آیا خوانندگان مرد، نویسندگان زن را جدی می‌گیرند؟

«از زمان ایجاد شمارش VIDA ، یکی از رایج‌ترین بهانه‌هایی که برای آمار و ارقام ما مطرح شده این عذر بی‌شرمانه است که تعداد کمی از زنان کار ادبی یا کار ادبی پرفروش ارسال می‌کنند. واضح است که در این شرایط، بخشی از زنان و افراد کوییر، پیش از اینکه برای تحقق عدالت جنسیتی قدم به صحنه مبارزه بگذارند و کارهایشان را برای ناشران بفرستند، از مبارزه نابرابر دست می‌کشند.» 

«اگر به جمله جویس کرول اوتس درباره اهمیت داستان بازگردیم که: «ما داستان می‌نویسیم به همان دلیلی که رویا می‌بینیم، چون نمی‌توانیم رویا پردازی نکنیم، چون رویا دیدن در ذات ذهن انسان نهفته است.» درمی‌یابیم برای کشف معنا در جهان تجربه‌های انسانی و انعکاس آن در داستان تنها نمی‌شود به ترجمه رویای مردانه نشست و از سر رویای زنانه‌‌‌ای گذشت و برعکس آن. 

زنان دیگر پشت اسامی مستعار پنهان نمی ­شوند اما در جذب خوانندگان مرد کمتر موفق هستند. هرچند برای دنبال‌کنندگان حرفه­ای ادبیات چنین معیاری در انتخاب خوانش یک داستان وجود نداشته باشد؛ فارغ از قضاوت و تامل درباره نتیجه آن می­توان گفت هنوز مردها و زنانی هستند که خود را بی­ نیاز از دانستن تجربه ‌های انسانی یکدیگر می­‌دانند. البته آمار دقیقی در این­باره نیست و این ظن به مشاهده‌های میدانی من بر می‌گردد.»

«گمانم یکی از راه‌هایی که می­‌شود برای ترمیم این شکاف انجام داد، شخصیت­ پردازی قوی و تاثیرگذار است. زن­ها و مردهایی که با ظرافت و دقت میان دست‌های نویسنده خلق می‌­شوند تا قصه‌ای با درون‌مایه انسانی برای خوانندگان تعریف کنند. موجوداتی که لابه‌لای سطرها جان می‌گیرند تا اهمیت اسرارآمیز پرداخته‌های ذهن انسان را در مواجه با واقعیت جهان از زاویه دید و تجربه خود نشان دهند.»

«در سه زمینه شعر، داستان کوتاه و نقد ادبی و هنری، کار کرد‌ه‌ام. (در این جا مقالات سیاسی / اجتماعی خود را در نظر نمی‌گیرم). محور اصلیِ تمام آثار ادبی من "زن" است، اما طرح "زن" در هریک از زمینه های مختلف شعر، داستان و نقد، کمرنگ‌تر یا پُررنگ‌تر است.

من در نقد آثار داستانی، شعری، سینما و تئاتری دیگران، گرچه به چگونگی پرداخت نویسنده یا کارگردان به نقش زن توجه ویژه داشته‌ام، اما موضوعات دیگر مانند چگونگی طرح مسائل سیاسی/ اجتماعی، زبان اثر، ساختار و در نهایت کل اثر را در نظر داشته‌ام. (جز یک مورد خاص که تماماً مرکز نقدم چگونگیِ نقش زن در آثار سینمایی یک سینماگر ایرانی بوده است).

زمینه اشعارم معمولا سیاسی، اجتماعی و عاشقانه است. کاملا واضح است که بیننده و گویندۀ این اشعار یک زن است. زمینه داستان های کوتاهم، یکسره "زن" است. زنانی تباه شده و قربانی شده توسط مردان، در جامعه ای پدر/ مردسالار.»

