سیمای بازنشستگان لشکری و کشوری: گذران زندگی با وام و قرض

آمار متفاوتی درباره جمعیت بازنشستگان زیر خط فقر و حداقل بگیر منتشر شده است. بر اساس اعلام کانون بازنشستگان تأمین اجتماعی از هر ۱۰ بازنشسته شش نفر حداقل بگیرند. در صندوق لشکری و کشوری که سطح دریافتی‌ها بالاتر است هم به نظر می‌رسد شرایط تفاوت زیادی ندارد؛ ۸۶ درصد بازنشستگان تحت پوشش این صندوق گفته‌اند هزینه‌هایشان «بسیار بیشتر» (۷۱ درصد) یا «تا حدی بیشتر» (۱۵) از دریافتی شان است.

نتایج یک بررسی که در مؤسسه پژوهشی صبا، وابسته به صندوق بازنشستگی کشوری و لشگری انجام شده، نشان می‌دهد تنها ۱۵ درصد از بازنشستگانی که در این پژوهش شرکت داشتند، دریافتی بیشتر از هزینه‌هایشان داشته‌اند.

بیش از نیمی (۵۴ درصد) از بازنشستگان در پاسخ به این پرسش که برای جبران کسری بودجه چه راهکاری دارند، گفته‌اند «راهکاری ندارند و صرفه جویی می‌کنند». صرفه جویی در هزینه‌های تفریحی و سرگرمی، خرید پوشاک و خرید لوازم خانه از جمله اقدام‌ها صرفه‌جویانه آن‌ها برای ایجاد توازان در درآمد و هزینه بوده است.

۳۵ درصد پاسخگویان در پاسخ به این پرسش که در کدام هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌کنید، گفته‌اند از هزینه تفریح و سرگرمی می زنند، ۳۴ درصد خرید پوشاک و ۳۳,۶ درصد هم خرید لوازم خانگی را انتخاب کرده‌اند. پژوهشگران این طرح نوشته‌اند که پاسخگویان می توانستند بیش از یک گزینه انتخاب کنند.

کاهش هزینه خرید وسایل خانه و مواد غذایی هم از دیگر گزاره‌هایی است که بازنشستگان انتخاب کرده‌اند.

گذران زندگی با قرض و وام

۱۹ درصد از پاسخگویان جامعه ۱۲۰۰ نفری هم «کار کردن» پس از بازنشستگی را راهکار جبران کسری بودجه اعلام کرده‌اند.

استفاده از وام بانکی و قرض از آشنایان هم از دیگر راهکارهای بازنشستگان برای جبران کسری بودجه و تأمین هزینه معیشت بوده است. ۴۸ درصد بازنشستگان گفته‌اند که برای جبران کسری بودجه از تسهیلات بانکی (۳۰ درصد) یا قرض گرفتن (۱۸ درصد) کمک گرفته‌اند.

۸۲ درصد بازنشستگانی که مورد پرسش قرار گرفتند گفته‌اند حداقل یک مرتبه وام دریافت کرده‌اند. ۵۱ درصد بازنشستگانی که وام گرفته‌اند گفته‌اند که آن را برای هزینه‌های جاری زندگی خرج کرده‌اند. ۲۱ درصد گفته‌اند وام را برای فرزندانشان گرفته‌اند و ۱۰ درصد هم وام را برای درمان هزینه کرده‌اند.

نتایج این پژوهش نشان می‌دهد میانگین بعد خانوار بازنشستگان سه نفر است. یعنی هر بازنشسته باید حداقل هزینه دو نفر دیگر را پرداخت کند.

۲۰ درصد بازنشستگان گفته‌اند که هزینه بیش از دو فرزند را پرداخت می‌کنند. ۳۵ درصد دو فرزند را تحت تکلف دارند و ۴۱ درصد نیز یک فرزند.

بیکاری فرزندان اصلی‌ترین علت پرداخت هزینه آنان از سوی بازنشستگان است. ۴۴ درصد آن‌ها گفته‌اند که به دلیل بیکاری فرزندانشان هزینه آن‌ها را پرداخت می‌کنند.

مرکز آمار ایران در آخرین گزارش فصلی نرخ بیکاری در بهار امسال را ۸,۸ درصد اعلام کرده است که با نرخ واقعی بیکاری تفاوت زیادی دارد. حجت عبدالملکی، وزیر کار در جلسه رأی اعتماد گفته بود ۵,۸ میلیون نفر بیکار یا شبه بیکارند.

افزایش هزینه زندگی امکان پس انداز را از بخش بزرگی از بازنشستگان گرفته است. تنها ۳,۸ درصد آن‌ها گفته‌اند که «به اندازه کافی» پس انداز دارند و ۲۰ درصد هم پس اندازشان را «تا حدی» کافی دانسته‌اند. در مقابل بیش از دو سوم بازنشستگان یا اصلاً پس انداز ندارند یا مبلغ آن آنقدر ناچیز است که نمی‌تواند جبران کننده افزایش هزینه‌ها باشد.

همسان سازی افزایش هزینه را جبران نکرد

کسر بزرگی از جمعیت بازنشستگان ایران تا پیش از همه گیری کرونا نیز وضعیت معیشتی مناسبی نداشت. از زمستان ۱۳۹۸ که ویروس کرونا در ایران شناسایی شد، به روایت نهادهای مسئول هزینه زندگی نیز افزایش یافت.

۷۹ درصد بازنشستگان گفته‌اند که هزینه زندگی‌شان متأثر از همه گیری کرونا افزایش یافته است. میزان این افزایش اما مشخص نیست. دولت وعده کرده بود با پرداخت بسته‌های معیشتی بخشی از افزایش هزینه ناشی از کرونا را جبران کند. این وعده اما اجرا نشد.

همسان سازی حقوق بازنشستگان که در سال ۱۳۹۸ از سوی سازمان برنامه و بودجه ابلاغ شد هم نتوانسته رضایت بازنشستگان را جلب کند به گونه‌ای که ۵۷ درصد آن‌ها گفته‌اند میزان افزایش دریافتی‌شان پس از همسان سازی افزایش هزینه زندگی را جبران نکرده است و ۳۷ درصد نیز گفته‌اند که تنها «تا حدی» جبران کرده است.

۹۷ درصد بازنشستگان تهران درآمد کمتر از هزینه دارند

روزنامه کار و کارگر که به خانه کارگر نزدیک است هم در پیوند با این موضوع در یک گزارش به نقل از مؤسسه پژوهشی صبا نقل کرده است: ۹۷ درصد بازنشستگان صندوق لشکری و کشوری در تهران در سال ۱۳۹۹ دریافتی کمتر از هزینه‌هایشان داشتند.

در این گزارش اعلام شده است ۱۹ درصد بازنشستگان صندوق لشکری و کشوری درآمد کمتر از خط فقر داشته‌اند که بالغ بر ۹۷ درصد آن‌ها در تهران سکونت داشتند.

مبنای محاسبه خط فقر در این گزارش اعلام نشده است. دولت جمهوری اسلامی رقم خط فقر در سال ۱۳۹۸ را ۱,۳ میلیون تومان اعلام کرده است. تشکل‌های کارگری مستقل اما خط فقر را ۱۲ میلیون تومان تخمین می‌زنند.