مشکل برق و گاز: در زمستان ۱۴۰۰ خاموشی‌های گسترده‌ای در راه است

در تیر سال جاری مناطق گسترده‌ای در استان‌های تهران، البرز، قم، سیستان و بلوچستان و برخی شهرهای ایران از جمله اهواز، اصفهان، شیراز و تبریز با قطعی برق و ساعت‌ها خاموشی از پیش اعلام‌نشده مواجه شدند. شهروندان نارضایتی خود را با تجمع‌های اعتراضی و سر دادن شعارهایی علیه رهبر جمهوری اسلامی اعلام کردند.  مسئولان وزارت نیرو اعلام کردند ظرفیت تولید برق در ایران ۵۴ هزار مگاوات است اما مصرف برق به ۶۵ هزار مگاوات رسیده و به این ترتیب بین تولید و مصرف برق شکاف ۱۱ هزار مگاواتی به وجود آمده است. راهکار دولت دوازدهم این بود که برق برخی صنایع را قطع و سهمیه صنایع را در اختیار شبکه خانگی قرار داد. اکنون خبرگزاری تسنیم هشدار داده است که در زمستان سال جاری خاموشی‌های گسترده‌تری در راه است.

سوخت مایع هم ناترازی بین تولید و مصرف برق را از بین نمی‌برد

برخلاف وعده‌ بیژن نامدار زنگنه، وزیر سابق نفت، به تولیدات گاز کشور افزوده نشد. در همان حال انتظار می‌رود که مصرف گاز در زمستان در بخش خانگی افزایش پیدا کند و گازرسانی به نیروگاه‌ها مختل گردد. تسنیم می‌نویسد پیش‌بینی می‌شود زمستان امسال صنایع و نیروگاه‌ها ناگزیر به مصرف سوخت مایع شوند و در نقاطی که امکان مصرف سوخت مایع به جای گاز میسر نباشد، واحد صنعتی یا نیروگاهی از مدار خارج خواهد شد.

در تابستان گذشته مصرف سوخت مایع به آلودگی غیرقابل تحمل هوا در برخی از شهرهای بزرگ و صنعتی ایران انجامید و سلامت شهروندان در دوران همه‌گیری کرونا بیش از پیش به خطر افتاد. حتی اگر نیروگاه‌ها از سوخت مایع استفاده کنند، ناترازی تولید و مصرف گاز به جای خود باقی می‌ماند:

نیاز روزانه نیروگاه‌ها به سوخت معادل (گاز طبیعی یا سوخت مایع) در مجموع حداقل ۲۰۰ میلیون مترمکعب است. یعنی برابر با میزان کسری و ناتزاری تولید و مصرف گاز در زمستان. حال اگر نیمی از این نیاز ۲۰۰ میلیون مترمکعبی یعنی برابر با ۱۰۰ میلیون مترمکعب نیز با گاز تأمین شود، حداکثر امکان تأمین و مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌ها به ۵۰ میلیون مترمکعب معادل نیز نخواهد رسید. یعنی در چنین شرایطی، یک چهارم نیاز سوختی نیروگاه‌های کشور در زمستان نأمین نشده، و یک چهارم از ظرفیت تولید برق زمستانی از مدار خارج خواهد شد.

 صدور گاز به عراق یا واردات گاز به ایران؟

دولت سیزدهم هنوز معاون وزیر نیرو در امور برق و مدیران عامل شرکت‌های مهمی چون توانیر و تولید نیروی برق حرارتی را مشخص نکرده است. بنابراین هماهنگی لازم بین وزارت نیرو و وزارت نفت نیز برقرار نشده. انتظار می‌رود که باز هم این دو وزارتخانه یکدیگر را مقصر بدانند و از خود رفع مسئولیت کنند.  

واردات گاز یکی از راه‌کارهای خروج از این بحران است. اما قبل از آن ایران می‌بایست صدور گاز به عراق را کاهش دهد.

در شهریور سال جاری صادرات گاز ایران به عراق با افت قابل توجه روبه‌رو شد و از روزانه ۴۹ میلیون متر معکب به ۸ میلیون متر مکعب رسید. وزارت برق عراق این موضوع را باعث اختلال در تولید برق در این کشور و کاهش ۵ هزار و ۵۰۰ مگاواتی تولید برق عنوان کرده و از تلاش‌های دیپلماتیک برای حل موضوع خبر داد.

عراق از دولت آمریکا برای واردات برق و گاز از ایران معافیت‌های تحریمی موقت گرفته است و یک‌سوم انرژی مورد نیازش را از طریق خرید برق از ایران و واردات گاز برای نیروگاه‌های برق خود تأمین می‌کند،‌ اما به‌دلیل تحریم بانک‌ها و صنایع نفت و گاز ایران از طرف آمریکا بخش بزرگی از پول برق و گاز خریداری‌شده از ایران پرداخت نشده است.

گاز ایران از طریق دو خط لوله به نیروگاه‌های واقع در بصره، سماوه، ناصریه و دیاله منتقل می‌شود. کاهش صدور گاز به عراق به نارضایتی‌ها در این کشور دامن می‌زند.