«در جمع‌بندی تجربه هایم متوجه شدم میان تعداد زنان و مردانی که خواننده "نقد"ها و "اشعار"م بوده‌اند، توازنی دیده می‌شود؛ اما شاید ذکر این نکته جالب توجه باشد که نقدهای مفصلی که در بارۀ اشعارم منتشر شده است، -جز یک مورد-، تماماً توسط مردان نگاشته شده است.

اما تجربه‌ام در مورد خوانندگان داستان‌هایم کاملا معکوس است. مردان، بسیار کمتر از زنان، داستان‌هایم را خوانده‌اند و تمام نقدهایی که درباره داستان‌هایم نوشته شده -جز یک مورد- تماماً به قلم زنان بوده است.

چرا در بین خوانندگان زن و مرد نقدها و اشعارم، توازنی به چشم می‌خورد، (حتی فکر می‌کنم تعداد مردان بیشتر بوده است) اما میان خوانندگان زن و مرد "داستان"هایم، این توازن دیده نمی‌شود؟»

«در تجربه من دیده شده بسیاری از مردان به خواندن آثاری که توسط زنان خلق شده و متن اصلی آن آثار بر محور "زنان" و مشکلات آنان می چرخد، تمایلی ندارند؛ گوئی با خواندن آثار زنان، ممکن است خود را در آینه‌ای که مقابلشان گرفته شده ببینند و از دیدن آن تصویر پرهیز می‌کنند.

آقایی که استاد دانشگاه در ایران است، این دست از آثار زنان را "وراجی‌های زنانه" خوانده است. 

به همین دلیل فکر می‌کنم می‌توان این تجربه شخصی خود را به سایر آثار زنان نویسنده که خوانندگان مرد کمتری دارد تعمیم داد: همین طرح پررنگ زنان سرکوب شده، رنجدیده، و تباه شده است که اکثراً در رابطه با مردشان بوده است.

بر خلاف مردان، زنان به خواندن آثار خوب زنان در زمینه داستان و رمان، اشتیاق زیادی دارند. زیرا اکثراً با زنان رمان‌ها و داستان‌ها همذات‌پنداری و احساس آشنایی و یگانگی می‌کنند.

بنابراین شاید اگر تجربه خود را به آثار زنان مختلف که از دیدگاه‌های فمینیستی به مسائل و مشکلات زنان توسط مردان پرداخته‌اند، تسری دهم، استقبال کمتر مردان نسبت به آثار خود و سایر داستان نویسان زن روشن شود. شاید همین تجربه شخصی بتواند دلیل کمتر خوانده شدن آثار زنان در فرهنگ های دیگر را نیز پاسخ دهد.»

«با توجه به شرایط خاص اوضاع کتاب و ادبیات فارسی که حاکم‌ است هر کدام از خوانندگان در یک گوشه دنیا هستند و از کتاب‌هایی هم که خارج از کشور به انتشار می‌رسند  آمار دقیقی در دسترس نیست که بتوان نتیجه‌گیری کرد میزان خوانندگان را چه برسد به مرد یا زن بودنشان را ! اما برای من نکته جالب پیام‌هایی بود که از فیس‌بوک یا در نشست‌های ادبی متوجه شدم که بیشتر خوانندگان کتاب‌های من مردان هستند و بیشترین بازتاب و خواننده را از سوی مردان داشتم .» 

«اتفاقا مدتی پیش در صفحه‌ی داستان‌خوانی آقای بربر، نویسنده‌ی مردی (که احتمالا نوقلم بود) تعریف می‌کرد  از طرف انتشاراتی که برای چاپ کتابش به آن مراجعه کرده بود، پیشنهاد شده ایشان کتابش را با نام یک زن یا نامی که نشود تشخیص داد نویسنده زن است یا مرد، منتشر کند چرا که بیشتر خوانندگان زن هستند و زن‌ها در ایران کتاب زنان را بیشتر می‌خوانند. این موضوع برای من خیلی جالب بود و حالا باید دید چرا در ایران خلاف روند جهانی، این آمار متفاوت است یا چطور است که در حیطه‌ ادبیات جهان این اتفاق نیفتاده!»