوق زندانی به صورت سیستماتیک در جریان است و اراده‌ای برای متوقف کردن آن وجود ندارد. عادی بودن رفتار زندان‌بان‌ها و پلیس زندان پس از برخورد با زندانی‌ها نشان می دهد که آن‌ها اطمینان داشته‌اند که رفتار غیرقانونی آن‌ها عقوبتی به همراه ندارد و زندانی دستش برای شکایت و دادخواهی بسته است.

در واکنش به انتشار این اسناد، عفو بین‌الملل خواستار دسترسی گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل به زندان‌های ایران شد و در بیانیه‌اش نوشت که این ۱۶ ویدیویی که منتشر شده «تنها نوک کوه یخ اپیدمی شکنجه» در ایران است: «اگر مقام‌های ایرانی می‌خواهند وعده‌هایشان درباره پاسخگویی پوچ و بی‌حاصل به نظر نرسد، باید فوراً به ناظران بین‌المللی از جمله گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در ایران اجازه دهند تا بازرسی‌های مستقل از زندان‌ اوین و دیگر زندان‌ها را مطابق با استانداردهای بین‌المللی انجام دهند.»

در این بیانیه آمده است که: «روش های شکنجه در ایران که توسط عفو بین‌الملل طی سال‌های گذشته ثبت شده است شامل شلاق، شوک الکتریکی، اعدام‌های ساختگی، غرق مصنوعی، خشونت جنسی، آویزان کردن، خوراندن اجباری مواد شیمیایی و محرومیت عمدی از مراقبت‌های پزشکی است.»

با این وجود عفو بین‌الملل اعلام کرده که امیدی به پاسخگو شدن مقام‌های ایران ندارد و خواستار تشکیل جلسه ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل در مورد وضعیت ایران شد: «با توجه به امتناع مداوم مقام‌های ایرانی از انجام تحقیقات جنایی و محاکمه کسانی که علیه آنها شواهدی مبنی بر دست داشتن در جنایاتی از جمله شکنجه، ناپدید شدن قهری، اعدام‌های بدون تشریفات قانونی و سایر قتل‌های غیرقانونی وجود دارد، ما مجدداً خواستار تشکیل جلسه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد هستیم.»

دولت ابراهیم رئیسی (عضو هیات مرگ) هنوز به این رویدادها واکنشی نشان نداده است. رئیسی پیش از آنکه به ریاست جمهوری برسد، به مدت سه سال رئیس قوه قضائیه بود. او سال گذشته مدعی شده بود که اجازه می‌دهد هر کشوری که بخواهد بتواند از زندان‌های ایران بازدید کند.

رئیسی خود از متهمان ردیف اول نقض حقوق‌بشر به صورت سیستماتیک در جمهوری اسلامی است. او در اعدام و کشتار زندانیان سیاسی در دهه ۶۰ و سرکوب اعتراض‌های مردمی و صدور احکام اعدام و زندان‌های طویل‌المدت بدون تشریفات قانونی نقش مستقیم داشته است.